Stefan Franciszek Medeksza

Stefan Franciszek Medeksza Stefan Franciszek Medeksza (ur. ok. 1629, zm. po 2 kwietnia 1690) – sędzia ziemski kowieński od 1690, podczaszy żmudzki od 1670, dworzanin i sekretarz królewski w 1661, dyplomata, pamiętnikarz i mówca.

Życiorys

Urodził się ok. roku 1629, w rodzinie osiadłej na Żmudzi jak syn Marka z Prószcza. Za młodu służył w wojsku. W roku 1652 przebywał na dworze Janusza Radziwiłła, następnie w służbie u Wincentego Gosiewskiego, hetmana polnego litewskiego, a nieco później u Krzysztofa Paca, kanclerza wielkiego litewskiego. Uczestniczył w wielu ważnych wydarzeniach politycznych i akcjach dyplomatycznych. W latach 1655, 1657-1658 i 1662 odbywał legacje do Moskwy. Od roku 1660 był deputatem trybunalskim, następnie pisarzem grodzkim kowieńskim i przez pewien czas (1661) sekretarzem Jana Kazimierza. Po jego abdykacji (16 września 1668) posłował na konwokację i elekcję Michała Wiśniowieckiego, z którego polecenia witał na Śląsku przybywającą do Polski arcyksiężniczkę Eleonorę. W roku 1670 został podczaszym żmudzkim. W latach 1676, 1681, 1685 i 1688 był posłem na kolejne sejmy. Prawdopodobnie w końcu marcu roku 1690 został sędzią ziemskim kowieńskim. Najczęściej przebywał w majątku rodzinnym Zejny pod Wilnem. Zmarł po 2 kwietnia roku 1690.

Twórczość

Ważniejsze utwory

Księga pamiętnicza wydarzeń zaszłych na Litwie 1654-1668 (zawiera m.in.: autobiografię autora od 1654 do 1690; sprawozdania z poselstw; materiały związane z zdarzeniami ważnymi dla autora), wyd. A. Seredyński Scriptores Rerum Polonicarum, t. 3 (1875) Mowy w różnych okazjach z 1658-1668, wyd. A. Seredyński Scriptores Rerum Polonicarum, t. 3 (1875)

Listy i materiały

Listy z lat 1657-1661 (m.in. do i od: W. Gosiewskiego, Jana Kazimierza, K. Paca), wyd. A. Seredyński Scriptores Rerum Polonicarum, t. 3 (1875) Materiały (dokumenty, instrukcje, pisma polityczne, itp.), związane z działalnością polityczną i dyplomatyczną S. F. Medekszy, wyd. A. Seredyński Scriptores Rerum Polonicarum, t. 3 (1875)

Utwory o autorstwie niepewnym

Transakcja Komisji Wileńskiej roku 1658, z rękopisu S. F. Medekszy, wyd. A. Seredyński Scriptores Rerum Polonicarum, t. 3 (1875), s. 176-180, (wierszowany dialog polityczny) Korekta niewstydliwego paszkwilu, powst. po 20 listopada 1662, z rękopisu S. F. Medekszy, wyd. A. Seredyński Scriptores Rerum Polonicarum, t. 3 (1875), s. 324-327; przedr. J. Nowak-Dłużewski Poezja Związku Święconego i rokoszu Lubomirskiego, Wrocław 1953, (wierszowana replika na Nagrobek Gosiewskiego) Glossa na Nagrobek przez paszkwilnika napisany, wyd.: z rękopisu S. F. Medekszy, wyd. A. Seredyński Scriptores Rerum Polonicarum, t. 3 (1875), s. 327-330; przedr. J. Nowak-Dłużewski Poezja Związku Święconego i rokoszu Lubomirskiego, Wrocław 1953 Inne rękopisy i glossy wymienia J. Nowak-Dłużewski Poezja Związku Święconego i rokoszu Lubomirskiego, Wrocław 1953, s. 67

Bibliografia

Jan Władysław Poczobut Odlanicki, Pamiętnik, Warszawa 1987 Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 2 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964, s. 512-513

http://kadrinazi.blogspot.lt/2014/04/kapiel-albo-o-wizycie-w-moskwi... Kąpiel albo o wizycie w Moskwie zapomnij...

Kilka razy cytowałem już na blogu zapiski XVII-wiecznych dyplomatów świadczące o tym, jak ciężki był ich los i jakim przeciwnościom musieli stawiać czoła. Dzisiejszy zapisek należy do kategorii tragikomicznych, a że dotyczy Moskwy i dzieje się w Smoleńsku to i na czasie…

Stefan Franciszek Medeksza, jadąc z poselstwem do Moskwy, dotarł 21 lutego 1658 roku do Smoleńska. Tam dołączył do grupy innych posłów: cesarskiego, duńskiego i brandenburskiego, oczekujących na prawo wyjazdu do stolicy carskiej. 22 lutego do Smoleńska przybyły gołowa strzelcki Iwan Wasilewicz Duruszkin, przywożąc raczej nietypowy ukaz carski: Aby posłów wszystkich samych w łaźni omyto, a czeladź opłuczono, rzeczy wszystkie wietrzono i kurzono. Car tłumaczył jednak w dodatkowym liście, że to nie sposób bezcześcia, ale dla lepszego się przewietrzenia, ponieważ i poseł ich będąc do Wenecyi przez cara posłany, że tam po inszych prowincyjach powietrze było, toż uczynić musiał. Medeksza przyjął taki rozkaz z wyraźnym oburzeniem i oczywiście nie chciał się poddać osobliwej kwarantannie, argumentując że to jakiś zwyczaj pogański rozumiem, omywać się i okurzać czystym i niezapowietrzonym będąc. Zostawił sobie jednak ‘furtkę bezpieczeństwa’ przy tej odmowie, czekając co zrobią pozostali posłowie. Dyplomaci brandenburski i duński – mimo że także zaskoczeni – zdecydowali się jednak poddaćokurzaniu czyli też oczyszczeniu, traktując procedurę jako element moskiewskiej politykipro securitate państwa swego. Pan Stefan Franciszek, widząc że jego opór tylko przedłuża przystanek w Smoleńsku i nie prowadzi do zakończenia jego misji dyplomatycznej, zdecydował się ostatecznie pójść w ślady kolegów z zachodniej Europy. Com i spełnił zwyczajnie w łaźni się myjąc i czeladź wszystka do jednego się płukała; rzeczy wszystkie na wiatr wywieszałem i więcej godziny na wietrze były, hramoty i listy tudzież papiery kurzyłem; półmiski, talerze, srebro i miedź za ich ukazem umywać kazałem.

Niestety, nasz dyplomata nie wspominał, czy używał brzozowych witek przy kąpieli… Swoją drogą ciekawy to zwyczaj ‘dyplomatyczny’, może i teraz powinno się go przywrócić i wypróbować na niektórych?

Iš https://pdfs.semanticscholar.org/cc9a/5ffbee348e1d8383d2845444759a6... :

Trečiąją 7 valakų dydžio žemės valdą prie Obelies upės, vadintą Andrukiškės (An-drukiszki, Andrykiszki), 1667 m. rugsėjo 2 d.29 suteikė karališkasis sekretorius, Kauno pilies raštininkas Steponas Pranciškus Medekša (1629–1690), prašydamas klebono kasmet aukoti po 15 mišių už visus jo giminės mirusiuosius30. Kadangi bajorijai buvo draudžiama dovanoti bajoriškos kilmės žemes bažnyčiai, S. P. Medekša specialiai prieš jas užrašydamas buvo išrūpinęs Varšuvoje vykusio Abiejų Tautų Respublikos seimo leidimą, įrašytą 1667 m. LDK Konstitucijoje31. Deja, Seimo Konstitucijoje buvo suklysta ir vietoje Kėdainių buvo parašyta Kaunas. Užrašyme S. P. Medekša nurodė tą klaidą ir ją ištaisė32.Dar šiandien bažnyčios sienoje yra išlikusi įmūryta lenta, bylojanti apie S. P. Medek-šos fundaciją. Lentoje įrašyta, kad 1667 m. Kauno žemės teismo teisėjas dovanojo šiai bažnyčiai 7 valakus žemės, prašydamas amžinai kasmet aukoti mišias už gyvuosius, o jiems mirus – už mirusiuosius, už motiną Feliciją (Ščensną) Šedževičiūtę (Sczęsna Szedziewiczowna), pirmąją žmoną Elžbietą Glinčinaitę (Helzbieta Glinczyna), antrąją žmoną Kotryną Oną Vorlovskaitę (Katarzyna Anna Worlowska), trečiąją žmoną Sofiją Podlodovskaitę, Cezario Podlodovskio dukrą (Zophia Cezarowna Podlodowska), sūnų Žemaičių pataurininkį Andrių Medekšą ir visus kitus giminaičius bei artimuosius, po vieną šeštadienį kiekvieną mėnesį, o tris mišias oktavose tarp Švč. Mergelės Marijos Nekaltojo Prasidėjimo, šv. Stepono ir šv. Pranciškaus.