De Verlichting

‧

‧

‧

inleiding - toelichting

De Verlichting of Eeuw van de Rede begon volgens sommigen al omstreeks 1630, volgens anderen rond 1687 en duurde tot aan de Franse Revolutie. In deze periode ontstond een culturele stroming of beweging van intellectuelen in Europa met als doel het gebruik van de rede en het filosoferen te bevorderen. De rede gaat alleen maar af op feiten, hoe verborgen die ook zijn. Verlichting stond aldus voor bevordering van de wetenschap en intellectuele uitwisseling. De propagandisten van de Verlichting bestreden het bijgeloof, misbruik van recht in kerk en staat, intolerantie en kwamen op voor zekere grondrechten.

De Verlichting wordt gezien als een van de pijlers van de westerse beschaving. Ze wijzigde het denken over de politiek, de wetenschap, de economie, de cultuur, de opvoeding en de religie in de westerse wereld. De Verlichting gaf aanleiding tot modernisering van de samenleving door middel van individualisering, emancipatie, feminisme, secularisering en globalisering. Het gelijkheids-beginsel, de mensenrechten en de burgerrechten vinden er hun wortels, net zoals het 'vrijdenken', het klassiek-liberalisme, het socialisme, het anarchisme.

De Verlichting kent een kritische en een constructieve zijde. De kritische zijde neemt het (geïnstitutionaliseerde) geloof en onredelijkheid op de korrel. De constructieve kant zoekt kennis (wetenschap) en nieuwe samenlevingsvormen met als idealen rechtvaardigheid en democratie.

Niet alle 17e- en 18e-eeuwers beschouwden hun tijd als verlicht, als een tijd waarin men het duistere verleden achter zich had gelaten. Het was eerder een tijd van redelijkheid dan van rede; meer een houding, een doel of een streven dan een filosofisch stelsel.

• zie voor verdere info Wikipedia

Vertegenwoordigers van de Verlichting in diverse Europese landen

N.B. : x) zijn 'losse" profielen/stamboom-takjes, die nog verder moeten worden aangevuld met voorouders en nazaten !! Werk aan de winkel dus...

Nederland

• Franciscus van den ENDEN ‧ 1602-1674 ‧
• Baruch SPINOZA ‧ 1632-1677 ‧
• Balthasar BEKKER ‧ 1634-1698 ‧
• Pierre BAYLE ‧ 1647-1706 ‧ ✖︎
• Johannes BREDENBURG ‧ 1643-1691 ‧
• Johan de la COURT ‧ 1622-x ‧
• Pieter de la COURT ‧ 1620-1685 ‧
• Anthonie van DALE ‧ 1638-1708 ‧ ✖︎
• Adriaen van BEVERLAND ‧ 1650-1716 ‧ schrijver van theologische werken en hekelschriften ‧ ✖︎
• Abraham HEIDANUS ‧ ‧
• Adriaen KOERBAGH ‧ ‧
• Johannes KOERBAGH ‧ ‧
• Lodewijk MEIJER (Meyer) ‧ ‧ ✖︎
• Bernard MANDEVILLE ‧ ‧ ?
• Burchard de VOLDER ‧ ‧ ✖︎
• Frederik van LEENHOF ‧ 1647-1712 ‧ ✖︎
• Pieter Cornelisz PLOCKNOY ‧ ‧
• Bernard Nieuwentijt ‧ ‧ ✖︎
• Herman Boerhaave ‧ ‧
• Justus van Effen ‧ ‧ ✖︎
• Willem Jacob 's-Gravesande ‧ ‧
• Isaac de Pinto ‧ ‧ ✖︎
• Allard Hulshoff ‧ ‧
• Jan Wagenaar ‧ ‧ ✖︎
• Pieter Burman Junior ‧ ‧
• Petrus Camper ‧ ‧
• Belle van Zuylen ‧ ‧
• Joan Derk van der Capellen tot den Pol ‧ 1741-1784 ‧
• Eise Eisinga ‧ ‧ ✖︎
• Rijklof Michael van Goens ‧ 1748-1810 ‧
• Elie Luzac ‧ 1723-1796 ‧

Frankrijk

• René Descartes ‧ ‧
• Isaac La Peyrère ‧ ‧
• François Bernier ‧ ‧
• [Jean Meslier Jean Meslier ‧ ‧ van zijn geloof afgevallen priester met nogal extreme ideeën
• Nicolas Malebranche ‧ ‧
• Antoine Arnaulds ‧ ‧
• Henri de Boulainvilliers ‧ ‧
• Pierre Bayle ‧ ‧
• Bernard le Bovier de Fontenelle ‧ ‧
• Abbé de Saint Pierre ‧ ‧
• Fénelon ‧ ‧
• Montesquieu ‧ ‧
• François Quesnay ‧ ‧
• François-Marie Arouet "Voltaire" ‧ ‧
• Jean-Baptiste de Boyer, Marquis d'Argens ‧ ‧
• Pierre-Louise de Maupertuis ‧ ‧
• Julien Offray de La Mettrie ‧ ‧
• Georges-Louis Leclerc, Comte de Buffon ‧ ‧
• Jean-Jacques Rousseau natuurgodsdienst ‧ ‧
• Denis Diderot ‧ ‧ radicale verlichter, samen met Holbach en Grimm, en de aanzetgever tot ....
• Jean Le Rond d'Alembert ‧ ‧
• Claude Adrien Helvétius ‧ ‧
• 'Baron d'Holbach ‧ ‧
• Anne Robert Jacques Turgot ‧ ‧
• Antoine Lavoisier ‧ ‧
• Jacques Charles ‧ ‧
• Jacques-Henri Bernardin de Saint-Pierre
• Marquis de Condorcet ‧ ‧
• Emmanuel Joseph Sieyès ‧ ‧
• Abbé Raynal ‧ ‧
• Joseph-Alexandre-Victor Hupay de Fuveau ‧ ‧
• Étienne Bonnot de Condillac ‧ ‧

Engeland

• Thomas Hobbes ‧ ‧
• Robert Hooke ‧ ‧
• Sir Isaac Newton ‧ 1643-1727 ‧
• John Toland ‧ ‧
• Anthony Ashley Cooper ‧ ‧
• John Locke ‧ ‧
• James Burnett ‧ ‧
• Daniel Defoe ‧ ‧
• George Berkeley ‧ ‧
• Samuel Johnson ‧ ‧
• Samuel Richardson ‧ ‧
• Edmund Burke ‧ ‧
• Edward Gibbon ‧ ‧
• Mary Wollstonecraft ‧ ‧

Schotland

• Francis Hutcheson ‧ ‧
• Thomas Reid ‧ ‧
• Adam Ferguson ‧ ‧
• David Hume ‧ ‧
• Adam Smith ‧ ‧
• James Boswell ‧ ‧
• Richard Price ‧ ‧
• Joseph Black ‧ ‧
• James Hutton ‧ ‧
• John Playfair ‧ ‧

Duitsland

• Gottfried Wilhelm Leibniz ‧ ‧
• Christian Thomasius ‧ ‧
• Christian Wolff ‧ ‧
• Johann Gottfried von Herder ‧ ‧
• Immanuel Kant ‧ ‧
• Thomas Abbt ‧ ‧
• Christoph Martin Wieland ‧ ‧
• Gotthold Ephraim Lessing ‧ ‧
• Johann Winckelmann ‧ ‧
• Johann Christoph Gottsched ‧ ‧
• Adam Weishaupt ‧ 1748–1830 ‧
• Georg Christoph Lichtenberg ‧ ‧
• Friedrich Melchior Grimm ‧ ‧
• Christian Felix Weiße ‧ ‧
• Friedrich Nicolai ‧ ‧
• Christian Garve ‧ ‧

Overige

Verenigde Staten

• William Penn ‧ ‧
• Benjamin Franklin ‧ 1706–1790 ‧
• Thomas Paine ‧ ‧
• Thomas Jefferson ‧ ‧

Rusland

• Antiochus Kantemir ‧ ‧
• Mikhail Lomonosov ‧ ‧
• Aleksandr Radisjtsjev ‧ ‧
• Ekaterina Dashkova ‧ ‧
• Mikhailo Shcherbatov ‧ ‧
• Nikolay Novikov ‧ ‧ 1744-1818 ‧

Italië

• Francesco Algarott ‧ ‧
• Cesare Beccaria ‧ 1738-1794 ‧
• Paus Benedictus XIV ‧ ‧
• Giambattista Vico ‧ ‧

Spanje

• Benito Jerónimo Feijóo y Montenegro ‧ 1676–1764 ‧
• Gaspar Melchor de Jovellanos ‧ ‧
• Leandro Fernández de Moratín ‧ 1760–1828 ‧

Zweden

• Carl Linnaeus ‧ ‧
• Emanuel Swedenborg ‧ 1688–1772 ‧
• Anders Celsius ‧ ‧

Polen

• Ignacy Krasicki ‧ 1735–1801 ‧
• Hugo Kołłątaj ‧ 1750–1812 ‧

Denemarken

• Johann Friedrich Struensee ‧ ‧

Portugal

• Sebastião de Melo, Marquis van Pombal ‧ 1699-1782 ‧

Zwitserland

• Albrecht von Haller ‧ ‧
• Johann Samuel König ‧ ‧
• Johann Kaspar Lavater ‧ ‧

o