Anders Eriksen Lysgaard, Eidsvollsmann

1801 census for Svennes, Biri:

https://www.digitalarkivet.no/en/census/person/pf01058258000187

http://data.eidsvollsmenn.no/getperson.php?personID=I49932&tree=Eid...

Anders Lysgård kjøpte gården Svennes i Niri. Han var lensmann i Biri og stortingsmann fra Opplandene i flere perioder.

Fra "Slekt skal følge slekters gang" av Elin Grubba Rabben

Anders Lysgaard, Anders Eriksson Lysgaard, død 24. mai 1827, dødssted Svennes i Biri (no Gjøvik), Oppland, Fødd 1756 (døypt 158.) på Jevne i Øyer, Oppland. Eidsvollsmann, bonde og lensmann.

Foreldre: Lensmann Erik Johannesson Jevne (1704–72) og Ingeborg Iversdotter Bøe (1705–1800).

Gift 2.11.1786 med Ingeborg Larsdotter Svennes (26.12.1771–4.3.1858), dotter til bonde Lars Christopherson Svennes (1739–87) og Lisbeth Børresdotter Onset (1746–1827).

Anders Lysgaard var bonde og lensmann, og han representerte Christians amt i Riksforsamlinga på Eidsvoll 1814.

Han var fødd på lensmannsgarden Jevne i Øyer, men fekk namnet sitt frå garden Lysgård i Fåberg, som faren kjøpte. Han vart gift med gardjenta på den største garden i Biri, Svennes, og vart ein av dei rikaste bøndene på Opplanda og ein høvding i bygda. Han var ein flink gardbrukar, dreiv stort med tømmerhandel og vart oppkjøpar og disponent for Anker-familien. Han arbeidde for å etablere fastskole i Biri og gjorde ein stor innsats for betre vegar. For dette fekk han eit sølvkrus frå kongen som løn, og han var ein sjølvsagd vert for prins Christian Frederik da han vinteren 1814 reiste gjennom Biri.

Det var også mest sjølvsagt at Lysgaard skulle bli vald til bonderepresentant til Riksforsamlinga 1814 frå Christians amt. Her møtte han som den einaste av bøndene som hadde med seg eit politisk program, forma under sterk påverknad av eit grunnlovsutkast av amtmann Weidemann på Toten. Men Lysgaard var ikkje spesielt radikal i t.d. forfatningsspørsmål. Han ville berre ha ei rådgjevande forsamling, ikkje ei nasjonalforsamling, ved sida av kongen. Han var ikkje for allmenn verneplikt, men ville at sivile og geistlege embetsmenn og akademiske borgarar skulle vere fritekne, og gardbrukarar skulle ha lov til å leige folk i staden for seg. I sosiale og økonomiske spørsmål var han meir radikal og hadde eit heilt bondeprogram. Han ville ha innskrenking i embetsverket og fast løn for prestane. Han ville ha sagbruks- og brennevinsfridom, avgrensing av skattane for gardbrukarane, forbod mot å eige fleire gardar enn ein kunne drive med hjelp av tenarar og husmenn, og betre skolar for barna til bøndene. Han forsvara odelsretten, og han ville at føderådsfolk skulle ha røysterett. Lokalt kravde han ein eigen kjøpstad på Opplanda og ein kanal frå Mjøsa til havet.

Av bøndene i Riksforsamlinga var Lysgaard ein av dei mest uredde og aktive, om ikkje av dei mest frilynde og romslege. Han høyrde fullt og heilt til sjølvstendepartiet og var på vakt mot at byane skulle få for stor makt. Han støtta sterkt den såkalla “bondeparagrafen” i grunnlova, som sa at talet på land- og by-tingmenn skulle høve til kvarandre som 2 til 1.

Lysgaard stod på høgd med mang ein embetsmann på Eidsvoll, men han var for stiv og stolt til å kunne bli nokon retteleg bondeførar. Nicolai Wergeland karakteriserte Lysgaard slik: “En ægte Kakse og Bondemagnat”. Og Jacob Aall hadde ikkje stor sympati for han: “Jeg kand ikke nægte at jeg vilde anse Riksdagen lidet tjent med at Bondestanden blev representeret av deslige Bønder. Heller en reen Bonde, Naturens ukultiverede Børn end disse Pseudo-bønder som have gjort sig bekjendt med den Form i hvilke Fornuftens Produkter indklædes, uden at være berigede med Sagkundskab.”

Lysgaard vart vald inn på det ekstraordinære Stortinget hausten 1814 og vart også vald til representant på Stortinget 1815–16, men melde sjukdomsforfall. Til Stortinget 1818 var han 1. varamann.

Anders Lysgaard fekk reist sitt eige gravkapell på Svennes, der han og kona vart gravlagde. Men 1894 vart dei flytta til kyrkjegarden i Biri.

GEDCOM Note

Riksforsamlingen 1814

Grunnlovens fedre.

Lovtekst av 17. mai 1814

Navn Leveår Valgdistrikt Yrke- Sted

63.Lysgaard, A. 1756-1827 Christians amt Lensmann - Biri

©Gjøvik og Toten Slektshistorielag - Døde i Biri og Snertingdal 1814-54 Død dato: 24-05-1827 Begravet dato: 06-06-1827 Kirke: BIRI KIRKE Fornavn: ANDERS Etternavn: ERIKSEN LYSGAARD, Stand: EIER AV SVENNES Sted/bopel: SVENNES Fødested: Foreldre: Født: 1755 Alder: 72 AAR Dødsårsak: (I AABEN BEGRAVELSE) Linjenummer: Avskrift ved Bjørn Alund.

Nasjonalitet: Norsk Yrke: Gårdbruker Politisk holdning: Selvstendighetspartiet Representerte: Kristians amt (Oppland) Alder i 1814: 58 år Lysgaard var en av Opplands rikeste bønder og en selvskreven representant ved riksforsamlingen. Som den eneste av bøndene bragte han med seg et eget politisk program. Programmet var konservativt hva gjaldt styreformen, men radikalt i sosiale og økonomiske spørsmål. På dette området var det nærmest et rent bondeprogram og tok opp viktige saker som spørsmålene om verneplikt, stemmerett, gårdsdrift og sagbruks- og brennevinsfrihet.

Høsten 1814 ble Lysgaard valgt til representant ved det overordentlige storting. Han var også stortingsrepresentant 1815-16 (og varamann i 1818), men måtte melde forfall på grunn av sykdom

Stortingsaktivitet: Overordentlig storting 1814: Proprietær. Valgt som 2. representant fra Christians Amt. Riksforsamlingen 1814: Proprietær. Valgt som 3. representant fra Christians Amt.

Dansk biografisk Lexikon / X. Bind. Laale - Løvenørn / 538 (1887-1905) Author: Carl Frederik Bricka

Lysgaard, Anders, --1827, Bonde, var som Repræsentant for Christians Amt Medlem af Rigsforsamlingen paa Ejdsvold og af det overordentlige Storting i 1814; af Henrik Wergeland er han der karakteriseret som «en ægte Bondemagnat». Slægten stammer fra Gaarden Lysgaard i Faaberg ved Lillehammer; L. selv boede paa den store Gaard Svenæs i Biri, i hvilket Pr æstegjæld han var Lensmand. Ved sin Omhu for Vejarbejdet, der i hans Tid tog et stærkt Opsving, indlagde han sig store Fortjenester af sit specielle Distrikt. Han paaskjønnedes herfor med en af Staten skjænket Sølvkande og blev Danebrogsmand. Han døde 25. Maj 1827.