Rosaly Marie Wertheim

http://orelfoundation.org/index.php/journal/journalArticle/suppress...

Rosy Wertheim (1888-1949) was one of Sem Dresden’s pupils. She was born into a wealthy Amsterdam Jewish banking family. After having received a piano diploma from the Dutch Musicians' Society, she studied harmony and counterpoint with Bernard Zweers and Sem Dresden at the Amsterdam Music Lyceum. In the 1920s, she taught solfège and piano there. She was also conductor of a number of children’s and women’s choirs. In 1929 she left for Paris, where she took lessons in composition from Louis Aubert. Her home became a haven for Dutch artists and composers and a veritable salon for such leading French composers as Milhaud, Honegger, Messiaen, Jolivet, Ibert, and Elsa Barraine. Like many of her Dutch contemporaries, Wertheim was strongly influenced by French music and greatly admired the Impressionist works of Debussy and Ravel as well as the music of Stravinsky. She wrote a cello sonata, a string quartet, a piano concerto and many vocal works. Later, she travelled to Vienna and to the USA but returned home as tensions grew in Europe. At this point, it is not clear what happened. Her obituary describes her as an incredible source of comfort and support to others during the war years. Many who knew her were especially grateful for the covert concerts she gave in the basement of her home, where she frequently presented works by Jewish composers whose music had been outlawed. She survived the war but lost most of her family. After the war, she fell ill and never resumed composing. Despite a sizeable oeuvre of high quality, Rosy Wertheim was largely forgotten and even now is not included in anthologies of twentieth-century Dutch music. Her music manuscripts are stored in the archives of the Netherlands Music Institute in The Hague, but they remain unpublished. A CD with an overview of her most important chamber music is presently (2010) being recorded for the Dutch label FutureClassics. Most of Wertheim’s works are not dated, and very little written documentation of her life remains, which makes it difficult to construct a biography.

Rosalie Marie Wertheim (1888-1949), dochter van Johannes en Adrienne Wertheim-Enthoven, wilde zelf naar de School van Maatschappelijk Werk. Haar ouders stuurden haar naar een kostschool in Neuilly. Achteraf een gelukkige beslissing. Want Rosy leerde daar niet alleen goed Frans spreken, ze kreeg er ook voortreffelijk pianoles. Ze had daar zoveel plezier in, dat ze – terug in Nederland – ermee doorging. Met het diploma van de Koninklijke Nederlandse Toonkunstenaars-Vereniging op zak ging zij lesgeven aan het Amsterdamse Muziek-Lyceum. “Daar leidde ik onder meer het koor van het Religieus Socialistisch Verbond. Dit was werk naar mijn hart, aangezien ik hier mijn muzikale aanleg en mijn sociale neigingen tegelijk kon botvieren. Het kinderkoor bestond uit de ergste schooiertjes van Amsterdam, de zogenaamde Eilandenkinderen. Ik voerde met hen operettes en cantates op,” zo vertelde zij aan het maandblad De vrouw en haar huis (juli 1948). Zij componeerde toen al af en toe liedjes. Na acht jaar lesgeven en koren dirigeren dacht Rosy Wertheim: ik ga er even tussen uit. Parijs, dat leek haar wel wat. Ze kreeg een half jaar studieverlof van het lyceum. Het bleek achteraf een definitief afscheid. In Parijs begon ze serieus te componeren. Sonates voor viool en piano, een strijkkwartet en een divertimento voor kamerorkest. Minstens zo belangrijk was natuurlijk dat haar werk ook gespeeld werd. Haar naam ontbrak in Parijs vrijwel nooit op concerten van eigentijdse muziek. De zes jaar Parijs zou ze later de interessantste tijd van haar leven noemen. Rosy’s flat was een trefpunt van kunstenaars als Honneger, Milhaud, Messiaen en haar vriendin Elsa Barraine. Maar na eerst nog een jaar Wenen en een jaar New York streek ze toch weer neer in Amsterdam. Dat was in een periode dat vele musici een onderkomen vonden bij Nederlandse orkesten, op de vlucht voor het naziregime. Het huis van Rosy werd al snel weer een ontmoetingsplaats voor musici en componisten. De eerste twee jaar van de oorlog nam ze onderduikers in huis. Na verraad moest zij zelf onderduiken. “Muziek speelde nauwelijks meer een rol in mijn bestaan,” zei ze in 1948 over die periode. “Ik musiceerde af en toe voor een schoonmaakster, een tuinman en tussen de bedrijven door componeerde ik een ouverture, die hopelijk binnenkort wordt uitgevoerd.” Na de oorlog verhuisde zij naar Laren, waar ze even les heeft gegeven op de muziekschool. In 1949 is ze in Laren overleden. Het werk van Rosy Wertheim is beïnvloed door componisten als Debussy en Franck. Drie jaar geleden blies de stichting Vrouw & Muziek het stof van haar partituren af. In het Concertgebouw speelde het Helena International Trio en het Raoul Dufy Kwartet werk van deze bijzondere componiste. http://www.onsamsterdam.nl/component/content/article/15-dossiers/do...