Dunya Breur

Dunya Breur (Amsterdam, 30 juni 1942 – aldaar, 19 juni 2009)[1] was een Nederlandse slaviste, vertaalster, schrijfster en activiste.

Jeugdjaren

Dunya Breur is geboren als tweede kind van de verzetsstrijders Krijn Breur en kunstschilderes Aat Breur-Hibma. Haar ouders worden op 19 november 1942 gearresteerd. Krijn wordt in februari 1943 gefusilleerd. Aat komt met baby Dunya in de gevangenis van Scheveningen, daarna in isolatie in Utrecht; als Aat in juni 1943 gedeporteerd gaat worden naar Ravensbrück, slaagt zij erin, Dunya aan de gevangenispoort aan haar ouders mee te geven. Na de bevrijding uit Ravensbrück brengt Aat nog enige jaren als tuberculosepatiënte in een sanatorium door en zo wordt Dunya pas tijdens de lagere school met haar moeder herenigd.

Na de middelbare school studeert Dunya Slavische talen; daarna werkt zij als vertaalster en publiciste. Ze vertaalt boeken en verhalen uit het Russisch en het Pools en voor de NOS reportages uit het Pools en het Servo-Kroatisch.

Patiëntenbeweging

Het oorlogsverleden van haar ouders gaat een belangrijke rol spelen in het leven van Dunya, niet in het minst omdat er in het gezin een zwaar taboe op het onderwerp heerst. Door de spanningen in het gezin wordt Dunya in 1972 enige maanden opgenomen in psychiatrisch ziekenhuis Santpoort. Kort na haar opname sluit zij zich in maart 1973 als eerste ex-patiënt aan bij de Cliëntenbond in de Welzijnszorg (vereniging van psychiatrische patiënten en ex-patiënten). Zij is enige jaren bestuurslid van de Cliëntenbond. Samen met o.a. Marijke Groot-Kingma, een van de oprichters, maakt zij van 1973 tot 1981 deel uit van de redactie van het Bulletin van de Cliëntenbond. Zij schrijft een geschiedenis van de gekkenbeweging in Nederland, zij vertegenwoordigt de Cliëntenbond in clientraden van de Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg en zij verzorgt de internationale contacten van de Cliëntenbond o.a op congressen in het buitenland.

Verborgen herinneringen

1980-1981 is een keerpunt in Dunya's leven. Ze heeft al vele malen gevraagd naar de inhoud van een geheim koffertje onder het bed van haar moeder. Pas in 1980 komt de inhoud te voorschijn: de tekeningen die haar moeder maakte in Ravensbrück. Dunya is diep geraakt; zij bezoekt kamp Ravensbrück en doet archiefonderzoek; zij spoort de nog levende geportretteerde vrouwen op in Frankrijk, België, Zweden en Nederland en laat hen hun verhaal vertellen. De tekeningen baren veel opzien; het Rijksmuseum Amsterdam (Rijksprentenkabinet) neemt de tekeningen in beheer, restaureert het slechte papier en organiseert in meerdere plaatsen exposities van de tekeningen. Na enige artikelen in weekblad De Groene publiceert zij de tekeningen van haar moeder Aat samen met die verhalen in het aangrijpende boek: Een verborgen herinnering. De tekeningen van Aat Breur-Hibma uit Ravensbrück. Het is, 38 jaar later, een historisch document geworden over het vrouwenconcentratiekamp Ravensbrück met veel details over het gruwelijke kampleven. In 1989 krijgen Aat en Dunya Breur de erepenning van de Stichting Kunstenaarsverzet 1942-1945 met name voor dit boek Een verborgen herinnering.

Voor het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) verzorgt zij in 1983-1984 als programmamaakster en vertaalster samen met Jules Schelvis, overlevende van Sobibór de serie Sobibór interviews, waarin de ontmoetingen met dertien overlevenden van Sobibór te zien zijn. Ook schrijft zij over Sobibór in het weekblad De Groene Amsterdammer, en in de dagbladen Het Vrije Volk en NRC Handelsblad.

Dunya breidt de speurtocht naar het oorlogsverleden uit met de geschiedenis van haar vader Krijn, die als vrijwilliger gevochten had in de Spaanse Burgeroorlog en als verzetsstrijder in 1943 door de Duitsers gefusilleerd was. Dit leidt in 2000 tot de publicatie van het boek Een gesprek met mijn vader.

Dunya houdt regelmatig lezingen over oorlogsgetuigenissen in binnen- en buitenland. Zo verzorgt zij in 2004 een "Szenische Lesung zur Flamenco-Gitarre" tijdens de Internationale Workshop „Freundschaft in der Hölle“ in Ravensbrück. In 2009 wordt zij uitgenodigd als spreekster op het Séminaire Européen 2009 voor het Centre International d'Initiation aux Droits de l’Homme in Sélestat. Helaas heeft zij dit niet meer mee mogen maken.[6] Op 19 juni 2009 sterft Dunya aan de gevolgen van borstkanker. Dunya laat twee zoons en een kleinzoon achter. Zij is begraven op begraafplaats Zorgvlied in Amsterdam.

Vertalingen

• 1965 I.S. Toergenew: Asja. Twee verhalen.
• 1966 Omnibus Russische liefdesverhalen.
• 1983 I.S. Toergenew: Eerste liefde.
• 1986 Nikolaj Gogol: Dagboek van een gek.

Ooorspronkelijke publicaties

• 1970 - samen met A.M. van der Eng-Liedmeyer en Toon Rammelt: Aleksandr Isaevič Solženicyn: feiten en dokumenten.
• 1979 Wat is schizofrenie?, Bulletin van de Cliëntenbond in de Welzijnszorg, april 1979.
• 1983 - Een verborgen herinnering. De tekeningen van Aat-Breur-Hibma uit Ravensbrück. (1995: Tweede herziene en uitgebreide editie). In 1997 in het Duits vertaald : Ich lebe,weil du dich erinnerst.
• 1983: Met een gitaar naar Sobibor. Het Vrije Volk 26 maart 1983.
• 1984 - Sobibor de moed der wanhoop. Herinneringen aan een "onmogelijke opstand", NRC Handelsblad 13 oktober 1984.
• 1990 - Ieder het zijne, in Kinderen van de oorlog. getuigenissen uit de emotionele nalatenschap van '40-'45.
• 1993 - samen met Etty Mulder: In memoriam Mario Montessori
• 2000 - Een gesprek met mijn vader. Een twintigste-eeuws verhaal voor drie stemmen.