Het is een weinig bekend en niet altijd bekend feit, dat er homoseksuele mannen en vrouwen waren die hun leven op het spel zetten tijdens de nazi-bezetting. In de literatuur wordt een aantal namen genoemd, veelal uit artistieke kringen.
Disclaimer:
- Dit project behandelt de gepubliceerde informatie over deze betrokkenen als objectieve verslaggeving van historische feiten.
- Eventuele bezwaren tegen de plaatsing van een bepaalde naam of foto op dit project zullen onder voorwaarde van aantoonbaar direct familieverwantschap en/of auteursrecht worden gerespecteerd en gehonoreerd.
Copyright:
- Geldt voor alle verstrekte namen op dit project in zijn totaliteit en in combinatie met de daaraan toegevoegde bronverwijzingen. Stichting Neerlandsch Verzetsmonument © 2024
Als initiator en producent van Stichting Neerlandsch Verzetsmonument (S.N.V.) doe ik inmiddels doorlopend onderzoek naar zo'n 60.000 verzetsstrijders. Het verzamelen van zoveel mogelijk bronnen zal het aantal namen in deze lijst niet alleen doen groeien, maar worden zij bovendien verrijkt met talloze gegevens aan biografische achtergronden. Naast de directe nabestaanden en geïnteresseerden kunnen onderzoekers hier terecht voor wetenschappelijke doeleinden.
De stichting tracht haar doel te bereiken onder meer: * door het verder (doen) ontwikkelen, promoten en dagelijks onderhouden van de website; * door het bieden aan nabestaanden van de mogelijkheid om hun verhaal te vertellen op de website; * door het ondersteunen of initiëren van initiatieven met betrekking tot het verzet.“
Al deze diensten worden door mijzelf uitgevoerd op vrijwillige basis. Daar zijn natuurlijk wel de nodige kosten aan verbonden die ik tot op heden voor eigen rekening neem. Mijn basis inkomen is slechts gebaseerd op een WAO uitkering wegens de ziekte Multiples Sclerose. Om van S.N.V. een permanent en belangrijk succes te maken is uw financiële bijdrage zeer welkom, hoe klein het bedrag het ook mag zijn. Alle kleine beetjes helpen!
Stichting Neerlandsch Verzetsmonument is gevestigd te Hallum
KvK nr: 70696373
Hartelijk dank voor uw aandacht,
Dimitri Gazan
Ali Cohen, Lodewijk (Lodi) 29-11-1895 Semarang (NOI) - 15-03-1970 Haarlem (NH)
Advocaat en schrijver te Haarlem. Speelde een belangrijke rol in het culturele leven van Haarlem. Gepubliceerd voor de Tweede Wereldoorlog roman en enkele poëzie waarin homoseksualiteit een expliciet thema is. Tijdens de Tweede Wereldoorlog verbleef hij lange tijd in het concentratiekamp Theresienstadt. Kleinzoon van de beroemde arts Levi Ali Cohen (1817-1889).
_ goodreads • dbnl • DJBW • Bewoners en bedrijven voor zover bekend •
Arondeus, Willem Johan Cornelis 22-08-1894 Naarden - 01-07-1943 Haarlem
Kunstenaar en auteur, die zich tijdens de Tweede Wereldoorlog aansloot bij de Nederlandse anti-nazi verzetsbeweging. Hij nam deel aan het bombardement op het Amsterdamse openbare register om de nazi-Duitse poging om Nederlandse joden te identificeren te belemmeren. Arondeus werd kort na zijn arrestatie gepakt en geëxecuteerd. Arondeus was voor de oorlog openlijk homoseksueel en beweerde uitdagend zijn seksualiteit voor zijn executie.
Baanders, Martina (Tine) ‧ 04-08-1890 Amsterdam (NH) - 24-11-1971 Maarssen (UT) ‧
Begin 1940 verhuisde Tine Baanders naar het huis ‘Vrede-Rust’ aan de Binnenweg (nr. 10) in Baambrugge, waar zij in de oorlog enkele onderduikers had en voor onderduikers bemiddelde. Zij speelde een rol in het kunstenaarsverzet door haar medewerking aan de illegale publicatie Cor van Teeseling 1915-1942 (De Spieghel Amsterdam 1943).
_ Archiefkaart A'dam • Huygens • Lijst van vrouwen in verzet in Noord-Holland •
Bakker, Albert Sjoerd ‧ 29-09-1918 Leeuwarden (FR) - 06-12-1991 ??
In de biografie over de familie Bakker (Je mag wel bang zijn, maar niet laf; Balans, 2021) schrijft Toni Boumans dat deze Albert Bakker (Albert Sjoerd Bakker), net als zijn broers Dirk en Sjoerd en Lammert homo was en dat ze met elkaar voor de oorlog het Amsterdamse homoleven zoals cafe 't Mandje op de Zeedijk van Bet van Beeren bezochten. Verder schrijft zij op pagina 211 dat ook hij in het verzet zat. Hij werkte voor het dan illegale "Vrij Nederland" en de Persoonsbewijzencentrale.
_ Je mag wel bang zijn, maar niet laf; uitgeverijBalans, 2021 • gezinskaart ouders • Archiefkaart A'dam • overlijdensadvertentie 01 • overlijdensadvertentie 02 •
Bakker, Sjoerd 10-06-1915 Leeuwarden - 01-07-1943 Overveen
Aanvankelijk zou hij alleen werken en voedselbonnen en identiteitskaarten aan onderduikers verstrekken. Toen ontmoette hij een groep verzetskunstenaars en uiteindelijk nam hij deel aan de aanslag op het Amsterdamse Bevolkingsregister in 1943. Hij was kleermaker, snijder en ontwerper. Zijn aandeel in de aanval was het maken van de nep-uniformen die de groepsleden zouden gebruiken om de bommen in het register te plaatsen.
Beeren, Elisabeth Maria (Bet) van 12-02-1902 Amsterdam - 16-07-1967 Amsterdam
Ze kreeg als barman jenever van de Duitsers, maar had ondertussen joden ondergedoken in de kelder en de wapens van het verzet op zolder, in verband met haar broer Co die verbonden was aan de verzetsgroep van Gerrit van der Veen .
Belinfante, Frieda 20-05-1904 Amsterdam - 05-03-1995 Santa Fe (US)
Cellist, dirigent. Werd een goede vriend van de kunstenaar Willem Arondeus, een van de leiders van de Raad van Verzet en een openlijk homoseksuele man. Ze droeg actief bij aan het Nederlandse verzet, voornamelijk door het vervalsen van persoonlijke documenten voor joden. Samen met Arondeus maakte ze deel uit van de CKC-verzetsgroep die op 27 maart 1943 het bombardement op het bevolkingsregister in Amsterdam organiseerde en uitvoerde, waarbij duizenden dossiers werden vernietigd en nazi-pogingen om vervalste documenten te vergelijken met documenten in het register werden verhinderd.
Bonhoffer, Sonja 1920 - 1994
_ Huygens; Hilda Bongertman • Luchtmeisjes: verzet en collaboratie van twee stewardessen •
Breen, Leendert Maria (Leo) van 16-05-1906 Goes - 11-08-1988 Taormina (It)
(m | 862 | Trouw; speciale uitgave voor Rotterdam en omstreken | Rotterdam)
Leo van Breen wordt op 16 mei 1906 in Goes geboren als zoon van de leraar Engels van de Goese HBS Maarten van Breen en Cornelia Elizabeth Mulock Houwer, afkomstig uit Zierikzee. Na de HBS moet Van Breen al vrij snel in militaire dienst. Daarna kiest hij voor de journalistiek en wordt hij volontair bij de Middelburgsche Courant. In het voorjaar van 1940 verschijnt Van Breens roman Vaarwel Budapest. In dit luchthartige, soms cynische verhaal speelt onmiskenbaar de aanwezige oorlogsdreiging, waarbij Hitler en de nazi’s er niet best vanaf komen. De oplage van deze roman wordt door de Duitsers in mei 1940 in beslag genomen. Als de oorlog uitbreekt, gaat Van Breen in het verzet.
_ Enceclopedie van Zeeland • grafzerk • J. VAN OUDSHOORN OP HET ORANJEPLEIN •
Booleman, Max 18-02-1899 Amsterdam - 01-03-1942 Bergedorf (Ger)
Accountant. Secretaris voor congres Erkenning van de Sovjet-Unie (V.V.S.U.). College van Bestuur en Vaste Commissie V.V.S.U. (1938, 1939). Verschijnt op de lijst bij het links-extremistische volk (1939).
_ Elisarolle.com; Queer places •
Brouwer, Johannes 31-05-1998 Delfshaven - 01-07-1943 Overveen
(m | 1019 | De vrije kunstenaar | Amsterdam)
Hispanist/romanist, historicus-kunstenaar, publicist/vertaler/ romancier en leraar/lector in Utrecht en Amsterdam. Werd een inspirator (door enkelen ‘de geestelijke vader’ genoemd) van het studentenverzet: hij riep op tot vorming van een ondergrondse organisatie, militaire oefening en daadwerkelijk, actief verzet. Begin 1942 leverde hij een belangrijke bijdrage aan de vorming van de landelijke studentencontactgroep (ook Raad van Negen genoemd), met vertegenwoordigers uit alle universiteitssteden.
_ Eerebegraafplaats • Huygens • ww2awards • Elisarolle.com; Queer places •
Dell, Aafje ‧ 24-11-1893 Hoorn (NH) - 16-10-1975 Hoorn (NH) ‧
Haar levenspartner was Dieuw van Vliet, met wie zij vanaf 1940 woonde in de conciërgewoning van het Waterschapshuis Drechterland. Vanaf 1942 boden zij daar in het achterhuis verblijfplaats aan onderduikers, waarvan enige van Joodse herkomst. Ook toen het pand gevorderd werd door de Duitse bezetter en gebruikt werd als Ortskommandantur, bleven de onderduikers daar verborgen en veilig.
_ Wikipedia; Aafje Dell en Dieuwtje van Vliet • Oud Hoorn.nl • RAN •
Diekmann, Johann Heinrich (Han) 29-07-1896 Amsterdam - 12-11-1989 Heemstede
Zonder zijn geld, zijn huis en zijn stencilmachine was de creatie en publicatie van het tijdschrift 'Life Right', geesteskind van Engelschman en Jaap van Leeuwen, nauwelijks denkbaar. De Duitse inval op 10 mei maakt het daadwerkelijk overleven van het laken onmogelijk. Het is Han Diekmann die op 5 augustus 1940 voor de Amsterdamse zedenpolitie zei dat de uitgave van het tijdschrift wordt stopgezet.
Engelschman, Nico (Niek) 12-11-1913 Amsterdam - 27-10-1988 Amsterdam
Samen met zijn broer kwam Engelschman in de oppositie terecht. Thuis maakten ze bij hun ouders illegale huis-aan-huispapieren. Vanaf januari 1941 werd er de illegale krant "The Spark" gestencild. Hij zat op verschillende adressen om arrestatie thuis met zijn moeder en vrienden te voorkomen. Naast de productie en distributie van tijdschriften hielpen ze ook bij het vinden van Joodse vrienden en onderduikadressen.
_ Elisarolle.com; Queer places •
Frevel, Angeniëtta Marie Louise 04-01-1898 Utrecht - 25-07-1994 Lochem
Heel belangrijk waren voor Frevel en haar vriendin Steenbergen de jaren van de Tweede Wereldoorlog. Zij verborgen vanaf 1943 een Joods meisje: een baby van een jaar, Evalina Stad (Doortje Mulder) . In de pastorie aan de Legeweg verbleven toen al twee half joodse meisjes van respectievelijk 12 en 15 jaren oud. Die bewogen zich vrij door Dokkum en bezochten het Gymnasium te Leeuwarden
_ Predikanten die Joden hielpen
Frommel, Wolfgang 08-07-1902 Karlsruhe (Ger) - 13-12-1986
Percy Gothein
Hall, Helena Suzanna (Suzy) van 28-04-1907 Den Haag - 09-07-1978 Saint-Cybranet
Hattum, Jacobus (Jac.) van 10-02-1900 Hennaarderadeel - 19-08-1981 Amstelveen
(m | 924 | Verzet en opbouw | Amsterdam)
Bracht illegale drukwerkjes in eigen beheer uit, die qua inhoud en qua vorm nonconformistisch waren. Tijdens de oorlog wist hij ook andere uitgaven te publiceren, zoals zijn prozadebuut Van Odrimond, Millimas en anderen (1941), een verzameling sprookjes, die een voorbode was van zijn tweede soort bellettrie, de sprookjes of korte schetsen en verhalen met onderhuidse kritiek op de hypocrisie en ongelijkheid van de maatschappij. Zijn gevoeligheid daarvoor kwam mede voort uit zijn homoseksualiteit, die in de laatste jaren van de oorlog verhuld en in latere decennia openlijk in zijn werk tevoorschijn kwam.
_ Wikipedia • Trouw • archiefkaart •
Holtij, Bernard Theodoor Adolf 29-11-1890 Amsterdam - 10-01-1942 Bergedorf (Ger)
_ Elisarolle.com; Queer places •
Hoogland, Petra Maria (Riet) 1920 Enschede - 24-08-1970 Auckland (Aus)
_ NRC 04-09-2019; Half jaar gevangen in Oranjehotel • Telegraaf 05-09-2019; Riet (21) beschreef marteling door SS’er op wc-papier • Het oranjehotel: Een Duitse gevangenis in Scheveningen • Gedenkboek Oranjehotel •
Horn, Wolfgang Ewald Heinrich pseud. Wolfgang Cordan 03-06-1909 Berlijn - 29-01-1966 Guatemala
Duitse journalist, dichter en schrijver die in 1933 naar Frankrijk en in 1934 naar Nederland vluchtte. Ondere andere actief in het verzet voor de Landelijke Knokploegen. Was tevens mede verantwoordelijk voor het verzetsblad 'Verzet en Opbouw
_ News Groningen • archiefkaart • overlijdensbericht • De Tijd • Munzinger.de • Google books •
Klooster, Jantina Henderika (Tine) van 06-07-1894 Groningen (GR) - 30-01-1945 Ravensbrück (DE) ‧
In 1942 weigerden Van Klooster en Schregardus zich aan te melden bij de Kultuurkamer, waarna het bedrijf tot liquidatie overging. Ze raakten betrokken bij de kring van verzetsstrijders waar ook Gerrit Jan van der Veen, Frits van Hall en diens zuster Suzy toe behoorden.
_ Huygens •
Koopman, Catharina (Toto) 28-10-1908 Salatiga (Ind) - 27-08-1991 London
Last, Josephus Carel Franciscus (Jef ) 02-05-1898 Den Haag - 15-02-1972 Laren
Leeuwen, Jacob (Jaap) van 06-04-1892 Leiderdorp - 01-05-1978 Amsterdam
Van Leeuwen betrokken bij de Parool-groep. In het najaar van 1941 werd de distributieafdeling waar hij aan deelnam verraden en werd hij gearresteerd. Na zeven maanden gevangenschap waarbij hij niets losliet werd hij vrijgelaten. Van Leeuwen zat in die tijd ondergedoken bij de familie Addicks in Amsterdam, maar had daar vóór zijn arrestatie alle boeken en documenten die hem of anderen in de problemen hadden kunnen brengen ondergebracht bij zijn ouders in Zeist. Toen hij bij de familie Addicks terugkeerde bleek daar een inval geweest te zijn en was alles in zijn kamer meegenomen of vernield. In 1943 moest Van Leeuwen opnieuw onderduiken omdat de S.D. weer naar hem op zoek bleek te zijn. Uit bewaard gebleven correspondentie blijkt dat hij door ging met zijn verzetswerk. Het was voor hem makkelijk om een andere identiteit aan te nemen omdat hij al als homoseksueel voor de oorlog gewend was geweest een dubbelleven te leiden. Brieven werden afgegeven aan kioskhouders en door hen bewaard als "poste restante" en hij gebruikte wederom zijn eerdere nom de plume als verzetsnaam, Arent van Santhorst.
_ archiefkaart • Wikipedia • Elisarolle.com; Queer places •
Mendels, Josepha Judica 18-07-1902 Groningen - 10-09-1995 Eindhoven
Methorst, Henricus Wilhelmus (Henri) 12-04-1909 Den Haag - 10-08-2007 Laren
Molen, dr. Gezina Hermina Johanna van der 20-01-1892 Baflo (GR) - 09-10-1978 Aerdenhout (NH) ‧
Ze redde talrijke Joodse kinderen het leven. Ze wist onder andere kinderen weg te smokkelen uit het Joodse kindertehuis aan de Plantage Middenlaan in Amsterdam. In 1943 was zij een van de grondleggers van verzetsblad Trouw. In 1942 publiceerde ze anoniem de brochure Bezettingsrecht, bedoeld om de onderdrukte Nederlanders een hart onder de riem te steken.
_ Wikipedia • Huygens • Protestant nu • RAN • Elisarolle.com; Queer places •
Niemeijer, Willem August Theodorus Niemeijer (Willy) 08-03-1907 Groningen - 16-02-1945 Bergedorf (Ger)
Nolte, Dr. Maria Elisabeth (Mies) 03-07-1899 Amsterdam - 13-03-1986
'Partner van Gezina van der Molen
_ Elisarolle.com; Queer places •
Paré, Henrica Maria (Ru) ‧ 14-07-1896 Druten (GL) - 25-02-1972 Den Haag (ZH) ‧
Ru weigerde het verplichte lidmaatschap van de Nederlandsche Kultuurkamer en vulde haar tijd met het zoeken van onderduikadressen voor joodse kinderen. Ze was in aanraking gekomen met de verzetsvrouw Trui van Lier, van de crèche Kindjeshaven. Van Lier werkte nauw samen met het Utrechts Kindercomité, dat onderduikadressen regelde voor de jeugd. Paré werd het ‘Haagse filiaal’ van deze beweging. Voor de families die de kinderen hadden opgenomen, regelde ze geld en voedselbonnen. Indien nodig bracht ze de kinderen naar een nieuw adres. Weliswaar onderhield Ru Paré contacten met de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers (LO), maar ze opereerde toch vooral autonoom. Samen met haar vriendin Do Versteegh wijdde ze al haar tijd aan het zoeken naar adressen om de kinderen veilig onder te brengen. Wanneer er valse persoonsbewijzen nodig waren, benaderde ze de kunstenaar Chris Lebeau, die de zwarte J (van ‘Jood’) uit de papieren verwijderde.
Karel August Pekelharing 06-04-1909 Hoorn - 10-06-1944 Overveen ‧ K4
Pekelharing was betrokken bij de uitgave van het illegale blad De Vrije Kunstenaar en de hulpverlening aan Joodse onderduikers. Als lid van de Raad van Verzet (RvV) - een koepelorganisatie van het verzet - nam hij vanaf mei 1943 deel aan overvallen op distributiekantoren, aanslagen op collaborateurs en diverse bevrijdingsacties van gevangenen.
_ Wikipedia • Eerebegraafplaats • ToW •
Pool, Rosa Eva (Roosje) ‧ 07-05-1905 Amsterdam (NH) - 29-09-1971 Londen (VK) ‧
De 22-jarige Rosey Pool studeerde Engels aan de Berlijnse universiteit, waar zij promoveerde op het proefschrift De poëzie van de Amerikaanse neger. Ook doceerde ze Engels aan de communistische Karl-Marx-Schule in Neukölln. Vanuit Duitsland hielp Pool al voor de oorlog Joden naar Nederland door hun daar onderdak te verschaffen. Tijdens de oorlog raakte Pool via Tehuis Oosteinde betrokken bij de Duits-Joodse verzetsgroep Van Dien, die persoonsbewijzen namaakte en onderduikhulp bood.
_ Huygens • Het vrije boek in onvrije tijd • Rosa Eva Pool (1905-1971) • Joods Monument •
Rot, Thomas Sijbrand (Tom) 25-12-1909 Amsterdam - 01-10-1982 Amstelveen (bron)
Tom Rot was een verzetsman in de tweede wereldoorlog die al in de dertiger jaren zich verzette tegen het opkomende fascisme en medeoprichter was van het illegale Amsterdamse tijdschrift De Vonk. In 1942 werd hij door de Duitsers opgepakt en ter dood veroordeeld, maar door een administratieve fout kwam hij in het concentratiekamp Buchenwald terecht dat hij wist te overleven. Na de oorlog bleef hij van zich spreken door z'n betrokkenheid bij diverse organisaties zoals bv het Simon Wiesenthalfonds.
_ Het Vrije Volk • De Vonk • archiefkaart • bevrijdingsnummer De Vonk •
Schorer, jhr. Jacob Anton 01-03-1866 Heinkenszand (Zld.) - 18-08-1957 Harderwijk
Schregardus, Johanna Jacoba (Koos) 12-06-1897 Groningen (GR) - 29-05-1976 Saint-Cybranet (FR) ‧
Tijdens de Tweede Wereldoorlog weigerde Schregardus lid te worden van de Kultuurkamer. Clandestien gaf De Spieghel tekeningen van Cor van Teeseling uit. Schregardus en haar partner Jantine Henderika (Tine) van Klooster raakten betrokken bij verzetsactiviteiten. Ze boden onderdak aan de verzetsleider Gerrit Jan van der Veen.
_ Wikipedia •
Schuiling, Aafke (Marian de Ruit)
Steenbergen, Femmigje 20-08-1989
Heel belangrijk waren voor Steenbergen en haar vriendin Frevel de jaren van de Tweede Wereldoorlog. Zij verborgen vanaf 1943 een Joods meisje: een baby van een jaar, Evalina Stad (Doortje Mulder). In de pastorie aan de Legeweg verbleven toen al twee half joodse meisjes van respectievelijk 12 en 15 jaren oud. Die bewogen zich vrij door Dokkum en bezochten het Gymnasium te Leeuwarden
_ Predikanten die Joden hielpen
Stijkel, Johan Aaldrik (Han) 08-10-1911 Rotterdam - 04-06-1943 Reinickendorf
_ Elisarolle.com; Queer places •
Tersmitten, Jacobus (Ko) ‧ 27-01-1903 Haarlem (NH) - 06-12-1989 ‧
_ Nieuwe Suikerhofje.nl • WwW huwelijksakte • WwW geboorteakte • online-begraafplaatsen •
Treurniet, Maria Wilhelmina ‧ 26-09-1905 Den Haag (ZH) ‧
Werd als onbetrouwbaar geacht (wegens homoseksualiteit) en teruggestuurd naar Nederland
Tongeren, Jacoba van14-10-1903 Cimahi City, Indonesia - 15-09-1967 Bergen
Leader Groep 2000
_ Elisarolle.com; Queer places •
Versteegh, Theodora Jacomina Petronella (Do) ‧ 13-12-1888 Kerk-Avezaath (GL) - 20-10-1970 Den Haag (ZH) ‧
Ze was niet bereid voor rijkscommissaris Arthur Seyss-Inquart te zingen en werd geen lid van de Nederlandsche Kultuurkamer. In 1942 dook ze onder en trad ondergronds op. Samen met haar vriendin stond ze Joodse kinderen bij om een onderduikadres te vinden.
_ Wikipedia • Huygens • 401 Dutch Divas - Biografie • Haagse tijden • Bach Cantatus • DBNG •
Warren, Johannes Adrianus Menne (Hans) 20-10-1921 Borsele - 19-12-2001 Goes;Tijdens de oorlog schreef hij in illegale bladen zoals in Parade der Profeten. Zijn eerste verzen publiceerde hij in de illegale tijdschriften Maecenas en En Passant (1944). Zijn ouders waren pro-Duits wat tot heftige ruzies leidde. Warren zelf had niets op met de Duitse sympathieën. Na de oorlog zou zijn vader enige tijd geïnterneerd worden op verdenking van collaboratie. Hierdoor raakte Warren sr. zijn baan als waterbouwkundige kwijt en het gezin moest vertrekken uit het mooi gelegen dijkhuis.
Wateler, Cornelia Christina (Nel) 15-10-1886 Driebergen - 26-12-1971 Obdam; Werkte als verpleegster bij de Tuberculose-Bestrijding. Naast Jacoba's partner te zijn was zij tevens haar verzorgster en bewaakster van haar gezondheid ivm de tuberculose van Jacoba in het verleden waardoor ze zeven jaren lang heeft moeten kuren. Nel was vaak de plaatsvervangende schakel tussen de Groepsleden en belangstellenden als bezoek niet verder mocht komen dan de voordeur wanneer Jacoba zich andere zaken richtte zoals planning van activiteiten.
Weijand, Vincent 31-101921 Bergen (NH) - 21-02-1945 Weimar (Ger)
Winter, Gerard Diederich (Gé) 11-09-1909 Amsterdam - 03-01-1996 Amsterdam
Win, Hugo van 14-10-1920 Amsterdam - 2004
Bronnen:
- COC.nl
- Het begint met NEE zeggen
- Toespraak bij de presentatie van het boek Het begint met Nee zeggen
- Gevangen in Slachtofferschap
- Homoseksuelen in oorlog en verzet
- Homoseksuelen in oorlog en verzet ||
- Roze Verleden: historische achtergrond
- Judith Schuur: Tweede Wereldoorlog
- Op zoek naar homoseksualiteit en verzet
Project status
Update: 25-10-2023
Start project: 13-06-2015
Maker project: Dimitri Gazan
Profiles added: 45 / 49
Het is een weinig bekend en niet altijd bekend feit, dat er homoseksuele mannen en vrouwen waren die hun leven op het spel zetten tijdens de nazi-bezetting. In de literatuur wordt een aantal namen genoemd, veelal uit artistieke kringen.
Disclaimer: Dit project behandelt de gepubliceerde informatie over de profielen als objectieve registratie van historische feiten.
Als initiator en producent van Stichting Neerlandsch Verzetsmonument (S.N.V.) doe ik inmiddels doorlopend onderzoek naar zo'n 60.000 verzetsstrijders. Het verzamelen van zoveel mogelijk bronnen zal het aantal namen in deze lijst niet alleen doen groeien, maar worden zij bovendien verrijkt met talloze gegevens aan biografische achtergronden. Naast de directe nabestaanden en geïnteresseerden kunnen onderzoekers hier terecht voor wetenschappelijke doeleinden.
De stichting tracht haar doel te bereiken onder meer: * door het verder (doen) ontwikkelen, promoten en dagelijks onderhouden van de website; * door het bieden aan nabestaanden van de mogelijkheid om hun verhaal te vertellen op de website; * door het ondersteunen of initiëren van initiatieven met betrekking tot het verzet.“
Al deze diensten worden door mijzelf uitgevoerd op vrijwillige basis. Daar zijn natuurlijk wel de nodige kosten aan verbonden die ik tot op heden voor eigen rekening neem. Mijn basis inkomen is slechts gebaseerd op een WAO uitkering wegens de ziekte Multiples Sclerose. Om van S.N.V. een permanent en belangrijk succes te maken is uw financiële bijdrage zeer welkom, hoe klein het bedrag het ook mag zijn. Alle kleine beetjes helpen!
Stichting Neerlandsch Verzetsmonument is gevestigd te Hallum
KvK nr: 70696373
Hartelijk dank voor uw aandacht,
Dimitri Gazan
Ali Cohen, Lodewijk (Lodi) 29-11-1895 Semarang (NOI) - 15-03-1970 Haarlem (NH)
Advocaat en schrijver te Haarlem. Speelde een belangrijke rol in het culturele leven van Haarlem. Gepubliceerd voor de Tweede Wereldoorlog roman en enkele poëzie waarin homoseksualiteit een expliciet thema is. Tijdens de Tweede Wereldoorlog verbleef hij lange tijd in het concentratiekamp Theresienstadt. Kleinzoon van de beroemde arts Levi Ali Cohen (1817-1889).
_ goodreads • dbnl • DJBW • Bewoners en bedrijven voor zover bekend •
Arondeus, Willem Johan Cornelis 22-08-1894 Naarden - 01-07-1943 Haarlem
Kunstenaar en auteur, die zich tijdens de Tweede Wereldoorlog aansloot bij de Nederlandse anti-nazi verzetsbeweging. Hij nam deel aan het bombardement op het Amsterdamse openbare register om de nazi-Duitse poging om Nederlandse joden te identificeren te belemmeren. Arondeus werd kort na zijn arrestatie gepakt en geëxecuteerd. Arondeus was voor de oorlog openlijk homoseksueel en beweerde uitdagend zijn seksualiteit voor zijn executie.
Baanders, Martina (Tine) ‧ 04-08-1890 Amsterdam (NH) - 24-11-1971 Maarssen (UT) ‧
Begin 1940 verhuisde Tine Baanders naar het huis ‘Vrede-Rust’ aan de Binnenweg (nr. 10) in Baambrugge, waar zij in de oorlog enkele onderduikers had en voor onderduikers bemiddelde. Zij speelde een rol in het kunstenaarsverzet door haar medewerking aan de illegale publicatie Cor van Teeseling 1915-1942 (De Spieghel Amsterdam 1943).
_ Archiefkaart A'dam • Huygens • Lijst van vrouwen in verzet in Noord-Holland •
Bakker, Albert Sjoerd ‧ 29-09-1918 Leeuwarden (FR) - 06-12-1991 ??
In de biografie over de familie Bakker (Je mag wel bang zijn, maar niet laf; Balans, 2021) schrijft Toni Boumans dat deze Albert Bakker (Albert Sjoerd Bakker), net als zijn broers Dirk en Sjoerd en Lammert homo was en dat ze met elkaar voor de oorlog het Amsterdamse homoleven zoals cafe 't Mandje op de Zeedijk van Bet van Beeren bezochten. Verder schrijft zij op pagina 211 dat ook hij in het verzet zat. Hij werkte voor het dan illegale "Vrij Nederland" en de Persoonsbewijzencentrale.
_ Je mag wel bang zijn, maar niet laf; uitgeverijBalans, 2021 • gezinskaart ouders • Archiefkaart A'dam • overlijdensadvertentie 01 • overlijdensadvertentie 02 •
Bakker, Sjoerd 10-06-1915 Leeuwarden - 01-07-1943 Overveen
Aanvankelijk zou hij alleen werken en voedselbonnen en identiteitskaarten aan onderduikers verstrekken. Toen ontmoette hij een groep verzetskunstenaars en uiteindelijk nam hij deel aan de aanslag op het Amsterdamse Bevolkingsregister in 1943. Hij was kleermaker, snijder en ontwerper. Zijn aandeel in de aanval was het maken van de nep-uniformen die de groepsleden zouden gebruiken om de bommen in het register te plaatsen.
Beeren, Elisabeth Maria (Bet) van 12-02-1902 Amsterdam - 16-07-1967 Amsterdam
Ze kreeg als barman jenever van de Duitsers, maar had ondertussen joden ondergedoken in de kelder en de wapens van het verzet op zolder, in verband met haar broer Co die verbonden was aan de verzetsgroep van Gerrit van der Veen .
Belinfante, Frieda 20-05-1904 Amsterdam - 05-03-1995 Santa Fe (US)
Cellist, dirigent. Werd een goede vriend van de kunstenaar Willem Arondeus, een van de leiders van de Raad van Verzet en een openlijk homoseksuele man. Ze droeg actief bij aan het Nederlandse verzet, voornamelijk door het vervalsen van persoonlijke documenten voor joden. Samen met Arondeus maakte ze deel uit van de CKC-verzetsgroep die op 27 maart 1943 het bombardement op het bevolkingsregister in Amsterdam organiseerde en uitvoerde, waarbij duizenden dossiers werden vernietigd en nazi-pogingen om vervalste documenten te vergelijken met documenten in het register werden verhinderd.
Bonhoffer, Sonja 1920 - 1994
_ Huygens; Hilda Bongertman • Luchtmeisjes: verzet en collaboratie van twee stewardessen •
Breen, Leendert Maria (Leo) van 16-05-1906 Goes - 11-08-1988 Taormina (It)
(m | 862 | Trouw; speciale uitgave voor Rotterdam en omstreken | Rotterdam)
Leo van Breen wordt op 16 mei 1906 in Goes geboren als zoon van de leraar Engels van de Goese HBS Maarten van Breen en Cornelia Elizabeth Mulock Houwer, afkomstig uit Zierikzee. Na de HBS moet Van Breen al vrij snel in militaire dienst. Daarna kiest hij voor de journalistiek en wordt hij volontair bij de Middelburgsche Courant. In het voorjaar van 1940 verschijnt Van Breens roman Vaarwel Budapest. In dit luchthartige, soms cynische verhaal speelt onmiskenbaar de aanwezige oorlogsdreiging, waarbij Hitler en de nazi’s er niet best vanaf komen. De oplage van deze roman wordt door de Duitsers in mei 1940 in beslag genomen. Als de oorlog uitbreekt, gaat Van Breen in het verzet.
_ Enceclopedie van Zeeland • grafzerk • J. VAN OUDSHOORN OP HET ORANJEPLEIN •
Booleman, Max 18-02-1899 Amsterdam - 01-03-1942 Bergedorf (Ger)
Accountant. Secretaris voor congres Erkenning van de Sovjet-Unie (V.V.S.U.). College van Bestuur en Vaste Commissie V.V.S.U. (1938, 1939). Verschijnt op de lijst bij het links-extremistische volk (1939).
_ Elisarolle.com; Queer places •
Brouwer, Johannes 31-05-1998 Delfshaven - 01-07-1943 Overveen
(m | 1019 | De vrije kunstenaar | Amsterdam)
Hispanist/romanist, historicus-kunstenaar, publicist/vertaler/ romancier en leraar/lector in Utrecht en Amsterdam. Werd een inspirator (door enkelen ‘de geestelijke vader’ genoemd) van het studentenverzet: hij riep op tot vorming van een ondergrondse organisatie, militaire oefening en daadwerkelijk, actief verzet. Begin 1942 leverde hij een belangrijke bijdrage aan de vorming van de landelijke studentencontactgroep (ook Raad van Negen genoemd), met vertegenwoordigers uit alle universiteitssteden.
_ Eerebegraafplaats • Huygens • ww2awards • Elisarolle.com; Queer places •
Dell, Aafje ‧ 24-11-1893 Hoorn (NH) - 16-10-1975 Hoorn (NH) ‧
Haar levenspartner was Dieuw van Vliet, met wie zij vanaf 1940 woonde in de conciërgewoning van het Waterschapshuis Drechterland. Vanaf 1942 boden zij daar in het achterhuis verblijfplaats aan onderduikers, waarvan enige van Joodse herkomst. Ook toen het pand gevorderd werd door de Duitse bezetter en gebruikt werd als Ortskommandantur, bleven de onderduikers daar verborgen en veilig.
_ Wikipedia; Aafje Dell en Dieuwtje van Vliet • Oud Hoorn.nl • RAN •
Diekmann, Johann Heinrich (Han) 29-07-1896 Amsterdam - 12-11-1989 Heemstede
Zonder zijn geld, zijn huis en zijn stencilmachine was de creatie en publicatie van het tijdschrift 'Life Right', geesteskind van Engelschman en Jaap van Leeuwen, nauwelijks denkbaar. De Duitse inval op 10 mei maakt het daadwerkelijk overleven van het laken onmogelijk. Het is Han Diekmann die op 5 augustus 1940 voor de Amsterdamse zedenpolitie zei dat de uitgave van het tijdschrift wordt stopgezet.
Engelschman, Nico (Niek) 12-11-1913 Amsterdam - 27-10-1988 Amsterdam
Samen met zijn broer kwam Engelschman in de oppositie terecht. Thuis maakten ze bij hun ouders illegale huis-aan-huispapieren. Vanaf januari 1941 werd er de illegale krant "The Spark" gestencild. Hij zat op verschillende adressen om arrestatie thuis met zijn moeder en vrienden te voorkomen. Naast de productie en distributie van tijdschriften hielpen ze ook bij het vinden van Joodse vrienden en onderduikadressen.
_ Elisarolle.com; Queer places •
Frevel, Angeniëtta Marie Louise 04-01-1898 Utrecht - 25-07-1994 Lochem
Heel belangrijk waren voor Frevel en haar vriendin Steenbergen de jaren van de Tweede Wereldoorlog. Zij verborgen vanaf 1943 een Joods meisje: een baby van een jaar, Evalina Stad (Doortje Mulder) . In de pastorie aan de Legeweg verbleven toen al twee half joodse meisjes van respectievelijk 12 en 15 jaren oud. Die bewogen zich vrij door Dokkum en bezochten het Gymnasium te Leeuwarden
_ Predikanten die Joden hielpen
Frommel, Wolfgang 08-07-1902 Karlsruhe (Ger) - 13-12-1986
Percy Gothein
Hall, Helena Suzanna (Suzy) van 28-04-1907 Den Haag - 09-07-1978 Saint-Cybranet
Hattum, Jacobus (Jac.) van 10-02-1900 Hennaarderadeel - 19-08-1981 Amstelveen
(m | 924 | Verzet en opbouw | Amsterdam)
Bracht illegale drukwerkjes in eigen beheer uit, die qua inhoud en qua vorm nonconformistisch waren. Tijdens de oorlog wist hij ook andere uitgaven te publiceren, zoals zijn prozadebuut Van Odrimond, Millimas en anderen (1941), een verzameling sprookjes, die een voorbode was van zijn tweede soort bellettrie, de sprookjes of korte schetsen en verhalen met onderhuidse kritiek op de hypocrisie en ongelijkheid van de maatschappij. Zijn gevoeligheid daarvoor kwam mede voort uit zijn homoseksualiteit, die in de laatste jaren van de oorlog verhuld en in latere decennia openlijk in zijn werk tevoorschijn kwam.
_ Wikipedia • Trouw • archiefkaart •
Holtij, Bernard Theodoor Adolf 29-11-1890 Amsterdam - 10-01-1942 Bergedorf (Ger)
_ Elisarolle.com; Queer places •
Hoogland, Petra Maria (Riet) 1920 Enschede - 24-08-1970 Auckland (Aus)
_ NRC 04-09-2019; Half jaar gevangen in Oranjehotel • Telegraaf 05-09-2019; Riet (21) beschreef marteling door SS’er op wc-papier • Het oranjehotel: Een Duitse gevangenis in Scheveningen • Gedenkboek Oranjehotel •
Horn, Wolfgang Ewald Heinrich pseud. Wolfgang Cordan 03-06-1909 Berlijn - 29-01-1966 Guatemala
Duitse journalist, dichter en schrijver die in 1933 naar Frankrijk en in 1934 naar Nederland vluchtte. Ondere andere actief in het verzet voor de Landelijke Knokploegen. Was tevens mede verantwoordelijk voor het verzetsblad 'Verzet en Opbouw
_ News Groningen • archiefkaart • overlijdensbericht • De Tijd • Munzinger.de • Google books •
Klooster, Jantina Henderika (Tine) van 06-07-1894 Groningen (GR) - 30-01-1945 Ravensbrück (DE) ‧
In 1942 weigerden Van Klooster en Schregardus zich aan te melden bij de Kultuurkamer, waarna het bedrijf tot liquidatie overging. Ze raakten betrokken bij de kring van verzetsstrijders waar ook Gerrit Jan van der Veen, Frits van Hall en diens zuster Suzy toe behoorden.
_ Huygens •
Koopman, Catharina (Toto) 28-10-1908 Salatiga (Ind) - 27-08-1991 London
Last, Josephus Carel Franciscus (Jef ) 02-05-1898 Den Haag - 15-02-1972 Laren
Leeuwen, Jacob (Jaap) van 06-04-1892 Leiderdorp - 01-05-1978 Amsterdam
Van Leeuwen betrokken bij de Parool-groep. In het najaar van 1941 werd de distributieafdeling waar hij aan deelnam verraden en werd hij gearresteerd. Na zeven maanden gevangenschap waarbij hij niets losliet werd hij vrijgelaten. Van Leeuwen zat in die tijd ondergedoken bij de familie Addicks in Amsterdam, maar had daar vóór zijn arrestatie alle boeken en documenten die hem of anderen in de problemen hadden kunnen brengen ondergebracht bij zijn ouders in Zeist. Toen hij bij de familie Addicks terugkeerde bleek daar een inval geweest te zijn en was alles in zijn kamer meegenomen of vernield. In 1943 moest Van Leeuwen opnieuw onderduiken omdat de S.D. weer naar hem op zoek bleek te zijn. Uit bewaard gebleven correspondentie blijkt dat hij door ging met zijn verzetswerk. Het was voor hem makkelijk om een andere identiteit aan te nemen omdat hij al als homoseksueel voor de oorlog gewend was geweest een dubbelleven te leiden. Brieven werden afgegeven aan kioskhouders en door hen bewaard als "poste restante" en hij gebruikte wederom zijn eerdere nom de plume als verzetsnaam, Arent van Santhorst.
_ archiefkaart • Wikipedia • Elisarolle.com; Queer places •
Mendels, Josepha Judica 18-07-1902 Groningen - 10-09-1995 Eindhoven
Methorst, Henricus Wilhelmus (Henri) 12-04-1909 Den Haag - 10-08-2007 Laren
Molen, dr. Gezina Hermina Johanna van der 20-01-1892 Baflo (GR) - 09-10-1978 Aerdenhout (NH) ‧
Ze redde talrijke Joodse kinderen het leven. Ze wist onder andere kinderen weg te smokkelen uit het Joodse kindertehuis aan de Plantage Middenlaan in Amsterdam. In 1943 was zij een van de grondleggers van verzetsblad Trouw. In 1942 publiceerde ze anoniem de brochure Bezettingsrecht, bedoeld om de onderdrukte Nederlanders een hart onder de riem te steken.
_ Wikipedia • Huygens • Protestant nu • RAN • Elisarolle.com; Queer places •
Niemeijer, Willem August Theodorus Niemeijer (Willy) 08-03-1907 Groningen - 16-02-1945 Bergedorf (Ger)
Nolte, Dr. Maria Elisabeth (Mies) 03-07-1899 Amsterdam - 13-03-1986
'Partner van Gezina van der Molen
_ Elisarolle.com; Queer places •
Paré, Henrica Maria (Ru) ‧ 14-07-1896 Druten (GL) - 25-02-1972 Den Haag (ZH) ‧
Ru weigerde het verplichte lidmaatschap van de Nederlandsche Kultuurkamer en vulde haar tijd met het zoeken van onderduikadressen voor joodse kinderen. Ze was in aanraking gekomen met de verzetsvrouw Trui van Lier, van de crèche Kindjeshaven. Van Lier werkte nauw samen met het Utrechts Kindercomité, dat onderduikadressen regelde voor de jeugd. Paré werd het ‘Haagse filiaal’ van deze beweging. Voor de families die de kinderen hadden opgenomen, regelde ze geld en voedselbonnen. Indien nodig bracht ze de kinderen naar een nieuw adres. Weliswaar onderhield Ru Paré contacten met de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers (LO), maar ze opereerde toch vooral autonoom. Samen met haar vriendin Do Versteegh wijdde ze al haar tijd aan het zoeken naar adressen om de kinderen veilig onder te brengen. Wanneer er valse persoonsbewijzen nodig waren, benaderde ze de kunstenaar Chris Lebeau, die de zwarte J (van ‘Jood’) uit de papieren verwijderde.
Karel August Pekelharing 06-04-1909 Hoorn - 10-06-1944 Overveen ‧ K4
Pekelharing was betrokken bij de uitgave van het illegale blad De Vrije Kunstenaar en de hulpverlening aan Joodse onderduikers. Als lid van de Raad van Verzet (RvV) - een koepelorganisatie van het verzet - nam hij vanaf mei 1943 deel aan overvallen op distributiekantoren, aanslagen op collaborateurs en diverse bevrijdingsacties van gevangenen.
_ Wikipedia • Eerebegraafplaats • ToW •
Pool, Rosa Eva (Roosje) ‧ 07-05-1905 Amsterdam (NH) - 29-09-1971 Londen (VK) ‧
De 22-jarige Rosey Pool studeerde Engels aan de Berlijnse universiteit, waar zij promoveerde op het proefschrift De poëzie van de Amerikaanse neger. Ook doceerde ze Engels aan de communistische Karl-Marx-Schule in Neukölln. Vanuit Duitsland hielp Pool al voor de oorlog Joden naar Nederland door hun daar onderdak te verschaffen. Tijdens de oorlog raakte Pool via Tehuis Oosteinde betrokken bij de Duits-Joodse verzetsgroep Van Dien, die persoonsbewijzen namaakte en onderduikhulp bood.
_ Huygens • Het vrije boek in onvrije tijd • Rosa Eva Pool (1905-1971) • Joods Monument •
Rot, Thomas Sijbrand (Tom) 25-12-1909 Amsterdam - 01-10-1982 Amstelveen (bron)
Tom Rot was een verzetsman in de tweede wereldoorlog die al in de dertiger jaren zich verzette tegen het opkomende fascisme en medeoprichter was van het illegale Amsterdamse tijdschrift De Vonk. In 1942 werd hij door de Duitsers opgepakt en ter dood veroordeeld, maar door een administratieve fout kwam hij in het concentratiekamp Buchenwald terecht dat hij wist te overleven. Na de oorlog bleef hij van zich spreken door z'n betrokkenheid bij diverse organisaties zoals bv het Simon Wiesenthalfonds.
_ Het Vrije Volk • De Vonk • archiefkaart • bevrijdingsnummer De Vonk •
Schorer, jhr. Jacob Anton 01-03-1866 Heinkenszand (Zld.) - 18-08-1957 Harderwijk
Schregardus, Johanna Jacoba (Koos) 12-06-1897 Groningen (GR) - 29-05-1976 Saint-Cybranet (FR) ‧
Tijdens de Tweede Wereldoorlog weigerde Schregardus lid te worden van de Kultuurkamer. Clandestien gaf De Spieghel tekeningen van Cor van Teeseling uit. Schregardus en haar partner Jantine Henderika (Tine) van Klooster raakten betrokken bij verzetsactiviteiten. Ze boden onderdak aan de verzetsleider Gerrit Jan van der Veen.
_ Wikipedia •
Schuiling, Aafke (Marian de Ruit)
Steenbergen, Femmigje 20-08-1989
Heel belangrijk waren voor Steenbergen en haar vriendin Frevel de jaren van de Tweede Wereldoorlog. Zij verborgen vanaf 1943 een Joods meisje: een baby van een jaar, Evalina Stad (Doortje Mulder). In de pastorie aan de Legeweg verbleven toen al twee half joodse meisjes van respectievelijk 12 en 15 jaren oud. Die bewogen zich vrij door Dokkum en bezochten het Gymnasium te Leeuwarden
_ Predikanten die Joden hielpen
Stijkel, Johan Aaldrik (Han) 08-10-1911 Rotterdam - 04-06-1943 Reinickendorf
_ Elisarolle.com; Queer places •
Tongeren, Jacoba van14-10-1903 Cimahi City, Indonesia - 15-09-1967 Bergen
Leader Groep 2000
_ Elisarolle.com; Queer places •
Versteegh, Theodora Jacomina Petronella (Do) ‧ 13-12-1888 Kerk-Avezaath (GL) - 20-10-1970 Den Haag (ZH) ‧
Ze was niet bereid voor rijkscommissaris Arthur Seyss-Inquart te zingen en werd geen lid van de Nederlandsche Kultuurkamer. In 1942 dook ze onder en trad ondergronds op. Samen met haar vriendin stond ze Joodse kinderen bij om een onderduikadres te vinden.
_ Wikipedia • Huygens • 401 Dutch Divas - Biografie • Haagse tijden • Bach Cantatus • DBNG •
Warren, Johannes Adrianus Menne (Hans) 20-10-1921 Borsele - 19-12-2001 Goes;Tijdens de oorlog schreef hij in illegale bladen zoals in Parade der Profeten. Zijn eerste verzen publiceerde hij in de illegale tijdschriften Maecenas en En Passant (1944). Zijn ouders waren pro-Duits wat tot heftige ruzies leidde. Warren zelf had niets op met de Duitse sympathieën. Na de oorlog zou zijn vader enige tijd geïnterneerd worden op verdenking van collaboratie. Hierdoor raakte Warren sr. zijn baan als waterbouwkundige kwijt en het gezin moest vertrekken uit het mooi gelegen dijkhuis.
Wateler, Cornelia Christina (Nel) 15-10-1886 Driebergen - 26-12-1971 Obdam; Werkte als verpleegster bij de Tuberculose-Bestrijding. Naast Jacoba's partner te zijn was zij tevens haar verzorgster en bewaakster van haar gezondheid ivm de tuberculose van Jacoba in het verleden waardoor ze zeven jaren lang heeft moeten kuren. Nel was vaak de plaatsvervangende schakel tussen de Groepsleden en belangstellenden als bezoek niet verder mocht komen dan de voordeur wanneer Jacoba zich andere zaken richtte zoals planning van activiteiten.
Weijand, Vincent 31-101921 Bergen (NH) - 21-02-1945 Weimar (Ger)
Winter, Gerard Diederich (Gé) 11-09-1909 Amsterdam - 03-01-1996 Amsterdam
Win, Hugo van 14-10-1920 Amsterdam - 2004
Bronnen:
- COC.nl
- Het begint met NEE zeggen
- Toespraak bij de presentatie van het boek Het begint met Nee zeggen
- Gevangen in Slachtofferschap
- Homoseksuelen in oorlog en verzet
- Homoseksuelen in oorlog en verzet ||
- Roze Verleden: historische achtergrond
- Judith Schuur: Tweede Wereldoorlog
- Op zoek naar homoseksualiteit en verzet
Project status
Update: 27-11-2022
Start project: 13-06-2015
Maker project: Dimitri Gazan
Profiles added: 44 / 47