Johannes du Plessis Scholtz

’n Uittreksel uit Die Burger, Donderdag, 27 Junie 1985.

UOVS vereer drie met ere-grade

Die Raad van die Universiteit van die Oranje-Vrystaat het vandeesweek besluit om drie ere-doktorsgraad toe te ken. Twee van die ontvangers, proff. G.G. (Gawie) Cillié en J. du P. Scholtz is Bolanders. Die derde is die skrywer Etienne Leroux.

Die toekennings sal tydens ’n gradeplegtigheid in September...

’n Uittreksel uit Die S.A. Beeld, 24 April 1966.

Hulde aan "waghond van hemelboë"

BY HOM is die Afrikaanse letterkunde erns en liefde en selfs passie. En tog het ook hier sy wetenskaplik-verantwoorde benadering van hom die "jaloerse waghond van die hemelboë gemaak."

Drie oud-kollegas verwys hier na prof. J. du P. (Canis) Scholtz in die voorword van ’n versameling taal- en letterkundige opstelle wat deur vakgenote wat aan die afgetrede professor op 14 Mei 1965 op sy 65ste verjaarsdag oorhandig is. Met die bundel wou hulle hulde gebring word waardig aan "iemand van sy wetenskaplike formaat."

So pas het weer...

’n Uittreksel uit Die Burger, Dinsdag, 14 Mei 1985.

J. DU P. SCHOLTZ 85 JAAR

PIONIER VAN DIE AFRIKAANSE TAALWETENSKAP EN KUNSTE

Gebore op 14 Mei 1900 op Somerset-Wes, word Johannes du Plessis Scholtz - Emeritus-professor van die Universiteit van Kaapstad, Ere-dokter van die Universiteit van Stellenbosch, taalhistorikus, kunshistorikus - vandag 85 jaar oud.

So min as wat hy self in die verlede ooit publisiteit nagestreef het, so min sal hy dit vandag soek, maar ’n geleentheid soos hierdie mag nie toegelaat word om verby te gaan nie sonder om dankbare aandag te gee aan ’n figuur wat so ’n enorme bydrae tot die navorsing oor en kennis van die Afrikaanse taal en kultuur gemaak het.

Daar kan met reg gesê word dat Scholtz die grootste enkele wetenskaplike bydrae gemaak het tot die Afrikaanse historiese taalwetenskap, ’n bydrae wat aan die hoogste wetenskaplike norme beantwoord het en aan die Afrikaanse intellektuele lewe status en aansien help gee het.

Van sy indrukwekkende reeks bydraes tot die taalwetenskap, literêre lewe en die kunsgeskiedenis kan net sommige aangestip word: sy stigtersrol by die totstandkoming en vroeë vestiging van die uitgewersafdeling van die Nasionale Pers in die jare net na 1920; sy werk saam met wyle prof. J.J. Smith aan die Woordeboek van die Afrikaanse Taal in die beginjare van daardie groot onderneming; sy werk as dosent, vanaf 1950 tot 1965 as professor, in die Departement Afrikaans en Nederlands aan die Universiteit van Kaapstad.

Sy proefskrif oor Die Afrikaner en sy taal 1806- 875, waarmee hy aan die Universiteit van Utrecht gepromoveer het, het hom die Hertzog-prys besorg in 1943.

Daarna het ’n stroom wetenskaplike artikels verskyn oor die ontwikkeling van die Afrikaanse taal, gegrond op massas eindeloos geduldig versamelde taalgegewens uit argiewe, reisverhale, briewe, woordeboeke, koerante en verslae.

Sy beskrywing van die ontwikkeling van afsonderlike onderdele van Afrikaans is in hul wetenskaplike noukeurigheid en gedetailleerde grondigheid nog nie oortref nie. Hulle is helaas ook nie genoegsaam na waarde geskat nie, hoewel hulle feitlik alle gebiede van die taalontwikkeling bestryk.

Die bundels waarin hierdie opstelle versamel is, vorm nog steeds onmisbare grondstof vir enige studie van die Afrikaanse taalgeskiedenis.

Prof. Scholtz was die geleerde wat populêre misvattings oor die ontstaan en groei van Afrikaans met betroubare taalfeite weerlê het en wie se beknopte Wording en ontwikkeling van Afrikaans (1980) waarskynlik die beste weergawe in kort bestek bevat van hoe Afrikaans uit Nederlands ontwikkel het.

Maar ook op ander gebiede het hy enorme bydraes gelewer: as mentor van studente en deur jarelange verbintenisse en vriendskappe met skrywers het hy ’n nog onbeskrewe rol gespeel in die bevordering van die Afrikaanse letterkunde: Van Wyk Louw, W.E.G. Louw, D.J. Opperman, I.W. van der Merwe ("Boerneef"), M.E.R. en ook nog talle jongeres was en is veel aan hom verskuldig danksy sy belangstelling, aanmoediging en daadwerklike hulp by die keur en voorbereiding van hul publikasies.

As kunskenner het hy nie net ’n voortreflike eie versameling skilderye en ander kunswerke opgebou nie, maar het hy gesaghebbende werke (gegrond op kenmerkende deeglike navorsing) geskryf oor figure soos Strat Caldecott, D.C. Boonzaaier, Pieter Wenning, Moses Kottler en Katrine Harries.

Sy rol in die gemeenskap het hy nie met trompetgeskal gepaard laat gaan nie, maar wie die annale van die Van Riebeeck-Vereniging, die Suid-Afrikaanse Biblioteek, die Irma Stern-museum nagaan sal sy naam teëkom, en ook elders.

Vir iemand wat die wetenskap op die illustere manier gedien het en die kulturele lewe van sy gemeenskap op die manier verryk het, kan daar tog op ’n dag soos hierdie ’n openbare woord van warme hulde en opregte dank verskyn tesame met hartlike goeie wense by die bereiking van die kerf van vyf-en-tagtig.

R.H. Pheiffer

’n Uittreksel uit Die Burger, Donderdag, 19 Julie 1990.

KUNSKATTE VAN MEER AS R2M UIT BOEDEL AAN MATIES

Die groot kunsversameling wat prof. J. du P. Scholtz, Afrikaanse taalkundige, kunskenner en kunsversamelaar wat vroeër vanjaar oorlede is, aan die Universiteit van Stellenbosch nagelaat het, is meer as R2 miljoen werd.

Dit blyk uit die inventaris van die boedel van prof. Scholtz wat pas by die Meester van die Hooggeregshof in Kaapstad ingedien is.

Prof. Scholtz se totale bates beloop R2 862 321,71. Die waarde van sy kunsversameling is R2 029 652.

Die restant van prof. Scholtz se boedel beloop R521 802,62. Ingevolge die testament word die restant in ’n aparte trust geplaas. Die rente op die bedrag moet aan sy vrou, mev. Ena Scholtz, uitbetaal word solank sy leef.

Wanneer sy sterf, word die boedel soos volg verdeel: vier tiendes aan mnr. Jacob Jan du Plessis Scholtz, sy seun; drie tiendes aan sy kleinseun en naamgenoot, twee tiendes aan sy kleindogter Martina du Plessis Scholtz en een tiende aan sy kleindogter Aletta du Plessis Scholtz.

Die Universiteit van Stellenbosch ontvang R100 000 uit die boedel. Die geld moet gebruik word vir beurse aan voor- en nagraadse studente in Afrikaans en Nederlands aan dié universiteit.

Altesame R100 000 word verder in trust gehou en na die dood van mev. Scholtz aan die Universiteit van Stellenbosch uitbetaal. Solank sy leef, word rente op die bedrag aan mev. Scholtz uitbetaal.

Prof. Scholtz se kleinseun erf sy meubelstukke en van sy boeke en geskrifte. Die Universiteit van Stellenbosch erf al sy boeke oor kuns en kunsgeskiedenis.

’n Uittreksel uit Matieland +- 1989, bl. 20.

IN MEMORIAM

Prof J. du P. ("Canis") Scholtz (89) van Kaapstad, ’n Oud-Matie wat in 1917 aan die Victoria-kollege begin studeer het, BA (1919) en MA (1920) aan die US behaal het en in die Afrikaanse Taaljaar, 1975, ’n eredoktorsgraad van die Universiteit ontvang het. Hy was afgetrede professor in Nederlands en Afrikaans aan die Universiteit van Kaapstad, waar hy feitlik sy hele loopbaan, sedert 1934 tot 1965, gewerk het.

Gedurende 1924-31 studeer hy vir twee lang tydperke in Nederland. Sy doktorale proefskrif aan die Universiteit van Utrecht is in 1939 as sy eerste boek, Die Afrikaner en sy taal 1806-1875 uitgegee. Slegs twee jaar later het sy tweede boek, ’n leksikologiese studie oor die naamgewing aan plante en diere in Afrikaans verskyn. Gedurende 1963-1980 publiseer hy ’n aantal belangrike werke oor die taalkunde.

As kunskenner en -versamelaar van formaat het hy ook verskeie studies oor Suid-Afrikaanse kunstenaars gepubliseer, o.m. oor Strat Caldecott (1970), ’n monografie oor D.C. Boonzaaier en Pieter Wenning (1973) asook ’n boek oor Moses Kottler (1976). Hy het een van die waardevolste en omvattendste private kunsversamelings in die land opgebou - altesaam 310 werke van Suid-Afrikaanse, Europese en eksotiese kunswerke - wat deur nalatenskap aan die US oorgedra is. Dit sal vanaf 1991 in die Universiteit se nuwe kunsmuseum vir die publiek uitgestal word. (Berig hieroor in Matieland 2:89)

In 1943 het die S.A. Akademie die eerste Hertzogprys vir wetenskaplike prosa en in 1970 die eerste Langenhoven-prys vir Afrikaanse taalwetenskap aan prof. Scholtz toegeken. Hy is in 1965 deur Suid-Afrikaanse en Nederlandse kollegas met ’n feesbundel gehuldig. In 1974 ken die Akademie die eerste Stalsprys vir Kunsgeskiedenis aan hom toe. Ook die UOVS het ’n eredoktorsgraad (1985) aan hom toegeken en hy het eretoekennings van die Kaapse Drie-Eeue-Stigting ontvang.

Bron: www.myfam.co.za