Jaczo von Köpenick, Fürst von Köpenick

Fürst der Strodoranen

---

Allgemeine Deutsche Biographie Bd. 13 S. 632f: Jaczo von Copenik gehörte zu den mächtigsten Vasallen des Fürsten Heinrich-Pribislaw, mit welchem er auch durch verwandschaftliche Bande vereinigt war. Der Mangel urkundlicher Quellen aus seiner Zeit hat zur Folge gehabt, daß er häufig mit der Person seines Nachkommen in weiblicher Linie, J. von Salzwedel, dem späteren Herrn von Gützkow, und andererseits auch mit dem Sorbenherzog Jaczo von Miechow verwechselt worden ist, welcher sich im Jahr 1148 mit einer Tochter Peter des Dänen vermählte.Wir wissen jedoch aus mehreren Chroniken und Münzen, auf welchen er "Jacza de Copnic, Cne., d. h. Knez, princeps" genannt wird, daß ihm im Gebiete jenes märkischen Fürsten Pribislaw, der bei seiner Taufe den Namen Heinrich erhielt und in den Chroniken als "rex" bezeichnet wird, die Gebiete des Barnims und von Teltow gehörten, in welchen das in der Nähe von Berlin an der Spree gelegene Köpenik seine Burg und Residenz bildete. Als nun Heinrich-Pribislaw seinen Taufzeugen, Albrecht den Bären, da er aus seiner Ehe mit Petrussa keine Nachkommen hatte, für den Fall seines Todes zum Erben der Mark bestimmte, erkannt J. diesen Vertrag nicht an, vielmehr beanspruchte er, als naher Verwandter (avunculus) des Fürsten, selbst die Nachfolge. In Folge dessen verheimlichte Petrussa den zwischen 1142-50 eingetretenen Tod ihres Gemahls so lange, bis Albrecht die Hauptstadt Brandenburg und die wichtigsten Theile des märkischen Landes besetzten konnte. J. fügte sich anfangs mit kluger Nachgiebigkeit, als aber Albrecht im J. 1157 den Kaise r Friedrich I. auf seinem Kriegszuge gegen Polen begleitete, überfiel jener in Gemeinschaft m it den pommerschen Herzögen Bogislaw I. und Casimir I., Brandenburg und versuchte von dort aus die Herrschaft über die Mark zu behaupten. Albrecht jedoch, welcher den Feind im Rücken für wichtiger, als den polnischen Feldzug erachtete, verließ das kaiserliche Heer und belagerte in Gemeinschaft mit dem Erzbischof Wigmann von Magdeburg, aus dem Geschlecht der Grafen von Seeburg, das feste Brandenburg, welches er von drei Seiten angriff, und im August ds. Js. nach sehr hartem Kampfe, in dem u. A. sein Neffe, der Graf Werner III. von Veltheim, den Tod f and, wieder eroberte. In Folge dessen verlor J. auch sein altes Gebiet im Barnim und Teltow , sowie seine Stammburg Copnik, und begab sich nach Pommern, wo er eine so geachtete Stellung einnahm, daß er, bei einer Bestätigung der Güter des Klosters Grobe auf Usedom, welche nach früherer Annahme 1168, nach Klempin 1178 durch den Bischof Konrad I. von Cammin volzogen wurde, unter den Zeugen an der ersten Stelle vor den pommerschen Herzögen Bogislaw I. und Casimir I. genannt wird. Eine Tochter Jaczo's vermählte sich, nach Klempin's Annahme, mit einem an deren Vasallen des askanischen Hauses, mit Friedrich II. von Salzwedel, dessen dritter Sohn J aczo diesen Namen auf seine Nachkommen, die Grafen von Gützkow übertrug. Abbildungen des Fürs ten J. finden sich auf den oben erwähnten Münzen, Brakteaten, welche er während seine Herrsch aft im Barnim und Teltow zu Copenik, oder an einem anderen Orte prägen ließ. Auf der einen mi t der Umschrift "Jakza de Copnic", erblicken wir sein Brustbild im Profil mit Schwert und Pal mzweig, auf der zweiten, mit der Umschrift "Jakza Coptnik Cne.", dasselbe mit einem Helm un d Schwert unter einem Burgportal, die dritte und vierte, mit der Umschrift "Jac. de C.", zwei gen ihn stehend in Rüstung, sowie sitzend mit Schwert und Scepter. Sie sind sämmtlich in Frei enwalde gefunden und eine wesentliches Denkmal seiner märkuschen Herrschaft, demgemäß wir sei ne Bennennung "dux Poloniae" in den Chroniken als gleichbedeutend mit "Cne.", d. h. wendische r Fürst, und "Polonia" im weiteren Sinne gleich "Slavia" aufzufassen haben.Legende um Jaxa s wundersame Rettung durch den Christengott Die Geschichte um Jaxas Flucht vor Albrecht kann als historische Tatsache so gut wie sicher a usgeschlossen werden, zumindest gibt es keinen historischen Beleg. Dennoch ist die erstmals 1823 von dem Professor und Konrektor der Köllnischen Stadtschule Valentin Heinrich Schmidt erzählte Legende als Grundlage für das Denkmal am Schildhorn von historischer Bedeutung. Zusammengefasst gemäß der Wiedergabe von Theodor Fontane durchschwamm Jacza de Copnic auf der Flucht vor Albrecht dem Bären und zwei weiteren Reitern die Havel, die sich in diesem Raum zu einem der Havelseen verbreitert. Von der Flucht erschöpft, drohte Jaxas Pferd in den Fluten zu versinken. In letzter Not hielt Jaxa seinen Schild hoch über den Kopf und flehte den bislang verhassten Christengott um Rettung an. Da schien es ihm, als fasste eine Hand den erhobenen Schild und hielte ihn mit sicherer Macht über dem Wasser, neue Kraft durchströmte auch das sinkende Pferd – das Ufer bei Schildhorn war erreicht. Dort schwor er dem Christengott die Treue und hängte aus Dankbarkeit seinen Schild an eine Eiche. Theodor Fontane wörtlich: Seinen Schild aber, den der Finger Gottes berührt, ließ er dem Ort, wo das Wunder sich vollzogen hatte. Der Schild des Heiden war ihm zum Glaubensschild geworden.

---

http://en.wikipedia.org/wiki/B%C5%82onia_Park

Błonia Park is a vast meadow with an area of 48 hectares directly adjacent to the historic centre of the city of Kraków, Poland.

Błonia Park as seen from the Kościuszko Mound The history of the park began in 1162, when a wealthy nobleman Jaksa z Miechowa

founder of the Order of Bożogrobcy – donated the land between Zwierzyniec and Łobzów to Norbertanki Monastery. His intention was to receive a blessing prior to his pilgrimage to the Holy Land. For the next two centuries the meadow belonged to Norbertine Nuns, who in 1366 exchanged it with the city's authorities for a manor at Florianska Street. The meadow was used by peasants from neighboring villages to graze their cattle.

Until the nineteenth century Błonia Park was largely neglected, and often flooded by the Rudawa river in the spring turning it into wetland with small islands, probably contributing to the spread of epidemics. After draining the swamps, Błonia became perfectly suitable to host large gatherings. In 1809, when the city was incorporated into the Duchy of Warsaw, Błonia was a place of salute of the troops of Napoleon, organized by Prince Jozef Poniatowski and General Jan Henryk Dąbrowski.

Today Blonia is a recreation area, frequently hosting large events like concerts and exhibitions. The place is best known for great Masses celebrated by the Pope John Paul II in 1979, 1983, 1987, 1997 and 2002. The Pope Benedict XVI also served the Mass there during his journey to Poland in May 2006. Furthermore, Błonia Park was the location of pop star Celine Dion's concert "Taking Chances" in June 2008.[1]

• *******************************

żródła: http://tygodniksalwatorski.icm.com.pl:81/modules.php?op=modload&nam...

Postać Jaksy Gryfity, dwunastowiecznego polskiego możnowładcy, budzi po dziś dzień wiele kontrowersji. Historycy nie są zgodni co do pochodzenia i burzliwych losów tego rycerza. Spór dotyczy głównie ustalenia tożsamości Jaksy z Kopanicy i Jaksy z Miechowa lub też uznania ich za dwie różne osoby. Za identyfikacją opowiadają się Marek Cetwiński, Janusz Bieniak, Jerzy Rajman, Ryszard Kiersnowski i Kazimierz Wójcik, a za rozdzielnym ich traktowaniem Gerard Labuda, Zbigniew Pęckowski, Karol Mosingiewicz, Zygmunt Sułowski, Andrzej Wędzki (1). Intencją niniejszego szkicu nie jest rozstrzygnięcie tego sporu, lecz jedynie przedstawienie skrótowego biogramu Jaksy ze szczególnym uwzględnieniem fundacji klasztoru Norbertanek na Zwierzyńcu. Jaksa urodził się w pierwszej połowie XII wieku, jednak nie znamy jego rodziców ani rodu, z jakiego się wywodził (Jan Długosz powątpiewał w jego związki z potężnym rodem Gryfitów). Pierwszym znanym wydarzeniem z jego życia jest ślub z Agapią, córką Palatyna Piotra Włosta (Własta) w roku 1145 (2). Data ślubu Jaksy zbiegła się z konfliktem Piotra Włosta z księciem Władysławem Wygnańcem, zakończonym oślepieniem i wygnaniem Palatyna. Obawiający się podobnego losu zięć stanął po stronie juniorów (Bolesława Kędzierzawego i Mieszka Starego) i brał udział w wypędzeniu seniora do Niemiec. Następne lata spędził we Wrocławiu, gdzie przygotowywał się do zbrojnej interwencji w Brennie (Brandenburg 1149) (3). Według Henryka z Antwerpii Jaksa jako bliski krewny księcia Brenny Przybysława wystąpił z roszczeniami o sukcesję po jego śmierci w roku 1150. Jednakże o spadek po zmarłym Przybysławie upomniał się również margrabia Rzeszy Albrecht Niedźwiedź. Siedmioletnia wojna pomiędzy rywalami zakończyła się zwycięstwem Albrechta i zajęciem przez niego w 1157 r. Brenny. Z przegraną Jaksy zbiegł się najazd Fryderyka Barbarossy na Polskę i haniebna ugoda w Krzyszkowie, podczas której upokorzony książę Bolesław Kędzierzawy w worku pokutnym i z mieczem u szyi złożył hołd lenny zwycięskiemu cesarzowi. W roku 1161 Jaksa przebywał na książęcym dworze w Łęczycy (4). Opuścił go udając się w trwającą ok. roku pielgrzymkę do Jerozolimy (5). Po powrocie ufundował klasztor Bożogrobców w Miechowie, wybudował romański kościółek pod wezwaniem św. Grobu i uposażył zakon dwiema wsiami Zagorzyce i Komorowo (1163 r.) (6). W roku 1166 Jaksa wraz ze swym szwagrem Świętosławem wziął udział w wiecu Jędrzejowskim (7), na którym prawdopodobnie doszło do zerwania stosunków z księciem Bolesławem Kędzierzawym. Utwierdza w tym przekonaniu wzmianka o buncie, opisana w kronice Mistrza Wincentego Kadłubka. Jaksa i Świętosław chcieli powierzyć władzę zwierzchnią Kazimierzowi Sprawiedliwemu, ale ten nie przyjął ofiarowanej godności i do buntu nie doszło (8). O późniejszych losach Jaksy nie wiemy zbyt wiele, możliwe że obdarował zakon Benedyktynów w Sieciechowie, ufundował klasztor Norbertanek w Krzyżanowicach oraz rozpoczął budowę kościoła świętego Michała we Wrocławiu, dokończoną przez jego żonę Agapię. Według Rocznika Kapitulnego Krakowskiego Jaksa umiera w 1176 r. (9). Informację tę potwierdza nekrolog Ołabiński, który podaje przy jego imieniu tytuł książęcy DUX (10). Ten zagadkowy nekrolog stanowi "kość niezgody" pomiędzy historykami, ponieważ zawarta w nim data dzienna zgonu Jaksy jest niezgodna z datacją Rocznika Kapitulnego. Badacze przypuszczają, że chodzi o dwie różne osoby oraz niespotykany w historii Polski przypadek tytułowania się godnością książęcą przez osobę nie wywodzącą się z rodu Piastów. Przykładowo; nawet najpotężniejsi wielmoże jak Sieciech, Skarbimir czy Piotr Włost nie ośmielili się przybrać tego tytułu, zagwarantowanego jedynie dla dynastii panującej. Nie sposób jednak zarzucić fałszerstwo nekrologowi Ołabińskiemu, gdyż tytuł książęcy Jaksy potwierdza dokument Bolesława Wstydliwego z roku 1252, mówiący o darowiźnie na rzecz klasztoru Benedyktynów w Sieciechowie (11). Jeżeli chodzi o fundację klasztoru Norbertanek na Zwierzyńcu, warto zaznaczyć, że przekazy źródłowe są bardzo skąpe i sprzeczne z chronologią zdarzeń. Nie znaleziono do chwili obecnej dokumentu fundacyjnego, ani nawet krótkiej wzmianki w Roczniku dotyczącej przypuszczalnego okresu powstania klasztoru w XII w. W 300 lat później Jan Długosz podaje, że w roku 1181 Jaksa z Miechowa założył klasztor na Zwierzyńcu (12). Podaną przez Długosza datę możemy uznać za rok ukończenia budowy kościoła, a nie założenia fundacji. Ponieważ Jaksa zmarł pięć lat wcześniej. Konsekracji dokonał biskup Getko z rodu Gryfitów, co może sugerować związki Jaksy z tym rodem. Zakonnice zostały sprowadzone z Czech, gdyż pierwszą przeoryszą była Czeszka Hildegunda, a wezwanie kościoła św. Augustyna takie samo, jak wezwanie czeskiego kościoła Norbertanek w Doksanach. Według Jerzego Rajmana zakonnice sprowadził na Zwierzyniec Jaksa w roku 1158 (13), kiedy to przebywał w Pradze na pogrzebie swojego syna (14). W drodze powrotnej wstąpił do klasztoru w Doksanach, któremu podarował dużą ilość pieniędzy, z prośbą o modlitwę za duszę zmarłego. W dalszą drogę udał się w towarzystwie Hildegundy i jej dwóch towarzyszek. Dokładny spis dóbr materialnych klasztoru został sporządzony przez Bolesława Wstydliwego w 1254 r. Obejmuje około 34 osady, będące własnością klasztoru. Zwierzyniec, Zabierzów i Bibice pochodzą z pierwszej fundacji Jaksy, pozostałe osady to późniejsze nadania książąt i rycerzy. Niewątpliwie Jaksa był postacią wybitną, angażującą się w politykę wewnętrzną i zagraniczną państwa polskiego. Jako zięć Piotra Włosta występował przeciwko Władysławowi Wygnańcowi, a później Albrechtowi Niedźwiedziowi, zagrażającemu Słowiańszczyźnie Połabskiej. Oceniając osobę Jaksy, stwierdzić należy że była to postać wyjątkowa, najbardziej zasłużona dla polskiego kościoła w XII wieku. Jego imponujące nadania i fundacje dla klasztorów Bożogrobców, Benedyktynów i Norbertanek są wyrazem jego wielkiej pobożności, przejawiającej się nie tylko w nadaniach pieniężnych, ale i w osobistym udziale w bardzo niebezpiecznej wyprawie do Ziemi Świętej.

Piotr Biliński

PRZYPISY 1. J. Bieniak, Polska elita polityczna w XII wieku cz. III (w:) Społeczeństwo Polski Średniowiecznej, pod red. K. Kuczyńskiego, t. IV, Warszawa 1990, s.67-107. M. Cetwiński, Rycerstwo Śląskie do końca XIII wieku. Biogramy i Rodowody, Wrocław 1982, s.10-12. R. Kiersnowski, Jaksa i jego monety. (Na marginesie rozprawy J. Bieniaka Polsa elita polityczna w XII wieku) (w:) Społeczeństwo Polski Średniowiecznej t.V Warszawa 1992, s.153-160. G. Labuda, Jaksa z Kopanicy, Jaksa z Miechowa, PSB Polski Słownik Biograficzny t. X Wrocław 1962-1964, s. 339-341. K. Mosingiewicz, Jeszcze o zagadce Jaksy, (w:) Roczniki Historyczne t.52 1986, s.141-156. Z. Pęckowski, Miechów. Studia z dziejów miasta i ziemi miechowskiej, Kraków 1967, s.13-33 J. Rajman, Dominus-Comes-Princeps. Studia o Jaksach w XII wieku. (w:) Studia Historyczne t.33, z.3-4, 1990,s.347-369. J. Rajman, Pielgrzym i fundator. Fundacje kościelne i pochodzenie księcia Jaksy, (w:) Nasza Przeszłość. Studia z dziejów kościoła i kultury katolickiej w Polsce, t.82, Kraków 1994, s.5-34. Z. Sułowski, Jaksa z Kopanicy, SSS Słownik Starożytności Słowiańskich t.II, Wrocław 1964, s.309. A. Wędzki. Jaksa z Miechowa, SSS t.II, Wrocław 1964, s.309-310. K. Wójcik, Ród Gryfitów do końca XIII wieku. Pochodzenie - genealogia - rozsiedlenie, Wrocław 1993, s.10-40. 2. Kronika Wielkopolska MPH Monumenta Polonie Historica, t. VIII, Kraków, Lwów 1864-1893, s.50. 3. Kodeks Dyplomatyczny Śląska KDS t.I, wyd. K. Maleczyński, Wrocław 1956-1959, nr 25. 4. Kodeks Dyplomatyczny Małopolski KDM t.II, wyd. F. Piekosiński, Kraków 1876-1886, nr 373. 5. Rocznik Kapitulny Krakowski MPH t.V, s. 61; Rocznik Miechowski MPH t. V, s. 882 6. KDM t.II, nr 375. 7. KDM t.II, nr 347. 8. Wincenty Kadłubek MPH. t.II, s.394. 9. Rocznik Kapitulny Krakowski MPH t. V, s.63 10. Nekrolog Ołabiński MPH t.IX, s.21. 11. Kodeks Dyplomatyczna Katedry Krakowskiej św. Wacław KDKKrak. t. I, wyd. F. Piekosiński, Kraków 1874-1883, nr 34. 12. Archiwum Kapituły Krakowskiej. AKap. Jan Długosz, Liber Beneficiorum Dioecezis Cracoviensis (tzw. autograf) t. IV, s.39-40. 13. J. Rajman Klasztor Norbertanek na Zwierzyńcu w wiekach średnich, Kraków, 1993, s.30-37. 14. Monumenta Germaniae Historica, Seria Scriptores, MGH SS t. XVII, 1861, s.667.