Olgierd – Algirdas h. Pogoń Litewska, Grand Prince of Lithuania

Olgierd, lit. Algirdas, bel. Альге́рд (born around 1296 or around 1304, died in 1377) - Lithuanian Grand Duke, son of Giedymin, from the Giedyminowicz dynasty.

Brother of Aldona Giedyminówna, the wife of Casimir the Great - the king of Poland, who after baptism took the name Anna. Władysław Jagiełło's father.

On November 1, 1338 in Riga, together with his father and brother Narymunt, he concluded a truce with the Livonian branch of the Teutonic Order.

After his father's death in 1341, he inherited Aukštaitija, i.e. upper Lithuania, and ruled together with Kiejstut, who received Samogitia (Żmudź).

Grand Prince of Lithuania

[Photograph: Olgierd (left) on the Monument of the Millennium of Russia.]

In the years 1320–1345 he ruled in the Orthodox principality of Vitebsk, which was incorporated into the lands of the Grand Duchy of Lithuania after the death of Jarosław Wasilkowicz, the last prince of the Rurykowicz dynasty to rule Vitebsk.

Before his death in 1341, Gediminas divided his state, handing over the capital Vilnius and formal sovereignty to the youngest Jawnut. Olgierd, with the help of Kiejstut, overthrew Jawnuta in 1345 and proclaimed himself a great prince.

In 1346, after the victory over the Livonian branch of the Teutonic Order, he gained influence in Pskov and Nowogród Wielki. After seizing the land of Siewiersko-Czerwińska and part of the Smolensk region, he led to the outbreak of the Polish-Lithuanian war (1349–1351). In 1351, a conflict with the Golden Horde began, culminating in the victory over the Blue Waters and the annexation of Kiev to Lithuania in 1363. In the years 1368 and 1370 he undertook expeditions against Moscow in defense of his brother-in-law of Grand Duke Tver, Michael II, twice restoring him to power and plundering the vicinity of Moscow. Perhaps it was also inspired by Kiejstut's attack on Muscovy in 1371. He made his last attempt to attack Moscow in 1373. This expedition was unsuccessful and after the pending battle of Lubuck, Olgierd returned to Lithuania.

During his reign, he negotiated with both the Catholic and the Orthodox Church on baptism. In 1375 he persuaded the patriarch of Constantinople to re-establish the Lithuanian metropolis - an independent church province including the Orthodox structures in the Grand Duchy of Lithuania, previously existing in the years 1299–1330.

Olgierd Giedyminowic became famous as a talented administrator, an outstanding commander, conqueror of the Golden Horde and tamer of the Grand Duchy of Moscow. The history of the world (and in particular of Poland and Lithuania) would have taken a much different course if not for his powerful decisions - in fact, it was thanks to him that Władysław Jagiełło became one of the most popular and brave Polish rulers!

On the way to fame

Olgierd's father and the founder of the dynasty, Gedymin, ruled over Lithuania in the years 13161-341. Due to his enormous successes in the fields of battle and in politics, the Order of the Grand Duke Gediminas is still awarded as the highest award in the Republic of Lithuania. He successfully defended the northern territories against the Teutonic Order, doubled the size of his state by pushing the countless forces of the Golden Horde eastward, pursued an effective and friendly policy with Poland, and initiated talks with the See of Peter on baptism. Gediminas had as many as fourteen children (Olgierd was most likely born in 1304, although some historians indicate that the birth could have taken place even 9 years earlier), which was given to him by one woman, and at the same time a great duchess and lady of the court - Jewna, daughter of the Duke of Połack Ivan.

Gediminas died in December 1341, leaving the Grand Duchy of Lithuania to seven sons: Monwid, Kiejstut, Olgierd, Narymunt, Koriat, Lubart and Jawnut. Giedymin also had daughters, one of them Aldona became the wife of Casimir the Great and the queen of Poland.

The founder of the Giedyminowicz family as his successor and the most important ruler of the Grand Duchy of Lithuania appointed the youngest son - Jawnut. The years 1341-1344 brought considerable chaos to Lithuanian lands, because the dukes demanded that Olgierd take power over the Duchy.

When Kiejstut took Vilnius in 1344, Jawnut fled to Moscow, converted to Orthodoxy, and asked for help in regaining the state. Unsuccessfully. He was forced to return to his country, reconcile with his brothers and humbly surrender power. Less than a year later, in 1345, the throne of the Grand Duchy of Lithuania was handed over to the bravest brother, Olgierd.

Olgierd Giedyminowic

Life, fame and death

The life of Olgierd Giedyminowic was a series of battles and wars. The first months of his rule brought the Grand Duchy of Lithuania a war with the Teutonic Order, which ended with Olgierd's triumphant victory. He multiplied his influence and lands at a pace comparable to his father's achievements - he took over the informal reign of Nowogród Wielki and Pskov, took over the land of Siewiersko-Czerwińska and part of the Smolensk region (this resulted in a short-term war with Poland, which ended in an armistice in 1351), defeated the Golden Horde and in 1363 incorporated into the Duchy of Kiev and a large part of Ukrainian lands. During the war with Orda, he became famous primarily for his great victory in the Battle of Blue Waters near Targowica, while freeing Podolia and a large part of the Kiev principality from Tatar rule.

Battle of Blue Waters

In 1350, Olgierd married Julianna Twerska, the daughter of the Grand Duke Aleksander Twerski and Anastasia Halicka. This includes in defense of her brother, and his brother-in-law, Michał II Tver, in the years 1368-1370 he undertook many successful military expeditions to Moscow, repeatedly burning and plundering its vicinity, while ensuring that Michał II returned to the throne of the Duchy of Tver twice. The real end of Olgierd's series of victories came in 1373, when after the unsuccessful attack on Moscow (the decisive battle of Lubuck was unsettled, which forced Olgierd to return to Lithuania), he decided to take up politics and manage it from his court. He had a decisive vote over all the brothers, which led to the initiation of more than one invasion of Muscovy until 1377, although he himself did not lead them. Moreover, he continued his father's policy of baptism, led to the re-establishment of the Lithuanian Orthodox metropolis and cared for his people, thanks to which he enjoyed great respect and esteem both by the court and his subjects until the end of his life. Olgierd Giedyminowic died in 1377, leaving the throne of the Grand Duchy of Lithuania to the most eminent of his sons - the future king of Poland, Władysław Jagiełło.

Bibliography:

Borkowska U., The Jagiellonian Dynasty in Poland, Warsaw 2011. Tęgowski J., The first generations of Giedyminowicz, Poznań 1999. Wyrozumski J., History of Poland until 1505, Warsaw 1987.

Death

Olgierd died in 1377, handing over the rule to Jagiello.

Parents

Gediminas (1275 - December 1341), Grand Duke of Lithuania from 1316, Jewna, princess of Połack (died 1344).

Wives

Anna, married between around 1323–1349 Julianna Twerska, a married couple in the years 1350–1377

Children

with Anna:

Fyodor - d. 1394/1400, the prince of Ratno, ancestor of the princes Kobryńskis and Sanguszko; Andrzej Garbaty - born 1319, d. August 12 or 16 [6] 1399 (Battle of Vorskla), the Duke of Połock 1349–1387, the governor of Pskov 1342–1349, the governor of Novgorod 1394; Konstantyn (died 1352 or 1353) - died as a result of the breakdown of ice during a retaliation expedition to Prussia. Its existence is confirmed by the chronicles of the Teutonic Order, written by the continuator Maciej Neuenburski. The fact that he was entrusted with the command of the army proves that at the time of his death he must have been an adult man. It is not known, however, whether he was married and whether he left any children [7]. Dymitr the Elder - b. 1320, d. August 12 or 16 [6] 1399 (Battle of Vorskla), the Duke of Trubeck from 1357, Bryansk from 1357–1379, Starodubski from 1399, Drucki; Włodzimierz - d. after October 12, 1398, prince of Vitebsk, Kiev after 1367–1394, Kopylski and Słuck; daughter unknown by name - d. after 1370, wife of Prince Ivan Nowosilski; Agrippina - born before 1342, d. 1393 (?), Wife of Boris, prince of Suzdal;

with Julianna:

Kenna - b. c. 1351, d. April 27, 1368, wife of Kaźek IV, the Duke of Słupsk; Euphrosine - born on c. 1352, d. 1405/1406, wife of Oleg, the prince of Ryazan; Skirgiełło - born on c. 1354, d. December 23, 1394, prince of Vitebsk, Trotsky 1382–1392, Połock 1387–1394, governor, then prince of Kiev 1394; Korybut - born c. 1355, d. after 1404, the prince of Siewierz from 1386–1392 / 1393; Teodora (Fiodora) - wife of prince Światosław Karaczewski; Lingwen - b. 1356 or later, d. June 19, 1431, governor of Novgorod 1389–1392, prince of Mścisławski 1390–1431; Helena - born 1357/1360, d. September 15, 1437, wife of Vladimir, prince of Moscow Jagiełło - born on c. 1362, d. June 1, 1434, the Grand Duke of Lithuania 1377–1381, 1382–1392, the High Duke of Lithuania, the King of Poland 1386–1434; Maria - born c. 1363, d. ?, wife of the Lithuanian boyar Wojdyła (died 1382), then of the prince Dawid of Horodecki; Korytiełło - born on c. 1364/1367, d. September 4, 1390, prince of Mścisław; Mingiełło - born on c. 1365/1368, d. before 1382 Aleksandra - born 1368/1370, d. June 19, 1434, wife of Siemowit IV, the Duke of Mazovia; Katarzyna - born 1369/1374, d. April 4, 1422, wife of John II, the Duke of Mecklenburg; Wigunt - b. c. 1372, d. June 28, 1392), the Duke of Kiernowski; Świdrygiełło - born on c. 1373, d. February 10, 1452, prince of Vitebsk 1392–1393, 1430–1436, Podolski region 1400–1402, governor of Novgorod 1404–1408, 1420–1438, prince of Chernihiv 1419–1430, Grand Duke of Lithuania 1430–1432, Lord of Volhynia 1437–1452; Jadwiga - born c. 1375, d. after May 13, 1400 [8]), wife of Jan III, Duke of Oświęcim.

Footnotes

J. Tęgowski, The first generations of Giedyminowicz, p. 47.

Olgierd (eng.). In: Encyclopædia Britannica [on-line]. 1911 .. [accessed on 2017-11-14].

Mironowicz A .: Turów-Pinsk bishopric in the 11th – 16th centuries. Trans Humana, 2011, pp. 127-128. ISBN 978-83-61209-55-3.

In the past, it was believed or considered to be Maria Vitebska, see J. Tęgowski, The first generations of Giedyminowicz, pp. 47-57

 The order of children according to: Jan Tęgowski, The first generations of Giedyminowicz

 A. Supruniuk, Płock Voivode Abraham Socha. A contribution to the genealogy of the Mazovian Nałęczów, [in:] A. Supruniuk, Szkice o rycerstwa Mazowieckie 14th / 15th century, Toruń 2008, ISBN 978-83-89376-69-5, pp. 7-8.

 J. Tęgowski, The first generations of Giedyminowicz, Poznań - Wrocław 1999, ISBN 83-913563-1-0, p. 73.

 K. Jasiński, Pedigree of the Silesian Piasts, p. 630. 

There are three different versions of who Giedymin's - Gediminas' father, grandfather and great-grandfather are:

1. Polish-Lithuanian version: Pucuverus Rex Lethowie, Trojden and Wołk.
2. Samogitian version: Butvydas - Pucuwerus, Dausprungas - Dowsprunk and Ringaudas - Ryngold.
3. Russian version: Витень - Witeń, Пройденъ - Projden and Видъ - Wid.

And these three versions are contradictory and irreconcilable, and this controversy will continue forever.

Algirdas (1296 m. vasario 11 d. – 1377 m. gegužės 24 d.) – Lietuvos didysis kunigaikštis (1345-1377 m.), Vitebsko kunigaikštis (apie 1318-1345). Gedimino sūnus. Buvo du kartus vedęs, turėjo kelias dukteris ir sūnus, iš kurių žinomiausi yra Jogaila, Skirgaila ir Švitrigaila.

Prieš tapdamas LDK kunigaikščiu Algirdas valdė Vitebsko kunigaikštystę (nuo 1318 m.). 1345 m., padedamas brolio Kęstučio, jis atėmė valdžią iš kito savo brolio – Jaunučio. Kęstutis, tada tapęs LDK submonarchu, rūpinosi LDK santykiais su kryžiuočiais ir Lenkija (Algirdo valdymo laikotarpiu etninė Lietuva išgyveno ~100 niokojamųjų kryžiuočių žygių ir surengė ~40 atsakomųjų žygių į Vokiečių ordino valdas), o pats Algirdas veikė daugiausia rytuose, plėsdamas bei stiprindamas LDK valdžią dabartinių gudų ir ukrainiečių žemėse.

Algirdo valdymas

Ldk Algirdas. Lietuvos vardo tūkstantmečiui skirto medalio fragmentas. Autoriai: skulptorius Juozas Kalinauskas, dailininkė Lina Kalinauskaitė

Dmitrijus Ivanovietis siunčia laiškus kviesdamas pagalbą prieš Algirdą. (Rusų XVI a. miniatiūra) Dar valdant Gediminui, o vėliau Jaunučiui, 1341 m. Algirdo pagalbos prašė Smolensko kunigaikštis Ivanas; 1342 m. Algirdas padėjo su Livonijos ordinu kovojančiam Pskovui. Tapęs LDK didžiuoju kunigaikščiu, rytuose Algirdas tęsė Gedimino politiką: užkariavimais ar vaikų vedybomis prijungė prie LDK Smolenską (~1346 m.), Brianską-Černigovą (~1357 m.), Severėnų Naugardą (~1357 m.), Kijevą (1363 m., po pergalingo lietuvių mūšio su totoriais prie Mėlynųjų Vandenų) – Perejaslavlį (~1363 m.), Podolę (~1363 m.; galimas daiktas, kad 1363 m. LDK neilgam užvaldė ir Juodosios jūros pakrantę tarp Dniepro ir Dniestro žiočių) ir daugelį kt. dabartinių gudų bei ukrainiečių žemių; be to, Algirdo valdymo metais Lietuva galutinai įsitvirtino iš Lenkijos atsiimtoje Volynėje, o Pskovo (1342 m. jo kunigaikščiu tapo Algirdo sūnus Andrius) ir Naugardo pirklių respublikos tapo Lietuvai vasališkai pavaldžiomis valstybėmis.

Norėdamas sustiprinti lietuvių kunigaikščių valdžią naujai prijungtose rusėnų žemėse Algirdas nuolat siekė įkurti atskirą LDK stačiatikių metropoliją.

Tikėtina, kad žymus teritorinis LDK išsiplėtimas stimuliavo dar didesnius Algirdo ir jo brolių ekspansinius siekius. 1358 m. Algirdo ir Šventosios Romos imperijos imperatoriaus Karolio IV atstovų derybose dėl katalikiško Lietuvos krikšto Lietuva reikalavo ne tik kryžiuočių užgrobtų baltų žemių iki Priegliaus-Alnos ir Dauguvos-Aiviekstės linijų, bet ir „visos Rusios“ užkariavimo teisės (dalies istorikų manymu, Kęstučio ar kažkurio kito Gediminaičio tų derybų metu ištarta frazė „visa Rusia turi priklausyti Lietuvai“ reiškia tik tai, kad 1358 m. Algirdo šeima nebuvo linkusi dalytis su Ordinu lietuvių kartu su jų potencialiais sąjungininkais kryžiuočiais totorių pasienyje užkariausimų žemių).

Minėti Algirdo užkariavimai rytuose kartu buvo ir lietuvių gynybinio karo su kryžiuočiais dalis. Mat būtent Algirdo laikais prie LDK prijungtų rusėnų kunigaikštysčių karines pajėgas imta sistemingai naudoti kovojant su Vokiečių ordinu ir jam talkinusiais kryžininkais.

Literatūroje kartais teigiama, kad Algirdo užkariavimai rytuose bei pietuose esą užkirtę kelią galimai Aukso Ordos ekspansijai į vakarus, tačiau tokio Algirdo valdymo vertinimo šalininkai neatsižvelgia į tai, kad nuo 1357 iki maždaug 1379 m. Aukso Orda buvo nuolat apimta vidinės suirutės ir jokios realios grėsmės Vakarams negalėjo kelti.

Remdamas savo svainį (žmonos Julijonos brolį) Tverės kunigaikštį Michailą Algirdas surengė 1368, 1370 ir 1372 m. baudžiamuosius žygius prieš sparčiai stiprėjančią Tverės konkurentę – Maskvos DK. 1368 m. LDK kariuomenė 3 dienas laikė apsiautusi Maskvos Kremlių, tačiau jo pulti nebandė; 1370 m. lietuvių kariai prie Kremliaus sienų išstovėjo jau 8 dienas, tačiau ir vėl nepuolė šios tvirtovės, o 1372 m. lietuvių ir maskvėnų kariuomenės tik pastovėjo viena priešais kitą ir taikiai išsiskyrė (tada sudaryta Liubutsko taikos sutartimi Algirdas pasižadėjo daugiau nebesikišti į Maskvos ir Tverės santykius).

Paskutiniaisiais valdymo metais Algirdas daugiau dėmesio skyrė Volynės, Podolės, Palenkės ir etninių lietuvių žemių gynimui nuo kryžiuočių bei lenkų agresijos.

Mirusio Algirdo palaikai buvo sudeginti pagal pagonių papročius, tikriausiai dabartinės Jauniūnų seniūnijos teritorijoje. Pasak J. Dlugošo, „Algirdas buvo sudegintas kartu su puikiausiu žirgu, uždengtu perlais ir brangakmeniais atausta gūnia, apvilktas aukso apvadais spindinčiu drabužiu“. Vartbergė rašo, kad Algirdo kūnas senovės lietuvių papročiu iškilmingai sudegintas su 18 arklių ir daugybe kitų daiktų.

Žmonos

Algirdo pirmoji žmona

Kunigaikščio Algirdo Paminklas "1000 metų Rusijos" Novgorodas Coin with bearded man holding a scepter Proginė 50 litų moneta su Algirdo atvaizdu. Nuo 1320 m. – Marija (~1300-~1348); Nuo 1350 m. – Julijona (Tverės kunigaikštytė) (~1325-1392). Vaikai Su Marija:

Andrius iš Polocko (1325–1399 m. rugpjūčio 12 d.), Polocko kunigaikštis (1342–1387 m.), Pskovo kunigaikštis (1342–1348 m.); Dmitrijus (1327–1399 m. rugpjūčio 12 d. Vorsklos mūšyje), Briansko kunigaikštis (1356–1379 m. ir 1388–1399 m.); Konstantinas Algirdaitis; Vladimiras Algirdaitis (mirė po 1398 m. spalio), Kijevo, Kopyliaus-Slucko kunigaikštis; Teodoras Algirdaitis (Fiodoras; mirė 1399 m.), Rylsko (1370–1399 m.), Ratnios (1387–1394 m.), Briansko kunigaikštis (1393 m.); Teodora Algirdaitė; Agripina (krikšto vardas Marija, mirė 1393 m.). Su Julijona:

Aleksandra Algirdaitė (1368 ar 1370[1]-1434 m. birželio 19 d.), Mazovijos kunigaikščio Zemovito IV žmona; Elena Algirdaitė (1350-1438 m. rugsėjo 15 d.), Vladimiro Drąsiojo žmona; Jadvyga Algirdaitė (1350-1407 m.), Jono III iš Aušvico žmona; Jogaila (1362-1434 m. rugsėjo 1 d.), – vyriausias sūnus, LDk 1377-1381 m., 1382-1392 m., Lenkijos karalius 1386-1434 m.; Kena Algirdaitė (Joana; 1350-1368 m. balandžio 27 d.), Kazimiero iš Slupsko žmona; Kaributas (Dmitrijus; 1350-1404 m.), Naugardo Severskio kunigaikštis 1386-1392/93 m.; Karigaila (Kazimieras; 1350-1390 m.), Mstislavlio kunigaikštis; Lengvenis (palaidotas kaip Simonas; 1355-1431 m. birželio 19 d.), Mstislavlio kunigaikštis, Naugardo kunigaikštis; Marija Algirdaitė (1350 – ?), Lietuvos kunigaikštytė; Skirgaila (apie 1354-1397 m. sausio 11 d. Kijeve), Trakų kunigaikštis 1382-1395 m., Kijevo kunigaikštis (1395-1397 m.), Lietuvos regentas; Švitrigaila (Boleslovas; 1370-1452 m. vasario 10 d. Lucke), Vitebsko kunigaikštis (1392-1393 m., 1430-1436 m.), Podolės kunigaikštis (1400-1402 m.), Naugardo Severskio kunigaikštis (1404-1408 m., 1420-1438 m.), Černigovo kunigaikštis (1419-1430m.), Lietuvos didysis kunigaikštis (1430-1432 m.), Voluinės vietininkas (1437-1452 m.); Vygantas (Aleksandras; 1350-1392 m. birželio 28 d.) Kernavės kunigaikštis; Vilgeidė (Katerina; 1350-1422 m. balandžio 4 d.), kunigaikščio Jono II iš Stargardo žmona. Nuorodos Algirdo atvaizdas (centre) Rusijos tūkstantmečio paminkle Naugarde (Didžiajame Novgorode) [1] Archyvuota kopija 2007-03-10 iš Wayback Machine projekto.. Daugiau apie Algirdą [2]. Išnašos

Tęgowski, Jan. „Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów“. Wrocław : Wydaw. Historyczne. ISBN 83-913563-1-0.

Olgierd, lit. Algirdas, biał. Альге́рд (ur. ok. 1296 lub ok. 1304, zm. 1377) – wielki książę litewski, syn Giedymina, z dynastii Giedyminowiczów.

Brat Aldony Giedyminówny, żony Kazimierza Wielkiego - króla Polski, która po chrzcie przyjęła imię Anna. Ojciec Władysława Jagiełły.

1 listopada 1338 roku w Rydze wraz ze swoim ojcem i bratem Narymuntem zawarł rozejm z inflancką gałęzią zakonu krzyżackiego.

Po śmierci ojca w 1341 roku otrzymał w spadku Auksztotę, czyli górną Litwę, rządził wspólnie z Kiejstutem, który otrzymał Żmudź.

Książę Litwy

Olgierd (z lewej) na Pomniku Tysiąclecia Rosji W latach 1320–1345 sprawował władzę w prawosławnym księstwie witebskim, które zostało przyłączone do ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego po śmierci Jarosława Wasilkowicza, ostatniego księcia z dynastii Rurykowiczów władającego Witebskiem.

Przed śmiercią w 1341 r. Giedymin podzielił swoje państwo, oddając stołeczne Wilno i formalną zwierzchność najmłodszemu Jawnucie. Olgierd z pomocą Kiejstuta w 1345 r. obalił Jawnutę i ogłosił się wielkim księciem.

W 1346 roku, po zwycięstwie nad inflancką gałęzią zakonu krzyżackiego, zyskał wpływy w Pskowie i Nowogrodzie Wielkim. Po zajęciu ziemi siewiersko-czernihowskiej i części Smoleńszczyzny doprowadził do wybuchu wojny polsko-litewskiej (1349–1351). W 1351 roku rozpoczął się konflikt ze Złotą Ordą, zakończony zwycięstwem nad Sinymi Wodami i przyłączeniu w 1363 roku Kijowa do Litwy. W latach 1368 i 1370 podejmował wyprawy przeciwko Moskwie w obronie swojego szwagra wielkiego księcia Twerskiego Michała II dwukrotnie przywracając go do władzy i plądrując okolice Moskwy. Być może inspirował też napad Kiejstuta na księstwo moskiewskie w roku 1371. Ostatnią próbę ataku na Moskwę podjął w 1373 roku. Ta wyprawa zakończyła się niepowodzeniem i po nierozstrzygniętej bitwie pod Lubuckiem Olgierd zawrócił na Litwę.

W trakcie swego panowania prowadził pertraktacje zarówno z Kościołem katolickim, jak i prawosławnym w sprawie przyjęcia chrztu. W 1375 roku przekonał patriarchę Konstantynopola do ponownego utworzenia metropolii litewskiej – samodzielnej prowincji kościelnej obejmującej struktury prawosławne w Wielkim Księstwie Litewskim, istniejącej wcześniej w latach 1299–1330.

Olgierd Giedyminowic zasłynął jako utalentowany administrator, wybitny wódz, pogromca Złotej Ordy i poskromiciel Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. Dzieje świata (w szczególności zaś Polski i Litwy) potoczyłyby się zdecydowanie inaczej, gdyby nie jego potężne w skutkach decyzje – to w rzeczywistości dzięki niemu Władysław Jagiełło stał się jednym z najpopularniejszych i najwaleczniejszych polskich władców!

W drodze do sławy

Wyobrażenie Giedymina z początku XVIII w.

Ojciec Olgierda i założyciel dynastii, Giedymin, sprawował władzę nad Litwą w latach 13161-341. Jego ogromne sukcesy na polach walki i w polityce sprawiły, że jeszcze dziś w Republice Litewskiej jako najwyższe odznaczenie przyznaje się Order Wielkiego Księcia Giedymina. Skutecznie bronił on ziem północnych przed Zakonem Krzyżackim, podwoił wielkość swego państwa poprzez spychanie na wschód niezliczonych sił Złotej Ordy, prowadził skuteczną i przyjazną politykę z Polską oraz zapoczątkował rozmowy ze Stolicą Piotrową w sprawie chrztu. Giedymin miał aż czternaścioro dzieci (Olgierd przyszedł na świat najprawdopodobniej w 1304 r., choć niektórzy historycy wskazują, że narodziny nastąpić mogły nawet 9 lat wcześniej), które dała mu jedna kobieta, a zarazem wspaniała księżna i pani dworu – Jewna, córka księcia połockiego Iwana.

Giedymin zmarł w grudniu 1341 r., pozostawiając Wielkie Księstwo Litewskie siedmiu synom: Monwidowi, Kiejstutowi, Olgierdowi, Narymuntowi, Koriatowi, Lubartowi i Jawnutowi. Giedymin miał także córki, jedna z nich Aldona została żoną Kazimierza Wielkiego i królową Polski.

Założyciel rodu Giedyminowiczów na swego następcę i najważniejszego władcę Wielkiego Księstwa Litewskiego wyznaczył najmłodszego z synów – Jawnuta. Lata 1341-1344 przyniosły zatem niemały chaos na litewskie ziemie, książęta zażądali bowiem, aby władzę nad Księstwem przejął Olgierd.

Kiedy w roku 1344 Kiejstut zajął Wilno, Jawnut uciekł do Moskwy, przyjął prawosławie i prosił o pomoc w odzyskaniu państwa. Bezskutecznie. Został zmuszony do powrotu do kraju, pogodzenia się z braćmi i pokornego oddania władzy. Niecały rok później, w 1345 r., tron Wielkiego Księstwa Litewskiego przekazany został najwaleczniejszemu z braci – Olgierdowi.

Olgierd Giedyminowic

Życie, sława i śmierć

Życie Olgierda Giedyminowica było pasmem bitew i wojen. Już pierwsze miesiące panowania przyniosły Wielkiemu Księstwu Litewskiemu wojnę z Zakonem Krzyżackim, która zakończyła się triumfalnym zwycięstwem Olgierda. Pomnażał on swoje wpływy i ziemie w tempie porównywalnym do osiągnięć ojca – przejął nieformalne panowanie nad Nowogrodem Wielkim i Pskowem, zajął ziemię siewiersko-czernihowską i część Smoleńszczyzny (skutkowało to krótkotrwałą wojną z Polską, która zakończyła się rozejmem w 1351 r.), pokonał Złotą Ordę i w 1363 r. włączył do Księstwa Kijów oraz znaczną część ziem ukraińskich. W trakcie wojny z Ordą wsławił się przede wszystkim wspaniałym zwycięstwem w bitwie nad Sinymi Wodami w pobliżu Targowicy, uwalniając jednocześnie spod władzy tatarskiej Podole i znaczną część księstwa kijowskiego.

Bitwa pod Sinymi Wodami

W 1350 r. Olgierd pojął za żonę Juliannę Twerską, córkę wielkiego księcia Aleksandra Twerskiego oraz Anastazji Halickiej. To m.in. w obronie jej brata, a swojego szwagra, Michała II Twerskiego, w latach 1368-1370 podejmował wiele skutecznych wypraw zbrojnych na Moskwę, wielokrotnie paląc i grabiąc jej okolice, zapewniając przy tym Michałowi II dwukrotny powrót na tron Księstwa Twerskiego. Rzeczywisty koniec pasma zwycięstw Olgierda nastąpił w 1373 r., kiedy po nieudanej napaści na Moskwę (decydująca bitwa pod Lubuckiem została nierozstrzygnięta, co zmusiło Olgierda do powrotu na Litwę) zdecydował zająć się przede wszystkim polityką i kierować nią ze swojego dworu. Miał on decydujący głos nad wszystkimi braćmi, przez co inicjował do 1377 r. jeszcze niejeden najazd na ziemie moskiewskie, choć sam ich już nie prowadził. Kontynuował ponadto politykę ojca w kwestii chrztu, doprowadził do ponownego utworzenia prawosławnej metropolii litewskiej oraz dbał o swój lud, dzięki czemu do końca swego życia cieszył się ogromnym szacunkiem i poważaniem zarówno dworu, jak i poddanych. Olgierd Giedyminowic zmarł w 1377 r., pozostawiając tron Wielkiego Księstwa Litewskiego najznamienitszemu z synów – przyszłemu królowi Polski, Władysławowi Jagielle.

Bibliografia:

Borkowska U., Dynastia Jagiellonów w Polsce, Warszawa 2011. Tęgowski J., Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów, Poznań 1999. Wyrozumski J., Historia Polski do roku 1505, Warszawa 1987.

Śmierć

Olgierd zmarł w roku 1377 przekazując władztwo Jagielle.

Rodzice

Giedymin (1275 – grudzień 1341), wielki książę litewski od 1316, Jewna, księżniczka połocka (zm. 1344).

Żony

Anna, małżeństwo w latach ok. 1323–1349 Julianna twerska, małżeństwo w latach 1350–1377

Dzieci

z Anną:

Fiodor – zm. 1394/1400, książę ratnieński, przodek książąt Kobryńskich i Sanguszków; Andrzej Garbaty – ur. 1319, zm. 12 lub 16 sierpnia[6] 1399 (bitwa nad Worsklą), książę połocki 1349–1387, namiestnik pskowski 1342–1349, namiestnik nowogrodzki 1394; Konstantyn (zm. 1352 lub 1353) – zginął na skutek załamania się lodu w czasie wyprawy odwetowej do Prus. O jego istnieniu zaświadczają kroniki Zakonu Krzyżackiego, spisywane przez kontynuatora Macieja Neuenburskiego. Powierzenie mu dowództwa nad wojskiem świadczy, iż w chwili śmierci musiał być już dorosłym mężczyzną. Nie wiadomo jednak, czy był żonaty i czy pozostawił jakieś potomstwo[7]. Dymitr Starszy – ur. 1320, zm. 12 lub 16 sierpnia[6] 1399 (bitwa nad Worsklą), książę trubecki od 1357, briański 1357–1379, starodubski od 1399, drucki; Włodzimierz – zm. po 12 października 1398, książę witebski, kijowski po 1367–1394, kopylski i słucki; córka nieznana z imienia – zm. po 1370, żona kniazia Iwana Nowosilskiego; Agrypina – ur. przed 1342, zm. 1393(?), żona Borysa, księcia suzdalskiego;

z Julianną:

Kenna – ur. ok. 1351, zm. 27 kwietnia 1368, żona Kaźka IV, księcia słupskiego; Eufrozyna – ur. ok. 1352, zm. 1405/1406, żona księcia riazańskiego Olega; Skirgiełło – ur. ok. 1354, zm. 23 grudnia 1394, książę witebski, trocki 1382–1392, połocki 1387–1394, namiestnik, następnie książę kijowski 1394; Korybut – ur. ok. 1355, zm. po 1404, książę siewierski od 1386–1392/1393; Teodora (Fiodora) – żona kniazia Światosława Karaczewskiego; Lingwen – ur. 1356 lub później, zm. 19 czerwca 1431, namiestnik nowogrodzki 1389–1392, książę mścisławski 1390–1431; Helena – ur. 1357/1360, zm. 15 września 1437, żona Włodzimierza, księcia moskiewskiego Jagiełło – ur. ok. 1362, zm. 1 czerwca 1434, wielki książę litewski 1377–1381, 1382–1392, najwyższy książę Litwy, król Polski 1386–1434; Maria – ur. ok. 1363, zm. ?, żona bojara litewskiego Wojdyły (zm. 1382), potem kniazia Dawida horodeckiego; Korygiełło – ur. ok. 1364/1367, zm. 4 września 1390, książę mścisławski; Mingiełło – ur. ok. 1365/1368, zm. przed 1382 Aleksandra – ur. 1368/1370, zm. 19 czerwca 1434, żona Siemowita IV, księcia mazowieckiego; Katarzyna – ur. 1369/1374, zm. 4 kwietnia 1422, żona księcia meklemburskiego Jana II; Wigunt – ur. ok. 1372, zm. 28 czerwca 1392), książę kiernowski; Świdrygiełło – ur. ok. 1373, zm. 10 lutego 1452, książę witebski 1392–1393, 1430–1436, podolski 1400–1402, namiestnik nowogrodzki 1404–1408, 1420–1438, książę czernihowski 1419–1430, wielki książę litewski 1430–1432, pan Wołynia 1437–1452; Jadwiga – ur. ok. 1375, zm. po 13 maja 1400[8]), żona Jana III, księcia oświęcimskiego.

Przypisy

J. Tęgowski, Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów, s. 47.

Olgierd (ang.). W: Encyclopædia Britannica [on-line]. 1911 r.. [dost%C4%99p 2017-11-14].

Mironowicz A.: Biskupstwo turowsko-pińskie w XI–XVI wieku. Trans Humana, 2011, s. 127-128. ISBN 978-83-61209-55-3.

Dawniej uważano, że była nią Maria witebska, zob. J. Tęgowski, Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów, s. 47-57

Kolejność dzieci według: Jan Tęgowski, Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów

A. Supruniuk, Wojewoda płocki Abraham Socha. Przyczynek do genealogii Nałęczów mazowieckich, [w:] A. Supruniuk, Szkice o rycerstwie mazowieckim XIV/XV wieku, Toruń 2008, ​ISBN 978-83-89376-69-5​, s. 7-8.

J. Tęgowski, Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów, Poznań – Wrocław 1999, ​ISBN 83-913563-1-0​, s. 73.

K. Jasiński, Rodowód Piastów śląskich, s. 630

Ольгерд — великий князь литовский, сын Гедимина, брат Кейстута, в период своего правления с 1345 по 1377 годы значительно расширивший границы государства.

Есть​ три ​разныхъ версіи того, кто является отцомъ, дѣдомъ и прадѣдомъ ​Гедимина​:

1. ​Польско​-литовская версія: Pucuverus Rex Lethowie, Trojden и Wołk.
2. Жмойтская версія: Бутвидасъ - ​Пукуверъ​, Дауспрунгасъ - Довспрункъ и Рингаудасъ - Рингольдъ.
3. Русская версія: ​Витень​ - Witeń, Пройденъ - Projden и Видъ - Wid.

И ​эти​ три версіи противорѣчивы и непримиримы, и этотъ споръ будетъ продолжаться вѣчно.