NOTE: Do NOT merge Turkan Khatun with her husband's mother of the same name.

• From Wikipedia, the free encyclopedia:

Terken Khatun also known as Turkan Khatun ("the Queen of the Turks") was the Empress of the Khwarazmian Empire as the wife of Shah Ala ad-Din Tekish, and the mother of Muhammad II of the Khwarazmian Empire.[1]

Background

Terken Khatun was from the Qanghli or the Bayads tribe of the Yemek, the daughter of the Kipchak Khan. According to Jalal ad-Din Mingburnu's biographer Muhammad Nasawai, majority of her son, Ala ad-Din Muhammad's, top commanders were from Terken Khatun's tribe, and the need to attach them to his side was one reason why the Shah lent so heavily on his mother for advice.[2]

De-facto ruler

After the death of her partner, 'Ala' al-Din Tekish (1172-1200), she so dominated the court of their son, 'Ala' al-Din Muhammad II (1200-20) and quarreled so bitterly with his heir by another wife, Jalal al-Din, that she may have contributed to the impotence of the Khwarazmshahi kingdom in the face of the Mongol onslaught. She had a separate Divan and separate palace and the orders of the sultan were not considered to be effective without her signature. The Shah ruled the heterogeneou peoples without mercy. In face of Mongol attacks, Khwarazm empire, with a combined army of 400.000, simply collapsed. Harezmshah Muhammed had retreated to Samarkand towards the end of his domination and he had to leave the capital city of Gurgenç to her.[3]

References

1. Michal Biran (15 September 2005). The Empire of the Qara Khitai in Eurasian History: Between China and the Islamic World. Cambridge University Press. pp. 165–. ISBN 978-0-521-84226-6.
2. J. A. Boyle, ed. (1968). The Cambridge History of Iran, Volume 5. Cambridge University Press. p. 191. ISBN 978-0-521-06936-6.
3. http://www.guide2womenleaders.com/Iran_Heads.htm

ترکان خاتون مادر سلطان محمد خوارزمشاه است، او دختر یکی از امرای ترک بود و پس از ازدواج با سلطان تکش کسان و نزدیکان خویش را در اداره کارهای دولتی دخالت داد و هر ناحیه‌ای که به دست سلطان تکش و یا پسرش سلطان محمد فتح می‌شد یکی از افراد مورد نظر ترکان خاتون به حکومت آن منسوب می‌شد. یکی از دلایل فروپاشی خوارزمشاهیان وجود دخالت‌های ترکان خاتون در امور سیاسی دانسته می‌شود. گویا غایرخان عامل حمله مغول به ایران برادرزادهٔ ترکان خاتون و تحت حمایت او بوده‌است. غایرخان شخصی بود که با کشتن تاجران مغولی و تصرف اموال آنان آتش جنگ بین ایران و مغولان را شعله‌ور کرد.[%DB%B1]

ترکان خاتون دیوان و اقطاعات جداگانه داشت و مُهرش «عصمت الدنیا والدین اُلُغ تَرکان ملکة نساءالعالمین » با علامت «اعتصمت باللّه وحده » بود. او از دورهٔ حکومت سلطان محمد با حمایت امرا و درباریان ترک بتدریج قدرت گرفت و بر امور کشور مسلط شد. او زنی خوشگذران بود و در نهان مجالس عیش و طرب داشت. تا جایی که از ارتباط و ازدواج پنهانی او با شیخ مجدالدین بغدادی، صوفی و عارف قرن ششم و هفتم ، خبر داده‌اند؛ حتی گفته شده‌است که قتل مجدالدین به فرمان سلطان محمد و به سبب رابطهٔ او با ترکان خاتون بوده‌است.

خوارزمشاه به اصرار ترکان خاتون ناصرالدین نظام‌الملک را به وزارت انتخاب کرد و چندی بعد به سال ۶۱۴ وی را به علت بی‌کفایتی عزل کرد. ترکان خاتون هنگام تعیین ولیعهد سلطان محمد، به سبب اختلاف با آی چیچاک (آی جیجک ، مادر جلال‌الدین خوارزمشاه)، از اوزلاق، پسر دیگر سلطان محمد که تحت نظر خودش تربیت یافته بود، طرفداری کرد. با تلاش ترکان خاتون، سلطان نیز اوزلاق را به ولیعهدی خود برگزید. ترکان خاتون، با نفوذ خود، نظام‌الملک صدرالدین مسعود هروی، وزیرسلطان، را برکنار کرد و یکی از غلامان خود، ناصرالدین (نظام‌الملک ) محمدبن صالح، را به وزارت سلطان محمد گمارد. بی‌کفایتی و رشوه‌خواری محمدبن صالح سبب شد که سلطان او را عزل کند، اما ترکان خاتون، محمدبن صالح را وزیر اوزلاق شاه کرد. اوزلاق شاه در آن هنگام ولیعهد بود و به این سبب، اختلاف ترکان خاتون و سلطان محمد بالا گرفت.[%DB%B2]

چنگیزخان که پیش از حمله به ایران از اختلاف ترکان خاتون و سلطان محمد آگاه شده بود، نماینده‌ای نزد ترکان خاتون فرستاد و به وی اطمینان داد که قصد تعرض به سرزمین‌های تحت ادارهٔ او را ندارد و حتی حاضر است حکومت خوارزم و خراسان را به وی واگذار کند، اما ترکان خاتون در سال ۶۱۷ هجری و با شنیدن خبر فرار سلطان محمد، خزاین را برداشت و به همراه ناصرالدین نظام‌الملک (محمدبن صالح) و زنان و فرزندان سلطان محمد از خوارزم گریخت . او هنگام ترک شهر دستور داد تا دوازده تن از ملوک و شاهزادگان اسیر در خوارزم را به قتل برسانند. وی به قلعه ایلال در مازندران پناه برد. مغولان قلعه را محاصره کردند و سرانجام، پس از چهارماه، ترکان خاتون و محمدبن صالح از قلعه فرود آمدند و تسلیم شدند. مغولان پس از کشتن مردان و همهٔ فرزندان ذکور سلطان، ترکان خاتون و زنان دیگر را به قره‌قوم فرستادند. ترکان خاتون تا سال ۶۳۰ هجری که تاریخ وفات وی است، در زندان بود.[%DB%B3] [%DB%B4]

همچنین نوهٔ سلطان محمد خوارزمشاه، یعنی دختر سلطان جلال‌الدین خوارزمشاه نیز ترکان نام داشته‌است.[%DB%B5]

پانویس

https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%86_(%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%85%D8%B4%D8%A7%D9%87)