Lizzie van Zyl (concentration camp child / konsentrasiekampkind)

Notas en skakels verskaf deur David Abraham Swanepoel

• https://www2.lib.uct.ac.za/mss/bccd/Person/105487/Elizabeth_Cecilia...
• https://af.wikipedia.org/wiki/Lizzie_van_Zyl
• https://en.wikipedia.org/wiki/Lizzie_van_Zyl
• https://peoplepill.com/people/lizzie-van-zyl/
• https://www.sahistory.org.za/node/51801
• https://military.wikia.org/wiki/Lizzie_van_Zyl

Lizzie se DVN is bepaal op grond van die volgorde op haar pa se sterfkennis en haar geboortedatum tussen die van sibbe Albertus Johannes Andreas Jacobus *c. 1892 en Willem Johannes *1899. Syself kom nie op die SK voor nie synde vooroorlede.

Hierdie arme kind is seker die mees misbruikte persoon in die geskiedenis van die ABO.

Die foto van die uitgeteerde dogtertjie, is en word steeds vir propagandadoeleindes gebruik. Eerstens het die Britse owerhede destyds aangevoer dat die boervrouens hulle kinders verwaarloos het. Kom ons kyk hierna.

Die skrywer Arthur Conan Doyle is tussen Maart en Aug 1900 getaak om ‘n hospitaal in Bloemfontein te bestuur. Hierdie statiese verblyf van 5 maande bekwaam hom kwalik as ‘n kenner van die oorlog, nietemin skryf hy 2 boeke daaroor. Oor Lizzie laat hy hom as volg uit: https://www.arthur-conan-doyle.com/index.php/The_Lizzie_Van_Zyl_Pho...

Helen Dampier [1], ‘n Britse historikus haal ‘n verklaring van ene mej Hester Swanepoel van ‘n naburige tent aan. Die teks is in Lizzie se ma se profiel. Lees mens verder, verneem mens egter dat hierdie bywonersvrou klere moes was vir ryker vroue en nooit in die dag van die dam kon terugkeer nie. My vraag is, wat het ander kampbewoners vir Lizzie probeer doen? Hester Swanepoel beweer sy het dikwels in die nag opgestaan en gaan help omdat Lizzie so smartlik gehuil het. Dis ook sy wat die kampdokter ingelig het waarna Lizzie na ‘n hospitaal verwyder is, maar daar word in Wikipedia (Afrikaanse blad) beweer sy is daar mishandel en dat ‘n vermoedelike boervroupasiënt wat wou intree, weggejaag is.

Ons het nie genoeg detail om te weet wat die waarheid is nie. Die kruks van die saak is, as daar nie ‘n eensydig ge-inisieere oorlog was nie, was daar nie kontroversie nie. Die fotograaf, ene De Klerk het verklaar dat die foto 2 maande na haar aankoms geneem is. As sy so by die kamp aangekom het, hoekom is sy nie dadelik gehospitaliseer nie. This kite does not fly.

Dampier haal “Stanley 2005a, in press” aan waarskynlik bron [2] wat eers in 2006 verskyn het, ná die artikel. Ek het ongelukkig nie toegang tot die boek gehad nie. Volgens Dampier behandel Stanley die Lizzie Van Zyl-geval meer volledig: “the use of this photograph and argues that it has been manipulated, elongating and distorting Lizzie’s body”. Dit is so dat foto’s lank voor digitale manipulasie ook verander kon word. As mens egter na die ander foto’s in bron [3] kyk, is daar ander ook wat so vertoon en dit kon dalk weens ‘n drukkersproses so geraak het.

Lizzie was nie die enigste gefotografeerde uitgeteerde kind nie. Abraham Carel Wessels (moontlik Abraham Carel Wessels) is in my ervaring die tweede mees gebruikte. Hy oorleef die ABO. “In the event he survived at least to a healthy middle age.” Abraham kom byna so uitgeteer voor, maar het die krag om ‘n speelgoedgeweer en beuel vas te hou en kyk fors, byna uitdagend na die fotograaf. Sy agteruitgang kan seker nie heeltemal as dieselfde as die van Lizzie beskou word nie.

Iets vertel my nietemin dat Lizzie aan ‘n bykomende toestand gely het. As die foto 2 maande na aankoms in die kamp geneem is, moes sy slegs enkele gram kos per dag ingeneem het om van normaal so ver te kon agteruitgaan. Dat sy so baie gehuil het, ook later in die hospitaal waar sy as ‘n oorlas beskryf word (Wikipedia (Afrikaanse blad)) kan op erge pyn dui. Tydens uithongering verloor mens spiermassa (selfkannibalisering), maar die verlaging van metabolisme deur niks te doen nie is ook ‘n manier om die verlies van energie aan te spreek, soos hibernering by sekere diere. Lizzie sou nie sonder rede so baie gehuil het nie. Haar verlengde ledemate, indien nie te wyte aan probleme met die foto nie, is moontlik te wyte aan pediatriese agromegalie, maar ek het hopeloos te min kennis om ‘n uitspraak te maak. Die verlies aan spiermassa op haar lyf kon nie gemanipuleer gewees het nie, hetsy foutiewelik of moedswilliglik. Die uiteindelike oorsaak van haar dood, tifuskoors se 'n chroniese vorm is slegs post-akuut en raar.

Die hospitaal is waarskynlik waar Conan Doyle voorheen was. Hy kon haar nie gesien het nie want hy was teen Okt 1900 terug in die VK. Die plek het ek nie probeer navors nie, maar dit was volgens Wikipedia (Afrikaanse blad) ver van die kamp, wat was waar die weermagbasis Tempe vandag is. Hy het hom nietemin aangematig om die foto aan die owerhede te stuur.

Vandag word hierdie foto verder misbruik vir anglofobiese propaganda om eietydse politieke agendas te ondersteun, want vandag se Britte is nie skuldig aan wat destyds gebeur het nie en skuld niemand ‘n verskoning nie.

Haar begraafplek is onbekend. Dis moontlik die President Brand Begraafplaas, waar van die slagoffers en hulle oorlewende familie is. Indien so sal dit in ‘n ongemerkte graf wees. Haar naam is op die gedenkmuur, heel laaste regs onder: https://graves-at-eggsa.org/main.php?g2_itemId=949134. Dis by ko-ordinate 29 07.542, 26 13.034, taamlik ver van Tempe vir daardie tyd, sowat 5km (reguit lyn). Hierdie begraafplaas is egter baie oud en het ruim voor die ABO al bestaan, aan die sterfdatums van die persone. Die oudste wat ek kan sien is die van die vernoemde OVS president self, 1888. Ironies lê ongevalle van beide kante saam in die begraafplaas. Daar is behalwe grafstene monumente en ‘n gedenkmuur vir Britse magte.

Die foto ter sprake is in die skakels bo. Ek gebruik dit nie as avatar nie, omdat ek ‘n renons het in die onwaardige uitbeelding van enigiemand, en veral omdat sy bykans nakend is. Daar is natuurlik geen erotiek hier betrokke nie, maar die gedurige gebruik daarvan is m.i. moreel heeltemal verkeerd.

Bronne:

1. Women's testimonies of the concentration camps of the South African war : 1899-1902 and after / Dampier, Helen. Thesis: Newcastle University, 2005

2. Mourning Become...: Post/Memory and Commemoration of the Concentration Camps of the South African War / Elizabeth Stanley, Manchester University Press, 2006

3. M Godby. Confronting Horror: Emily Hobhouse and the Concentration Camp Photographs of the South African War Kronos 2006. https://journals.co.za/docserver/fulltext/kronos/32/1/617.pdf?expir...

Inligting verskaf as Oop Toegang onderhewig aan lisensie CC BY-NC-ND 4.0 - Creative Commons https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/legalcode

Kwytskelding: geen verantwoordelikheid word aanvaar vir enige foutiewe of onakkurate inligting nie, hetsy aangehaal, herverpak of self geskryf. Ek laat my bo uit oor vakgebiede waarin ek nie formele opleiding het nie.