Jan Pilecki h. Leliwa

Jan Pilecki h. Leliwa (zm. 1496), wojewoda ruski, następnie sandomierski, starosta przemyski. Był średnim synem kaszt, krakowskiego Jana Pileckiego (zob.) i Jadwigi, córki Piotra Kurowskiego, kaszt, sądeckiego (zob.). Wzmianki w źródłach o P-m spotykamy od r. 1471. W r. 1472 zasiadał na rokach sądowych w Sanoku. W r. 1476 objął kasztelanię biecką. W r. 1478 P. wraz z bratem Stanisławem, wówczas podkomorzym lubelskim, poręczali Marcinowi Zborowskiemu za dług królewski 2 500 zł węgierskich dobrami bełżyckimi. Na początku r. 1479 r. został kasztelanem sądeckim i t. r. brał udział w czerwcowym sejmie piotrkowskim, na którym bp warmiński Mikołaj Tungen składał królowi przysięgę wierności. Następnie przebywał na dworze królewskim w Nowym Mieście Korczynie. (....) Mianowany w 2 poł. 1485 r. Wojewodą ruskim, znalazł się w gronie zaufanych królewskich (...) W maju t. r. przebywał u boku króla w Krakowie, a w lipcu zasiadał na sesji sądu grodzkiego we Lwowie. Na Rusi P. przebywał do maja, biorąc udział w sejmiku ziem ruskich w Wiszni. Na listopadowym sejmie t. r. król mianował P-ego komisarzem do rozpatrzenia w terminie do przyszłego sejmu, sporu między Piotrem Szafrańcem a klasztorem w Wielgomłynach. W maju 1489 P. przebywał w Krakowie, gdzie świadkował na licznych dokumentach królewskich, jak również dał (21.V) wysoką porękę woj. poznańskiemu Maciejowi z Bnina za Andrzeja Kmitę Sobieńskiego z Wiśnicza w związku z małżeństwem tego ostatniego z córką wojewody Barbarą. W październiku t. r. P. towarzyszył królewiczowi Olbrachtowi w wyprawie przeciwko Tatarom. W r. 1490 P. jako komisarz królewski rozgraniczał dobra w ziemi przemyskiej, a następnie wziął udział w obradach majowego sejmu piotrkowskiego, świadkując na licznych dokumentach królewskich. Był też obecny na czerwcowym sejmie krakowskim. W r. n. w lipcu przebywał z królem w Nowym Korczynie, był też na wrześniowym sejmie radomskim, a następnie jako komisarz królewski rozgraniczał dobra w ziemi przemyskiej. P. poparł wybór na tron polski Jana Olbrachta i wziął udział w krakowskim zjeździe senatorskim, odbytym po koronacji we wrześniu i październiku 1491. Na zjeździe tym zrezygnował z tenuty krasnostawskiej, odsprzedając ją kanonikowi krakowskiemu Janowi Rzeszowskiemu, a także poświadczał szlachectwo i h. Leliwa rajcy krakowskiego Jerzego Morsztyna, z którym utrzymywał liczne kontakty handlowo-finansowe. Na lutowym sejmie piotrkowskim 1493 r. P. wstawił się u króla za Zbigniewem Wodzisławskim, dzierżawcą starostwa ojcowskiego w sprawie wykupu sołectw i świadkował na przywilejach dla miasta Krakowa oraz na przywileju dla ziemi lwowskiej. W tym czasie P. wszedł w konflikt z Kurozwięckimi. W r. 1493 procesował się z Mikołajem Kurozwięckim o spadek po Annie Rytwiańskiej (skrzynię napełnioną rzekomo skarbami i oddaną na przechowanie klasztorowi opatowskiemu). W styczniu przebywał przy królu w Krakowie; świadkował na wielkim przywileju miasta Kazimierza i pożyczył królowi 1000 zł węgierskich (...) Dn. 29.VII.1494 r. świadkował w Krakowie na akcie kupna Księstwa Zatorskiego, następnie wziął udział w obradach wrześniowego, sejmu radomskiego, gdzie był gwarantem aktu. inkorporacji tego księstwa do Korony i został wyznaczony na opiekuna dóbr tenutariuszn przedborskiego Marcisza. Dn. 5.XI t. r. w Toruniu król zezwolił P-emu na wykupienie z rąk kanonika krakowskiego Jana Rzeszowskiego tenuty krasnystawskiej, jak również mianował go starostą przemyskim. W grudniu t. r. P. zasiadał na rokach sądowych w Przeworsku, a w styczniu r. n. w Sanoku. W r. 1495 z ramienia króla rozgraniczał dobra w ziemi sochaczewskiej, a 5.V w Toruniu Olbracht zezwolił mu wykupić z rąk Mikołaja Pieniążka królewską wieś Porębę Dzierżną. P. był na wrześniowym sejmie lubelskim, zaś W grudniu t. r. i w styczniu 1496 był z królem w Sandomierzu i brał udział w pertraktacjach z poselstwem księcia pomorskiego Bogusława X, m. in. w sprawie lenna bytowsko-lęborskiego. Mianowany w r. 1496 wojewodą sandomierskim wziął udział w obradach sejmu piotrkowskiego; był świadkiem na aktach potwierdzenia statutów nieszawskich i nadania ziemi czerskiej księciu mazowieckiemu Konradowi III. Wystawił wtedy również dokument w sprawie granic dóbr w ziemi lwowskiej. Później P. był na sejmie zwołanym do Lublina w sprawie sporów biskupa warmińskiego z zakonem krzyżackim. P. niewątpliwie należał do ludzi wykształconych, powiększał odziedziczoną na zamku pileckim po ojcu bibliotekę. Zasłużył się także jako mecenas. W r. 1492 przyjął na swój dwór w Pilicy humanistę Biernata z Lublina, który bardzo sobie chwalił pobyt tak u P-ego, jak i u jego syna Jana, z powodu niewielkich obowiązków duszpasterskich w kaplicy zamkowej i dobrego wiktu, a przede wszystkim z racji wielości ksiąg w bibliotece zamkowej. Odziedziczony po ojcu olbrzymi majątek synowie podzielili w r. 1478. P-emu przypadły: miasto Pilica z zamkiem (Smoleń) i z wsiami, miasto Mrzygłód, część Branie, miasto Tyczyn z 14 wsiami i prawo lenne we wsi Lutoryż. Matka jego Jadwiga zatrzymała jako oprawę wdowią wydzielone jej synowi Stanisławowi dobra łańcuckie, któremu z tego tytułu bracia P. i Ota mieli płacić do jej śmierci 100 grzywien rocznie. W r. 1488 P. pożyczył Rzeszowskim 2000 zł węgierskich, którzy poręczyli dług miastem i zamkiem Ogrodzieniec z 14 wsiami i kuźnicą. Długu tego nie spłacili, a w r. 1492 sprzedali P-emu te dobra za 8 000 zł węgierskich i za Zawiercie z Kuźnicą. Transakcje tę zatwierdził Jan Olbracht na sejmie koronacyjnym. W tym samym czasie P. kupił od Jana z Dynowa: Udorz, Jedlczę, Tczycę i Swojczany w pow. ksiąskim za 3 000 zł węgierskich i za pół Brzozówki w pow. sanockim. Po bezpotomnej śmierci brata Stanisława z podziału w r. 1493 z bratem Otą P-emu przypadło miasto Kańczuga z 13 wsiami i prawa lenne w siedmiu innych wsiach. Spore dobra ziemskie wniosła mu także pierwsza żona (klucz wojciechowski - 5 wsi w ziemi lubelskiej). Ostatni raz Pilecki wystąpił w źródłach 2.VIII.1496, zmarł pod koniec t. r., przed 13 grudnia, kiedy był wspomniany przez swoich synów jako nieżyjący. Pierwszą żoną Pileckiego, poświadczoną w r. 1481, była Zofia, siostra Anny, wdowy po Janie Rytwiańskim, która ustąpiła jej dobra Wojciechów, Wolę Wojciechowską, Bątki, Maski i Palikije w ziemi lubelskiej, jako spadek po Katarzynie ze Szczekocin, żonie kaszt, wojnickiego Andrzeja Tęczyńskiego. Wg epitafium w starym kościele w Pilicy Zofia pochodziła z rodu Toporczyków. Drugą żoną Pileckiego była nie znana bliżej Barbara, która w r. 1492 procesowała się z Elżbietą, żoną Adama z Zerwanie, o perły wartości 30 zł. Synami Pileckiego z pierwszego małżeństwa byli: Mikołaj, woj. bełski (zob.), Stanisław, star. gródecki (zob.) i Jan, star. lubelski i parczewski (zob.). Dworzaczek; Paprocki; PSU, (Biernat z Lublina); Peilorowicr, Dostojnicy i urzędnicy; - Dworzaczek W., Leliwici Tarnowscy; Kańtak K., Nowe szczegóły biograficzne o Biernacie z Lublina, “Reform, w Polsce” T. 6: 1935 s. 160-1; Papce F.. Jan Olbracht, Kr. 1930; tenże, Polska i Litwa, Kr. 1903 s. 225; - Acta Tom., I 24; Akta grodź, i ziem., III-IV, VII, XV, XVI, XVIII, XIX; Biernat z Lublina, Wybór pism, Oprać. J. Ziomek, Wr. 1054 s. XX-XXI, XXXII, Bibl. Naród. S. I, nr 149; Cod. epist. I, III; Cod. Poi., IV Cod. Univ. Crac., III; Długosz, Historia, V, tenże, Liber benef., I-II; lura Masoviae Terrestria, Wyd. J. Sawicki, W. 1973 II nr 153, 154; Kod. m. Kr., 1; Lehns und Besitzurkunden Schlesiens, II; Materiały archiwalne wyjęte głównie z Metryki Litewskiej, Wyd. A. Prochaska, Lw. 1890; Matricularum summ., I-IV; Mon. Poi. Hist, III, V; Starod. Pr. Pol. Pomn., II nr 4268, 4328, 4363, 4423, 4550; Teki Pawińskiego, II; Vol. leg., I 110, 113; Wypisy źródłowe do dziejów Wawelu 1450-1500, Kr. 1900; - Arch. Państw, w Kr.: Cnstr. Crac., t. 22 s. 1055-7, Terr. Biec., t. 4 s. 28, Terr. Crac., t. 153 s. 289-292; - Materiały Pracowni Słownika Hist.-Geogr. Polski Średniowiecznej IH PAN w Kr. PSB. Franciszek Sikora