Barbara Spławska Granowa i Granówka

trzecia żona Władysława Jagiełły, królowa Polski, wojewodzianka sandomierska, starościanka ruska i sandomierska, generałówna-starościanka wielkopolska.

Pochodzenie

Była jedynym dzieckiem wojewody sandomierskiego Ottona z Pilczy i Jadwigi Melsztyńskiej (matki chrzestnej Jagiełły 5 II 1386). Miała bardzo burzliwe życie. Po śmierci ojca stała się spadkobierczynią olbrzymiego majątku: odziedziczyła dobra łańcuckie oraz Pilicę (zob. Zamek w Smoleniu). W okresie niepełnoletności Elżbiety kuratelę nad nią sprawowała wdowa po Ottonie, a jej matka – Jadwiga. Porwanie przez Wisła Czambora

Najpewniej po 9 maja 1389 Elżbieta została porwana i zaślubiona przez śląskiego rycerza i tenutariusza kruszwickiego Wisła Czambora, syna Henryka Czambora z Kazanowa i Księginic. W dawnej literaturze uważano go za przedstawiciela czesko-morawskiego rodu Wisenburgów. Król Władysław II Jagiełło wysłał jej na ratunek Jana z Jičina, pana z Kravař, który przed 14 grudnia 1390 uwolnił Elżbietę. Małżeństwo z Janem z Jičina

Wkrótce po uwolnieniu Jan z Jičina, otrzymawszy błogosławieństwo od króla, poślubił Elżbietę. Wiseł po uwolnieniu go latem 1392 z Przedcza, gdzie był więziony przez Bartosza z Odolanowa, zaczął upominać się o swą małżonkę. Zapewne pod koniec 1393 Jičiński mając zgodę króla, zasadził się na Wisła w Krakowie. Gdy Czambor wychodził z łaźni, 12 kuszników Jičinskiego zastrzeliło go. W 1395 zmarł Jičiński i Elżbieta ponownie została wdową.

Paprocki w Herbarzu podaje małżeństwo z Wincentym Granowskim „Helżbieta córka jego była za Granowskiego, a potem będąc wdową szła za Jagiełłę”, nie ma wzmianki o innych małżeństwach[1], być może do wcześniejszych małżeństw nie doszło. Małżeństwo z Wincentym Granowskim

Po owdowieniu Elżbieta zamieszkała u swego wuja, wojewody krakowskiego Spytka z Melsztyna, który przed 2 października 1397 wydał ją za mąż za kasztelana nakielskiego Wincentego Granowskiego. Wincenty z Granowa należał do otoczenia królewskiego i wkrótce został starostą generalnym Wielkopolski. Z małżeństwa tego pochodziło pięcioro dzieci:

   Jadwiga, która po 10 maja 1404 poślubiła Jana z Leksandrowic,

   Otton,

   Elżbieta, która w marcu 1418 poślubiła księcia opolskiego Bolka V,

   Jan, protoplasta rodu Pileckich herbu Leliwa,

   Ofka, która ok. 1423 poślubiła Jana z Jičina, pasierba swej matki.

Latem 1410 Wincenty Granowski, zarządzając Toruniem został prawdopodobnie otruty z inspiracji Krzyżaków. Małżeństwo z Władysławem II Jagiełłą Rekonstrukcja historyczna małżeństwa Jagiełły z Elżbietą z Pileckich Granowską na zamku w Sanoku (czerwiec 2014)

W 1416 Jagielle zmarła małżonka Anna Cylejska, więc zaczęto obmyślać plany jego kolejnego małżeństwa. Władysławowi bardzo do gustu przypadła wdowa po Granowskim, Elżbieta córka Ottona. 2 maja 1417 w Sanoku miał miejsce ich ślub. Tego samego roku 19 listopada została koronowana na Wawelu.

Wiele osób miało za złe Jagielle to małżeństwo, wytykając wybrance niemłody wiek, dużą liczbę dzieci i zmarłych mężów. Ponadto uważano ją za „chrzestną siostrę” króla, a zatem związek za niejako kazirodczy. Jagiełło wystarał się o uzyskanie papieskiej dyspensy[2].

Stanisław Ciołek, sekretarz królewski, napisał z kolei alegoryczną bajkę, w której lew (Władysław Jagiełło) poślubia świnię (Elżbietę), po tym jak ta rzuciła na niego czary. Pochodzenie królowej, niekrólewskie choć jak najbardziej dostojne, było powodem wielu złośliwych plotek na jej temat.

„Helżbieta, córka Ottona, była za Granowskim; ta potem będąc wdową, dla pięknej urody, acz w leciach podeszła, szła za Jagiełłę”...[3] Choroba i śmierć Królowa Elżbieta ok. 1420 r.

W 2 lata później u Elżbiety zaczęły się ujawniać objawy gruźlicy, na którą umarła w 1420 w Krakowie. Została pochowana w kaplicy Mansjonarskiej katedry wawelskiej. Po dwustu latach szczątki królowej usunięto, aby przygotować miejsce na pochówek Stefana Batorego. Nie wiadomo, gdzie je przeniesiono. Marcin Bielski zanotował jednak, że z kości znać jeszcze było, że ta białogłowa musiała być subtelna i cudna[4]. Elżbieta w literaturze historycznej Istnieją jednak prace naukowe (np. Klemensa Kanteckiego), które zupełnie inaczej przedstawiają życie Elżbiety. Jako datę jej urodzenia podawany jest rok 1382. Byłaby więc o 10 lat młodsza i w momencie ślubu z Jagiełłą liczyłaby 35 lat. Dwa jej pierwsze małżeństwa są podawane w wątpliwość. Istnieje hipoteza, że drugi mąż Elżbiety Jańczyk Hińczyński (Jan z Jičina) jest postacią fikcyjną. Historię o wcześniejszych związkach królowej wymyślił być może Jan Długosz, aby zdyskredytować Elżbietę, niepochodzącą z rodziny królewskiej.