Follow
Ondergedoken Camera (1943 -1945) was een groep Nederlandse fotografen die verzetswerk verrichtten tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitse bezetting van Nederland te documenteren. De groep ontstond op initiatief van de fotograaf Fritz Kahlenberg en de verzetsman Tonny van Renterghem en omvatte zowel professionele fotografen als amateurs. Het doel was hun capaciteiten in te zetten om de bezetting te documenteren. Omdat fotograferen was verboden, werkten zij onder zeer moeilijke omstandigheden. Voor hun eigen veiligheid bleven ze vaak anoniem voor elkaar en kenden ze elkaar soms alleen bij hun schuilnaam. (bron)
Disclaimer:
- Dit project behandelt de gepubliceerde informatie over deze betrokkenen als objectieve verslaggeving van historische feiten.
- Eventuele bezwaren tegen de plaatsing van een bepaalde naam of foto op dit project zullen onder voorwaarde van aantoonbaar direct familieverwantschap en/of auteursrecht worden gerespecteerd en gehonoreerd.
Copyright:
- Geldt voor alle verstrekte namen op dit project in zijn totaliteit en in combinatie met de daaraan toegevoegde bronverwijzingen. Stichting Neerlandsch Verzetsmonument © 2024
Als initiator en producent van Stichting Neerlandsch Verzetsmonument (S.N.V.) doe ik inmiddels doorlopend onderzoek naar zo'n 60.000 verzetsstrijders. Het verzamelen van zoveel mogelijk bronnen zal het aantal namen in deze lijst niet alleen doen groeien, maar worden zij bovendien verrijkt met talloze gegevens aan biografische achtergronden. Naast de directe nabestaanden en geïnteresseerden kunnen onderzoekers hier terecht voor wetenschappelijke doeleinden.
De stichting tracht haar doel te bereiken onder meer: * door het verder (doen) ontwikkelen, promoten en dagelijks onderhouden van de website; * door het bieden aan nabestaanden van de mogelijkheid om hun verhaal te vertellen op de website; * door het ondersteunen of initiëren van initiatieven met betrekking tot het verzet.“
Al deze diensten worden door mijzelf uitgevoerd op vrijwillige basis. Daar zijn natuurlijk wel de nodige kosten aan verbonden die ik tot op heden voor eigen rekening neem. Mijn basis inkomen is slechts gebaseerd op een WAO uitkering wegens de ziekte Multiples Sclerose. Om van S.N.V. een permanent en belangrijk succes te maken is uw financiële bijdrage zeer welkom, hoe klein het bedrag het ook mag zijn. Alle kleine beetjes helpen!
Stichting Neerlandsch Verzetsmonument is gevestigd te Hallum
KvK nr: 70696373
Hartelijk dank voor uw aandacht,
Dimitri Gazan
Gebruik de sneltoetscombinatie om snel te zoeken in de lijst:
Citaat:
Amsterdam photographer Jutka Rona knew many of the members of De Ondergedoken Camera. In e-mail correspondence (16 March 2005], in addition to Blazer, Oorthuys, Taconis, and Windig, she named Eva Besnyö, D. de Boer Jr,, Charles Breijer, Violette Cornelius, Andrea Domburg, Jack Dudok van Heel, Dr A.L. Faber, C. Holzapfel, Fritz Kahlenherg, H.R. Kettner, Bernard van der Linden (pseudonym for Boris Kowadlo), Frits Lemaire, M.C. Meyboom, Piet Noordzij, Karel Olie, Hans Sibbelee, and Ben Steenkamp. Besnyö and Andriesse are the two women photographers most often associated with the Underground Camera movement.
bron: Bearing Witness: Perspectives on War and Peace from the Arts and Humanities
| A |
| B |
Bessem, Paulus Louis (Paul) ‧ 28-05-1911 Delft - 25-05-1979 ? ‧
Blazer, Carel Adriaan
‧ 16-06-1911 Amsterdam - 16-01-1980 Nijmegen ‧ pseud. Carel Corza
Carel Blazer begon in de jaren dertig te fotograferen en volgde tussendoor een opleiding bij Hans Finsler in Zwitserland. Hij was medeorganisator van de expositie foto ’37 in het Stedelijk Museum in Amsterdam. Hij sloot hij zich aan bij de fotografenverzetsgroep "De Ondergedoken Camera". Hij maakte vele foto's van de oorlogsellende in Amsterdam. Met collega’s Ad Windig en Annelies Romein legde hij zich in de oorlog toe op het handwerk van valse persoonsbewijzen.
_ Archiefkaart ouders A'dam • SM voor Damslachtoffers • Wikipedia •
Boer Jr., D. de
Bönnekamp, Karel Frederik Hendrik ‧ 04-10-1914 Amsterdam - ? 2008 ? ‧
Karel Bönnekamp was een verzetsman en een amateurfotograaf. Hij fotografeerde het verzet in Amsterdam en was lid van De Ondergedoken Camera, een groep fotografen die de laatste jaren van de bezetting hebben gedocumenteerd. In zijn werk had Karel ook aandacht voor zijn Joodse stadsgenoten.
_ Joods Amsterdam • Verzetsmuseum Amsterdam • Archiefkaart Amsterdam • Photonmagazine •
Booijs, Pieter Johannes de ‧ 03-10-1898 Amsterdam - 31-08-2003 Groessen ‧
Een week na de mislukte bevrijdingsoperatie "Market Garden" van de geallieerden in 1944 werden de Arnhemse inwoners op last van de Duitsers geëvacueerd. Het plunderen van de huizen door de bezetters begon al snel. De Booijs werd gevraagd door de fotografenverzetsgroep De Ondergedoken Camera of hij dit wilde fotograferen als later bewijs. De Booijs had via het verzet een 'Ausweis', compleet met een armband van de Technische Nooddienst en een verklaring dat hij voor de waterleiding werkzaam was, geregeld en kon zich zo vrijelijk bewegen in de stad en de verschrikkingen van de laatste oorlogsjaren vastleggen op negen fotorolletjes en zo'n driehonderd foto's. Met gevaar voor eigen leven wist hij alle facetten van de Duitse bezetting vast te leggen.
_ Wikipedia •
Breijer, Charles ‧ 26-11-1914 Den Haag - 18-08-2011 Hilversum ‧
Al vroeg in de oorlog fotografeert Breijer de gevolgen van de bezetting. Hij maakt foto’s van Anjerdag, de joodse rellen in Amsterdam en de Artsenactie. Bovendien maakt hij pasfoto’s van onderduikers voor valse persoonsbewijzen. Op verzoek van Oorthuys bewaart de familie Breijer wapens voor de verzetsgroep Guermonprez. Om als journalistiek fotograaf ondergronds te kunnen werken heeft Breijer een dekmantel nodig en laat zich daarom registreren bij het Persgilde. In september 1944 moet Breijer zich beschikbaar houden voor de Ordedienst van de Binnenlandse Strijdkrachten. In de laatste oorlogswinter krijgt hij samen met andere oud-militairen instructie met door Engelsen gedropte wapens. Breijer fotografeert deze instructies. In december 1944 komt Breijer in contact met Tonny van Renterghem en Fritz Kahlenberg. Tot dan toe individuele, illegaal werkende fotografen worden door hen georganiseerd in een gecoördineerde organisatie.
| C |
| D |
Domburg, Andrea ‧ 21-04-1923 Amsterdam - 23-07-1997 Amstelveen ‧
Tijdens de Duitse bezetting was Domburg bijna een jaar lang uitgeschakeld door een spierverlamming. De laatste maanden voor de bevrijding was ze assistente van de gerenommeerde fotograaf Marius Meijboom, en via hem raakte ze – vermomd als verpleegster – betrokken bij de ‘fotografengroep’ die tijdens de laatste oorlogsmaanden clandestien vastlegde wat van de bezetters niet mocht worden gefotografeerd.
Douma, Jacoba Sytske (Cobie) ‧ 30-04-1914 Smallingerland - 07-10-2001 ? ‧
Cobie Douma was een lerares huishoudkunde in Winschoten en documenteerde als amateur-fotograaf het dagelijks leven in bezet noordelijk Nederland. Door de Duitse inval kon zij niet meer op vakantie en kocht van het uitgespaarde geld een camera. Daarmee fotografeerde zij de veranderingen in het dagelijkse leven in Amersfoort, Groningen, Winschoten en Grouw. Evenals andere illegale fotografen koos zij een verscholen locatie, vanachter de rug van een bekende, of vanuit een (dak)raam. De onderwerpen variëren van schaars gevulde winkeletalages tot zelfgemaakt schoeisel, razzia’s, vorderingen, verbodsborden van de bezetters en uiteindelijk de bevrijding.
Tijdens de oorlog was Douma heel voorzichtig met haar camera en voorkwam dat deze door de Duitsers werd geconfisqueerd. Na de oorlog werd haar camera echter alsnog gestolen, door Canadese soldaten die haar een lift aanboden.
_ Nederlands Fotomuseum • GVNL •
Dudok van Heel, Jack ‧ 22-09-1920 Kampen ‧
_ geboorteadvertentie • WwW: huwelijk ouders •
| E |
Elffers-Andriesse, Emmy Eugenie ‧ 14-01-1914 Den Haag - 20-02-1953 Amsterdam ‧
In 1941 trouwde Andriesse met grafisch ontwerper en beeldend kunstenaar Dick Elffers. Hoewel hij niet joods was, kon zij als volle jodin niet meer werken of publiceren en moest ze onderduiken. Eind 1944 regelde de bevriende antropoloog Arie de Froe een vervalste ariërverklaring voor haar en kon zij weer aan het publieke leven deelnemen en zich aansluiten bij de fotografenverzetsgroep “de Ondergedoken Camera“. Haar foto’s uit die periode betroffen de gruwelijke omstandigheden van de hongerwinter in Amsterdam en waren documenten van honger, armoede en ellende, gefotografeerd met een grote indringendheid en symboliek.
_ Wikipedia • SM voor Damslachtoffers • Archiefkaart A'dam •
| F |
Faber, Dr. C./A.L.
Is het Dr. A.L. Faber ipv Dr. C. Faber?
Fernhout-Besnyö, Éva Marianna ‧ 29-04-1910 Boedapest (H) - 12-12-2003 Laren (NH) ‧ p.t.o. Amsterdam (NH) ‧
In de herfst van 1942 werd het voor de joodse Besnyö te gevaarlijk en moest zij onderduiken. Dankzij beeldend kunstenaar Willem Arondeus kreeg ze in februari 1944 een vals persoonsbewijs en werd ze ‘geariseerd’. Dit stimuleerde haar en Brusse om zelf ook verzetsactiviteiten te ontplooien; Besnyö maakte vooral pasfoto’s voor persoonsbewijzen.
_ Wikipedia • Huygens • Atria.nl; biografie •
Flipse-Roelse, Neeltje ‧ 1921-2008 ‧
Neeltje Flipse-Roelse (1921-2008) was documentaire-fotograaf en heeft een indrukwekkend oeuvre nagelaten. Haar foto’s van de Duitse bezetting van Westkapelle passen in het werk van bekende fotografen, die onder de naam ‘De Ondergedoken Kamera’ de Tweede Wereldoorlog visueel documenteerden. Daarnaast maakte ze foto’s voor persoonsbewijzen; ze heeft menig inwoner van Westkapelle geportretteerd.
_ Een fotograaf in Zeeuwse klederdracht • Water over Westkapelle •
| G |
Graaf, Els van de ‧
Werkzaam voor de Ondergedoken Camera
_ Lijst van vrouwen in verzet in Noord-Holland •
Gräper, Hannie ‧ 15-03-1925 Amsterdam (NH) ‧
De 17-jarige Hannie Gräper was de koerierster van Fritz Dietrich Kahlenberg (116-1996) maar gebruikte geen fiets. Ze deed alles op rolschaatsen.
_ NRC 2020; Op rolschaatsen in het verzet tegen de nazi’s • De geldjas van Max Nord: Verzwegen verhalen uit het verzet • Archiefkaart A'dam •
Grimeijer, Hendrik Ferdinand ‧ 20-10-1894 Kralingen ‧
_ Stadsarchief Rotterdam • fotograaf van geschonden Rotterdam • Ons verleden • Archieven.nl • Bevolkingsregister R'dam •
Groot-xx, mevr. de ‧ p.t.o. Amsterdam ‧
Betrokken bij de Ondergedoken Camera
_ Lijst van vrouwen in verzet in Noord-Holland •
| H |
Haanstra, Albert (Bert) ‧ 31-05-1916 Espelo - 23-10-1997 Hilversum ‧
Haanstra leidde tijdens de oorlog een clandestien bestaan als spionagefotograaf. Hij werkte als technisch tekenaar op het GEB-kantoor in Amsterdam, waar de lichtdrukkamer zorgde voor een dekmantel en als donkere kamer fungeerde voor zijn illegale werk. Haanstra ontwikkelde daar microfilms voor de geallieerden die gebruikt werden ter voorbereiding van bombardementen. Vanaf 1942 of 1943 maakte hij op 35mm film talloze foto's van kaarten van strategische doelen. Ook maakte hij uitvergrotingen van stempels waarmee stempelmakers vervalste papieren konden maken voor de PBC (de illegale Persoonsbewijzen Centrale, opgericht door Gerrit Jan van der Veen) als lid van de vervalsingsgroep. Hij heeft zich mogelijkerwijs ook aangesloten bij de fotografengroep De Ondergedoken Camera
Hofman, Jacobus Wicher ‧ 15-10-1910 Assen - 31-12-1984 Amstelveen
De fotograaf Jacobus Wicher Hofman maakte foto's in de bezettingstijd en van de periode kort erna, ondermeer van de beschieting op de Dam op 7 mei 1945 en van de bevrijdingsdagen (Zijn geboortedatum wijkt volgens zijn geboorteakte af met de gegevens verstrekt door het biografisch portaal)
_ SM voor Damslachtoffers • Biografisch portaal • Amsterdams Gemeentearchief • geboorteakte •
Holzapfel, C.
Holzappel is Holzapfel!
Huckriede-Cornelius, Violette ‧ 17-03-1919 Singapore - 23-01-1998 Saint-Maximin-la-Sainte-Baume ‧
In het artistieke milieu waarvan ze deel uitmaakte, kwam Violette Cornelius al vroeg in de oorlog in aanraking met het kunstenaarsverzet en met het illegale tijdschrift De Vrije Kunstenaar. Een groep kunstenaars onder leiding van beeldhouwer Gerrit van der Veen vervalste vanaf 1942 persoonsbewijzen voor ondergedoken kunstenaars en verzetsmensen. Cornelius vormde samen met Walter Brandligt, Maarten (Mik) van Gilse, Nel Hissink, Dio Remiëns en Guusje Rübsaam de kern van de Persoonsbewijzen Centrale (PBC), die op grote schaal papieren vervalste. Ze maakte de foto’s voor de persoonsbewijzen.
_ Huygens •
Huizinga, Menno ‧ 28-10-1907 Nes - 14-09-1947 Amsterdam ‧
Hij begon een eigen studio voor bedrijfsfotografie; hij sloot dit atelier in 1938 en fotografeerde vanaf 1941 tot 1943 in Amsterdam, Rotterdam, Gouda, Delft, Haarlem en Nijmegen voor de Nederlandsche Vereeniging voor Luchtbescherming en was in 1942 filmoperateur voor het Nederlandsche Roode Kruis. Hij maakte opnamen van de gevolgen van de Duitse bezetting in Den Haag, onder andere voor de verzetsgroep Packard, de Gemeente Den Haag en het Plaatselijk Interkerkelijk Bureau 's Gravenhage en Omstreken.
_ Archiefkaart Amsterdam • Wikipedia • GVNL •
| I |
| J |
| K |
Kahlenberg, Fritz Dietrich ‧ 12-02-1916 Lichtenforde, Berlijn (Dld) 15-10-1996 New York ‧
Kahlenberg was een vluchteling uit Duitsland en kwam in de jaren dertig in Nederland werken als fotograaf en filmer. Op initiatief van Fritz Kahlenberg vormde zich dus in het laatste jaar van de oorlog een groep van fotografen, vaklieden en amateurs, met het doel de gevolgen van de bezetting fotografisch vast te leggen. Samen met Tonny van Renterghem richtte hij de verzetsgroep De Ondergedoken Camera op
_ Archiefkaart A'dam • Wikipedia • SM voor Damslachtoffers • British Index to Dutch Helpers of Allied Personnel • U.S. NAII List of Dutch Helpers •
Kettner, Hermannus Reine ‧ 03-05-1916 Loeback Pakam, (Ned. Ind.) ‧
Fotograaf
_ Archiefkaart Amsterdam • Archiefkaart vader • overlijdensakte vader •
Koppejan, Ary Willem Gijsbert ‧ 1919 ‧
Het archief van de amateurfotograaf en landbouwkundig ingenieur Ary Koppejan omvat de foto's die hij tijdens de Duitse bezetting in Den Haag maakte. Naast unieke opnamen van Duitsers en Duitsgezinde Nederlanders die vanaf Station Staatsspoor bepakt en bezakt Duitsland probeerden te bereiken, documenteerde hij vanuit zijn woning aan de Laan van Nieuw Oost-Indië de november-razzia’s in verband met de ‘Arbeitseinsatz’. Zoals bijna elke Nederlander die nog over film beschikte, fotografeerde Koppejan ook uitgebreid de bevrijding van Den Haag.
_ GVNL •
Kowadlo, Israel Baruch (Boris) ‧ 02-12-1911 Plock (PL) - 29-05-1959 Porto (POR) ‧
Gedurende de Duitse bezetting was hij actief in het verzet onder de naam "Bernard van der Linden" en raakte hij betrokken bij de fotografengroep "De Ondergedoken Camera" die de oorlogsjaren in Nederland in het geheim portretteerde.
_ Wikipedia • overlijdensadvertentie • Het Geheugen van Nederland; Illegale Fotografie tijdens de Duitse bezetting; Israel Baruch Boris Kowadlo (1911-1959) • Muizennest • archiefkaart A'dam •
| L |
Lamberts, Frederik (Frits) ‧ 29-12-1920 Vriezeveen - 10-03-2007 Almelo ‧
In de zomer van 1943 begon Frits Lamberts serieus als amateur te fotograferen, met de Leica van zijn - overleden - vriend Aztla Kruisinga. Diens vader was notaris en hield tijdens de Duitse bezetting een uitgebreid dagboek bij. Aztla Kruisinga en Frits Lamberts maakten hiervoor fotografische opnamen, onder andere van de april-mei stakingen in Vriezenveen. Na het overlijden van Aztla zette Lamberts deze fotografische activiteiten voort. Dit resulteerde onder meer in beelden van de klokkenroof, Dolle Dinsdag, paardenvordering, luisteren naar de illegale radio, het terugtrekken van de Duitsers en foto's van de bevrijding. Uitzonderlijk zijn de opnamen die Lamberts maakte van zijn jongere broer in een politiecel, nadat deze was opgepakt voor de Arbeitseinsatz.
_ Fotomuseum • biografisch portaal • GVNL •
Leijns, William Franciscus ‧ 29-07-1884 Amsterdam - 15-12-1966 Amsterdam ‧
_ Archiefkaart Amsterdam • SM voor Damslachtoffers •
Lemaire, Frederik Louis (Frits) ‧ 07-03-1921- 28-12-2005 Amsterdam ‧
Hij was in de oorlog betrokken bij het vervalsen van persoonsbewijzen, hoorde bij de kring van Gerrit Jan van der Veen. In 1942 heeft hij vier en een halve maand gevangen gezeten in het huis van bewaring aan de Amstelveenseweg. Door bemiddeling van een Duitse klant van de vader van Frits kwam hij vrij. Hij werd door zijn oudere collega Emil van Moerkerken gevraagd om, samen met andere leden van ‘de Ondergedoken Camera’ op 7 mei 1945 een reportage te maken over de aankomst van de bevrijders.
_ SM voor Damslachtoffers • Wikipedia •
| M |
Meijboom, Marius Christiaan ‧ 11-10-1911 Meppel ‧
Ex-echtgenoot van Margreet van Konijnenburg.
Meijboom- van Konijnenburg, Margaretha (Margreet) ‧ 06-09-1910 Bloemendaal ‧
Margreet Meijboom van Konijnenburg was lid van de ondergedoken camera, en maakte o.a. deze opname vanuit het pand van de Bijenkorf. De liggende dame op deze foto is als getuige bij ons bekend, het is Aleida Slieker. Ze was gelukkig slechts lichtgewond geraakt. Ex-echtenote van Marius Meijboom
_ MS voor Damslachtoffers • Archiefkaart Amsterdam •
| N |
Nobelen-Riezouw, Lydia van ‧ 04-10-1923 Amsterdam - 09-12-2005 Amsterdam ‧
Gedurende de Duitse bezetting was ze actief in het verzet en raakte zij betrokken bij de fotografengroep "De Ondergedoken Camera" die de oorlogsjaren in Nederland in het geheim portretteerden. Ook verspreidde ze, in haar verpleegstersuniform zodat ze minder opviel en wat de Duitsers respecteerden, het illegale blad "De Vrije Katheder" van het studentenverzet waar haar broer Bart Riezouw, die rechten studeerde, deel van uitmaakte.
_ Wikipedia • Anna frank organisatie • Joods Amsterdam • YouTube interview •
Noordzij, Pieter (Piet) ‧ 03-11-1908 Rotterdam ‧
Filiaalhouder fotoartikelen, fotohandelaar
| O |
Olie, Carel Gustaaf (Karel) ‧ 03-11-1927 Amsterdam ‧
Vader Olie was actief in het verzet. Emmy Andriesse en Ad Windig, beiden actief voor De Ondergedoken Camera, waren zijn buren op de Oudezijds Achterburgwal. De ouders van Ad Windig woonden aan de overkant in de De Lairessestraat. Olie had niet met alle fotografen van het de groep contact: De Ondergedoken Camera was een heel losse groep, waarvan de verschillende leden elkaar om veiligheidsredenen vaak niet eens kenden. Behalve Andriesse en Windig zaten onder meer Cas Oorthuys, Charles Breijer, Marius Meijboom en Carel Blazer in het collectief. Veel leden gebruikten wel de kelder van de familie Olie in de De Lairessestraat als donkere kamer, want daar was immers nog elektriciteit.
_ archiefkaart Amsterdam • Ons Amsterdam; Jeugd in oorlogstijd •
Oestreicher, Marie Karoline ‧ pseud. Maria Austria ‧ ‧ 19-03-1915 Karlsbad - 10-01-1975 Amsterdam ‧
Maria dook onder. Op dit adres leerde ze haar latere echtgenoot Henk Jonker kennen, die persoonsbewijzen vervalste. Voor dit doel maakte Maria pasfoto's. Ze was ook koerierster. In het laatste oorlogsjaar legde ze illegaal de oorlogssituatie vast voor de Groep De ondergedoken camera.
_ Trouw 23-12-1989; Krachtige beelden kenmerken foto's van Maria Austria • Wikipedia •
Oorthuys, Casparus Bernardus (Cas) ‧ 01-11-1908 - Leiden - 22-07-1975 Amsterdam ‧
Tijdens de Duitse bezetting werd hij verplicht lid van het Verbond van Nederlandsche Journalisten, waarbij alle persfotografen zich in 1941 op last van de bezetter moesten inschrijven. In februari 1942 ontkwam hij aan dat omstreden lidmaatschap door ontslag te nemen bij de “gelijkgeschakelde” Arbeiderspers. In de oorlog werkte hij aan een opdracht van het Agrarisch Fonds om foto’s te maken voor een boek over de landbouw in Nederland. Voor het verzet maakte Oorthuys vanaf 1942 pasfoto’s voor vervalste persoonsbewijzen en ander verzetswerk. In mei 1944 werd hij door de Duitsers opgepakt en naar Kamp Amersfoort overgebracht. Na drie maanden werd hij vrijgelaten en dook daarna onder. Hij sloot zich in september van dat jaar aan bij “De Ondergedoken Camera“, een groep Amsterdamse fotografen die illegaal de bezettingstijd vastlegden.
_ Archiefkaart Amsterdam • SM voor Damslachtoffers • Huygens •
Osinga sr., Jan Dirk (Jan) ‧ 16-01-1915 Hoorn - 10-04-2003 Hoorn ‧
Tijdens de Tweede Wereldoorlog maakte Jan Osinga sr. vele indrukwekkende foto’s in zijn woonplaats Hoorn.Hij wist natuurlijk wel dat fotograferen in die jaren, zelfs van alledaagse dingen, niet zonder risico was. Maar hij had het “gewoon” gedaan, niks om je later druk over te maken. Pas toen de belangstelling voor de foto’s almaar groeide, drong het besef door dat hij iets heel bijzonders had gedaan.
Een directe verwijzing naar De Ondergedoken Camera heb ik nog nergens aangetroffen!
_ Ons Wesfriesland • Oproep Oud Hoorn • Webtrees •
| P |
Poley, Hans ‧ 28-06-1924 Bandung (Java) - 05-12-2003 ? ‧
Als student zat Hans Poley ondergedoken bij de familie Ten Boom aan de Barteljorisstraat 19 in Haarlem, omdat hij had geweigerd de loyaliteitsverklaring aan de Duitsers te tekenen. Van juni tot kerstmis 1943 maakte hij als amateur opnamen van andere onderduikers op dit adres, dat in de loop van de oorlogsjaren een toevluchtsoord werd voor talloze onderduikers van verschillende gezindten. Poley hield naast zijn fotowerk een dagboek bij van het dagelijks leven op het onderduikadres, van de afwas, tot een schuilplaats in een kast, de illegale radio, huistoneel en concerten. Zijn (amateur)foto’s van het leven van onderduikers zijn uniek, omdat de meeste foto’s van onderduikers vaak pas na de oorlog (geënsceneerd) werden opgenomen. Nadat hij tijdens een illegale missie door de Gestapo was gearresteerd en in kamp Amersfoort belandde, deed de SD op 28 februari 1944 een inval bij de familie Ten Boom. Circa dertig illegale huisgenoten werden gearresteerd, terwijl zes onderduikers in de schuilplaats aan arrestatie ontsnapten.
_ Nederlands Fotomuseum • GVNL • biografisch portaal •
| Q |
| R |
Randen, Wilhelmus Hubertus Jacobus (Wiel) van der ‧ 10-03-1897 Venlo - 24-07-1949 Amsterdam ‧
Persfotograaf Wiel van der Randen was tijdens de schietpartij aanwezig op de Dam. Hij bevond zich samen met anderen op het dak van de kosterij van de Nieuwe Kerk. Voor, tijdens en na de schietpartij wist hij 2 rolletjes vol te schieten met zijn Leica. Veel foto’s daarvan zijn wereldberoemd geworden, zoals de mensen die in lijn dekking zoeken achter een lantaarnpaal.
_ Wikipedia • Archiefkaart Amsterdam • SM voor Damslachtoffers •
Renterghem, Tonny van ‧ 28-06-1919 Amsterdam - 19-07-2009 Sequim, Washington (VS) ‧
Schrijver, die tijdens de Tweede Wereldoorlog actief was in het verzet en oprichter was van de illegale fotogroep De Ondergedoken Camera, die veel belangrijke oorlogsfoto's maakte. Na de capitulatie kwam Van Renterghem via leerlingen van het Amsterdams Lyceum en vrienden uit het leger en de marine in contact met de verzetsgroep de Ordedienst (OD). Kopstukken van de eerste OD-groep waren Pierre Versteegh en jonkheer Joan Schimmelpenninck. Van Renterghem werd in 1940 actief als verzetsman voor de OD. Van Renterghem werd ter dood veroordeeld met de eerste OD-groep in 1942, maar wist aan de Duitsers te ontsnappen. Hij kreeg les van de ondergedoken Duits Joodse regisseur dr. Ludwig Berger; zij begonnen een toneelgroep aan de Vondelstraat in Amsterdam. Nadat de OD in 1944 met de Binnenlandse Strijdkrachten (BS) samensmolt tot OD/BS, werd Van Renterghem chef-staf over het OD/BS Gewest 10-Z (Amsterdam-Zuid) onder majoor J.H. Claus en commandant BS Amsterdam C.F. Overhoff. Van Renterghem was samen met Fritz Kahlenberg initiatiefnemer van De Ondergedoken Camera. Hij organiseerde de tentoonstellingen van deze illegale fotogroep.
_ Bert Haanstra • Wikipedia • De Dokwerker • SM voor Damslachtoffers • Archiefkaart A'dam •
J. van Rhijn
| S |
Sibbelee, Hans ‧ 08-11-1915 Leeuwarden - 30-03-2003 Maartensdijk ‧
Hij sloot zich in de loop van 1944 aan bij “De Ondergedoken Camera”, een groep Amsterdamse fotografen die illegaal de bezettingstijd vastlegden. Ook speelde hij als elektrotechnicus een belangrijke rol in het verzet door radio-ontvangers te bouwen en documenteerde hij illegale activiteiten, onder meer op zijn onderduikadres aan de Kromme Waal 31 te Amsterdam. Ook legde hij wapenoefeningen en -instructies vast. Deze negatieven zijn waarschijnlijk verloren gegaan.
_ Tentoonstelling ‘Hans Sibbelee: USSR – China 1956-1959’ • SM voor Damslachtoffers • Wikipedia •
Steenkamp, Ben
| T |
Taconis, Krijn Hendrik ‧ 07-05-1918 Rotterdam - 12-07-1979 Toronto (Can) ‧
Taconis maakte zijn eerste foto's tijdens de Tweede Wereldoorlog, als maker van valse documenten voor het verzet. Ook werkte hij voor de Ondergedoken Camera, een groep Nederlandse fotografen die in het geheim de Duitse bezetting vastlegde. Met twee vrienden, Ad Windig en Carel Blazer, werd hij in 1943 gearresteerd, maar alle drie werden ze weer vrijgelaten. Taconis kreeg daarna vervalste papieren, zodat hij de gids van gestrande geallieerde piloten kon worden. Via Frankrijk leidde hij deze naar Engeland. Hij stopte met dit gevaarlijke werk nadat enkele andere medewerkers opgepakt werden door de Duitsers en het werk daarom te riskant werd
_ Noorderlicht • SM voor Damslachtoffers •
| U |
| V |
Vissers, Johannes (Jo) ‧ 18-07-1907 Goes - 20-07-1975 Spital am Semmering (Oost) ‧
_ Gemeentearchief Goes • Schieten tegen het vergeten • biografisch portaal • WwW geboorteakte •
| W |
Wallheimer, Ingeborg Luise ‧ 27-03-1920 Bremen (DE) - 02-10-1996 New York (VS) ‧
Rijksduitse en vrouw van Fritz Kahlenberg. Fotografe, koerierster en meedewerkster van verzetsfilm- en fotogroep “De ondergedoken camera” . Hielp bij onderduiken van Joodse en geallieerde piloten. Na de oorlog (1946) huwde zij verzetsman Dietrich Kahlenberg (1916-1996)
_ Wikipedia • Duits verzet • Archiefkaart A'dam • U.S. NAII List of Dutch Helpers •
Dé van Wijk
Wijk, Ed van ‧ 03-09-1917 Groningen - 25-11-1992 ? ‧
Daags na het verwoestende bombardement op Rotterdam reed hij er op zijn fiets naar toe en fotografeerde en passant neergestorte Duitse vliegtuigen. Deze serie foto's kreeg ruim vier oorlogsjaren later pas weer een vervolg, toen na de bevrijding van Antwerpen ook voor ons land het einde van de oorlog in zicht leek te komen. Alle mogelijke beperkende maatregelen van de Duitse bezetters en materiaalschaarste maakten het fotograferen in die jaren nagenoeg onmogelijk. Maar Ed van Wijk zag als één van de weinigen kans om historische gebeurtenissen als Dolle Dinsdag, de evacuatie van de aan Wassenaar grenzende Haagse wijk Marlot, de fietsenrazzia's van oktober 1944 en de razzia's van 21 november 1944 in verband met de 'Arbeitseinsatz' illegaal vast te leggen. Begin maart 1945 trok hij er met zijn Leica op uit om de desastreuze gevolgen van het bombardement op het Bezuidenhout in Den Haag te fotograferen en in de laatste aprildagen was hij getuige van de voedseldroppings bij Duindigt, om daarna in talloze beelden de bevrijding van Den Haag te documenteren.
_ Scherptediepte; biografie • Volkskrant 29-04-1995 •
Windig, Adrianus (Ad) ‧ 1912-1996) ‧
In de laatste oorlogsjaren sloot hij zich aan bij De Ondergedoken Camera, een illegale groep, die de bezetting documenteerde. Hij maakte in die tijd enkele van zijn ‘klassieke’ beelden. Niet zonder gevaar: fotograferen zonder vergunning was verboden. Windig werd 2 weken voor de bevrijding samen met zijn vrouw opgepakt en naar de Groote Club op de Dam gebracht. Hij wist door een wc-raampje te ontsnappen: Verdammt noch mal, ik muss scheissen! Zijn vrouw Annabet werd later vrijgelaten.
_ SM voor Damslachtoffers • Archiefkaart Amsterdam •
Wolff-Koller, Anna Maria ‧ Annemie Wolff ‧ 27-12-1906 Laufen an der Salzach (Dld) - 02-02-1994 Amsterdam ‧
_ Het vergeten verhaal van Annemie en Helmuth Wolff • Huygens • Archiefkaart Amsterdam • Geheugen van Plan Zuid •
Externe bronnen:
- Wikipedia
- 4 en 5 mei Amsterdam
- Stichting Memorial voor Damslachtoffers 7 mei
- Ons Amsterdam
- Combat Camera Collection - Klassieke Camera's 1933 - 1945
- Nederlands Fotomuseum
- Bearing Witness: Perspectives on War and Peace from the Arts and Humanities
Project status:
Update: 10-04-2023
Start project: 08-11-2017
Profielen toegevoegd: 19 / 50
Maker project: Dimitri Gazan
contact: info@neerlandschverzetsmonument.nl