Abraham Schuijer

Overgenomen van de website van de gemeente Leidschendam/Voorburg:

Nationale Herdenking 4 mei 2013: Afgelopen zaterdag vond de Nationale Herdenking plaats bij het monument in het Sijtwendepark. Traditiegetrouw waren jong en oud 2 minuten stil, zongen zij samen het Wilhelmus en legden bloemen en kransen. Lees hier de toespraak van burgemeester Hans van der Sluijs na.

Meisjes en Jongens, Dames en Heren,

Zoals ieder jaar zijn wij met elkaar bijeen bij dit monument in het Sijtwendepark om de gevallen militairen en burger slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en latere conflicten te herdenken.

Dit monument bevat namen van militairen, dwangarbeiders en burgers. Veel ruimte is ingeruimd voor onze joodse medeburgers, die louter en alleen als gevolg van hun afkomst een doelwit waren van de nazi’s. Bij de totstandkoming van dit monument is uitgebreid onderzoek gedaan om een zo compleet mogelijk overzicht bij elkaar te krijgen.

Achteraf moeten wij vaststellen, dat dit niet helemaal gelukt is. Enkele maanden geleden werden wij erop attent gemaakt, dat wel de namen van Barend en Rachel Schuijer op het monument voorkomen, maar niet die van hun moeder Betsy Schuijer-Bekker. De oorzaak ligt – voor zover wij kunnen nagaan – in de verwisseling van één letter in de naoorlogse administratie op basis van de Duitse kampgegevens.

De heer Schuijer heeft na de oorlog zijn ervaringen bij de arrestatie van het gezin in hun woning in de Voorburgse Van Heurnestraat aan het papier toevertrouwd. Met toestemming van zijn familie citeer ik een stukje uit deze beschrijving:

“We werden als joodse gevangenen in januari 1943 door de politie in Voorburg van ons huis in de Van Heurnestraat weggehaald. Wij voelden ons op dat moment een soort misdadigers met 2 agenten achter ons. Zo moesten wij lopend naar het politiebureau aan de Parkweg. Daar werden wij in cellen gezet. Mijn vrouw met de kinderen en ik apart. Wij kregen niets te eten of te drinken. ’s Avonds werden we per auto naar het opvangcentrum aan de Paviljoensgracht in Den Haag gebracht. Een hele nacht met veel te veel schreeuwende en huilende volwassenen en kinderen in een te kleine ruimte”. Tot zover het citaat.

Met andere joodse families werd de familie Schuijer per trein naar Westerbork vervoerd. Na tien dagen volgde een treinreis van drie dagen, zonder eten of toiletvoorziening, in goederenwagens naar Polen met als eindbestemming Auschwitz. Wij kunnen alleen maar raden aan welke vreselijke angst deze mensen en vooral een jonge vrouw met twee kleuters ten prooi geweest moeten zijn. Na aankomst in Auschwitz werden mevrouw Schuijer en haar twee kinderen op 12 februari 1943 in een gaskamer vermoord. Vader Schuijer overleefde de oorlog na een helse tocht langs zeven concentratiekampen.

De beschrijving van de heer Schuijer is tekenend voor het lot van onze joodse landgenoten. Onderdeel van de plannen de Duitsers was om de joodse burgers te isoleren van de overige Nederlanders, ze iedere vorm van menselijke waardigheid te ontnemen en uiteindelijk ter dood te brengen. De deportatiemachine werkte efficiënt, in ons land ook eens geholpen door de ordentelijke Nederlandse bevolkingsadministratie. Hierdoor heeft een aanzienlijk deel van de in Nederland wonende en verblijvende joodse mensen de oorlog niet overleefd.

Er zijn wel joodse mensen aan de kampen ontkomen door onder te duiken. Daar was hulp bij nodig – in veel gevallen van moedige Nederlanders, die zelf daarbij de nodige risico’s namen. En hulp van de ondergrondse, die zorgde dat joodse volwassenen en kinderen op veilige adressen onder gebracht werden. Vaak kon men daar maar een beperkte tijd verblijven en volgde weer een risicovolle verplaatsing. Kinderen kwamen gescheiden van hun ouders in vreemde gezinnen terecht en moesten zich aanpassen, vaak ook aan een ander geloof. Net als ze weer gewend waren volgde dan vaak weer opnieuw een verplaatsing. In sommige gevallen verbleef men wel op 10 tot 15 verschillende adressen. Meestal geen buitenlucht, altijd beducht op het risico van arrestatie, vaak geen zinnige dagbesteding, weinig te eten.

Degenen, die de oorlog overleefden bleven lange tijd in onzekerheid over het lot van hun familie om pas na verloop van tijd te ontdekken, dat de meeste, of zelfs alle leden van hun familie in een concentratiekamp waren omgebracht.

In herrijzend Nederland was daar niet veel aandacht voor. Je had het overleefd dus moest je zelf de draad maar weer oppakken. Weinig begrip voor de ontreddering en het schuldgevoel bij deze overlevers. Waarom leef ik nog, terwijl mijn geliefden er niet meer zijn. Dat is een onbeschrijfelijk gevoel en het duurde heel lang voordat mensen weer hun evenwicht terugvonden. Velen lukte dat niet en voor hen bleef het resterende deel van hun leven een lijdensweg. Ter illustratie een citaat uit het boek van journaliste Debby Petter met de titel 'Ik ben er nog', dat de oorlogservaringen van haar moeder Hélène Egger beschrijft:

“Schaamte. Dat is een gevoel waar ik heel lang last van heb gehouden. Waarom had ik het overleefd? Waarom ik wel en mijn lieve vader en broers niet? Ik was toch ook Joods en er was toch geprobeerd om ons allemaal te vermoorden? - Goh, kind ben je er nog? Vroeg een buurvrouw van de Koninginneweg, die ik vlak na de oorlog tegenkwam. Wat moest ik zeggen?” Einde citaat.

Dames en Heren, ongeveer 102.000 van onze joodse burgers uit Nederland kwamen door toedoen van het Naziregime om het leven. Dat is iets meer dan de totale bevolking van een gemeente met de omvang van Delft. Veel van de overlevenden bleven voor het leven getekend. Jaarlijks herdenken wij hen op 4 mei, gedurende twee minuten. Dat is niet veel, maar het dwingt ons om even stil te staan bij een periode in onze geschiedenis, waarin alle zekerheden wegvielen en een enkele bevolkingsgroep apart werd gezet, beroofd, vernederd en uiteindelijk grotendeels vermoord. Vermoord, meestal door gewone mensen, die onder andere omstandigheden nooit tot deze daden gekomen zouden zijn. Een totalitair systeem, dat geen enkele waarde toekent aan menselijke waardigheid en menselijk leven, kan dat in mensen naar boven brengen. Dat mag nooit meer gebeuren en dat is – naast ons respect voor de slachtoffers – een belangrijke reden waarom wij ieder jaar op 4 mei herdenken. Tot slot: het spreekt vanzelf dat wij zorgen dat de naam van mevrouw Betsy Schuijer-Bekker op dit monument wordt aangebracht en hier alsnog met haar kinderen herenigd wordt.