Ijsbrand I van Merode

   Bij de dood van Ijsbrands tante in 1561 kwam het kasteel Broekhoven (Tilburg)  in bezit  van de familie Merode. In 1551 wordt er reeds aldaar van zijn aanwezigheid gewag gemaakt. In 1581 wordt het echter bij het Spaanse offensief door de Staatsen in brand gestoken en wordt de familie verspreid. Vanaf 1585, na de val van Antwerpen vinden we Ijsbrand in de streek van Leiden. Hij is heer van Zoeterwoude en vestigt zich in Rijnsburg, waar hij in 1594 sterft. Zijn zoon Ijsbrand II blijft in Rijnsburg, en sterft rond 1637.  Hij laat een zoon Ijsbrand III na.

https://www.archivesportaleurope.net/ead-display/-/ead/pl/aicode/NL...

Ondanks vermoedens dat de Baljuw van Sint-Annaland,  Willem van Merode (+1558-1599) een voorkind was van Isebrant I van Merode (+1532-1594) en Maria van Culemborg (+1535-1595) zijn er ook aanwijzingen dat baljuw Willem als zoon van Ijsbrands broer Willem III van Merode (+1522-1597) en Petronella van Oerle door zijn oom geadopteerd werd.  Wij kunnen ons nu nog maar moeilijk voorstellen welke vreselijke schok de hervorming van de bisdommen onder de nieuwe Mechelse kardinaal Granvelle,  gewetenloze Franse ketterjager,  in 1561 heeft teweeg gebracht. Opeens kwam er een eind aan de tot dan toe heersende, weliswaar zeer relatieve geloofstolerantie en zijn er tekenen dat er in vele kringen, ook adellijke, een golf van paniek ontstond. 

        Alle kinderen buiten  een sacramenteel gesloten katholiek huwelijk verwekt werden meteen tot van eventuele adel vervallen bastaards verklaard en hun moeders tot onwettige concubines. Het lijkt niet uitgesloten dat het protestantisme in het gezin van grootouders Johan van Merode en Agatha van den Coulster enige ingang had gevonden en dat dus ook Petronella van Oerle, de vrouw van Willem III van Merode met hem in een niet-katholieke relatie leefde, ongeveer vanaf  1543, na de laatste verwoestende veldtochten van de Gelderse generaal Maarten Van Rossum.

       Willem III werd als medebeheerder van de aanzienlijke Duffelse tolgelden (en later in 1571 uitvoerder van de fusie van de toenmalige drie Duffelse heerlijkheden) om carrièrereden niet geheel onbegrijpelijk onder zeer zware druk gezet om met Petronella te breken en een katholiek huwelijk aan te gaan. Dit gebeurde in casu in 1564 met de rijke weduwe Isabelle Schetz van Grobbendonk de oudere (+1530-1580), dochter van de humanistische magnaat Erasmus Schetz (1476-1550). 

             Petronella of Petrynken van Oerle had gelukkig een vluchtweg: het lijkt niet uitgesloten dat zij de wijk genomen heeft naar Sint-Annaland en daar voor de rest van haar leven de militaire evoluties afwachtte. Veelzeggend is dat zij in 1593 in Geertruidenberg  opduikt, vlak na de Staatse herovering. Was zij wellicht ongeduldig om bij een eventuele herovering van het Zuiden  haar gezin en haar rechten terug op te eisen?

       Willem III ging voortaan door het leven als “kinderloos”, dus zonder wettige erfgenamen. Maar naast dochter Esther(+1553-1633), die in Mechelen onderdak vond, zijn er nog ten minste drie bijkomende kinderen in het gezin van Ijsbrand I die eigenlijk van Willem III kunnen zijn. Geraert (Gerrit +1547-?) zou als kannunik te Utrecht ongehuwd gestorven zijn, Arnold zou na een tijd in Tilburg ook naar zijn broer in Echepoel, op schuilafstand van het verwoeste kasteel in Grobbendonk, verhuisd zijn. De meest geheime nakomeling van Willem III echter was natuurlijk zijn  zoon Hendrik (+1545-?), die in de tijd van de beeldenstorm getrouwd moet geweest zijn met de al even mysterieuze Woudtruyt Verhoeven (+1546-?)  (uit Oirschot?) en te Antwerpen een zoon Franciscus Joannes(+1568-1628) zou gehad hebben. Diens nakomelingen zijn blijkbaar ook later tot het katholicisme teruggekeerd:  Franciscus  was als landbouwer geen edelman meer  maar kon toch nog op voldoende solidariteit van de Merode-stam rekenen om te Herenthout schepen te worden en daar ook, net zoals de baljuw van Sint-Annaland, de stamvader te worden van een talrijk nageslacht  ontadelde Merodes onder de naam “Van Meroyen”. De theorie dat Jan Philips Van Merode als protestantse eerstgeborene van Willem III de vlucht van de verwante hoveling Jacob van Boergondië, jeugdvriend van Keizer Karel, naar Genève zou meegemaakt hebben lijkt niet gans uit te sluiten als we weten dat in die tijd wel meer clandestien-protestantse gezinnen hun jonge kinderen probeerden te onttrekken aan de doem der plakkaten.