Antonina Krzyżanowska

Babcia Fryderyka Chopina

Antonina Krzyżanowska

• między 1737 a 1753 + po 1805

Babkę macierzystą Fryderyka Chopina, Antoninę z Kołomińskich Krzyżanowską po raz pierwszy poznano dzięki aktowi zgonu jej młodszej córki, Justyny (matki Chopina). Dalsze badania źródłowe, dotyczące głównie dziejów jej męża, Jakuba Krzyżanowskiego, na Kujawach, pozwoliły bliżej określić jej dane biograficzne. Urodziła się między 1737 a 1753 rokiem, a najpewniej w latach czterdziestych XVIII w. Jej nazwisko zapisywano także jako „Kołomenska”, „Kołomyjska” czy „Kołomyska”. Nie udało się dotychczas ustalić jej pochodzenia; istnieli bowiem Kołomyjscy z Kołomyi w powiecie zambrowskim herbu Cholewa oraz herbu Ossoria, Kołomyscy z Kołomyckiego na Litwie herbu Niezgoda oraz Kołomyjscy herbu Prus I zapewne z łomżyńskiego. Nieznanego pochodzenia Kołomińscy pojawili się też w tym samym czasie w północnej Wielkopolsce oraz w ziemi gostynińskiej, a więc bezpośrednio na wschód od Kujaw. Do tej pory przyjmowano, że Antonina pojawiła się w Izbicy w 1760 roku wraz z Konstancją Bruchentalówną, drugą żoną właściciela tych dóbr, kasztelana inowrocławskiego Jana Skarbka, ale nie wydaje się to zbyt prawdopodobne. Bliskim krewnym Antoniny miał być Ignacy Kołomiński, który mieszkał w Warszawie na Nowym Mieście, przy ul. Przyrynek pod numerem hipotecznym 1899, zmarły pomiędzy 1790 a 1792 rokiem (to w jego domu mieli mieszkać Mikołaj i Justyna Chopinowie w 1808 roku i tam zapewne urodziła się ich najstarsza córka Ludwika).

Antonina pojawiła się w źródłach po raz pierwszy w początku marca 1761 roku, kiedy to wraz z Janem Skarbkiem z Sarnowa trzymała do chrztu dziecko mieszczan z Nowej Izbicy. Była wtedy panną i występowała pod swoim nazwiskiem, które zapisano jako „Kołomeńska“. Jej status określono jako szlachecki („generosa“). Przez następne 13 lat nie ma o niej żadnych informacji. Być może przebywała poza parafią izbicką, poślubiła bowiem w tym okresie Jakuba Krzyżanowskiego, a ślub ten odbył się w nieznanym miejscu (zapewne w miejscu pobytu jej rodziców). Kolejną obecność Antoniny w księgach metrykalnych można odnotować dopiero 4 września 1774 roku, kiedy była matką chrzestną dzieci mieszczan z sąsiednich Grochowisk. Kolejne informacje o losach Antoniny sprowadzają się jedynie do odnotowania jej aktywności w parafii izbickiej jako matki chrzestnej. W tym charakterze wystąpiła jeszcze kilka razy: w 1774 roku, 1778, 1779, 1785, 1786, 1788, 1793, 1794, 1797 (dwukrotnie) i w roku 1798 (dwukrotnie). Jej ostatnie wystąpienie w tej roli miało miejsce w Izbicy 24 września 1798 roku, kiedy to trzymała do chrztu dziecko Dzięgielewskich ze Skaszyna.

Nie wiadomo, czym zajmowała się Antonina w okresie, kiedy jej mąż pracował dla Skarbków. Ale w 1772 roku Antonina i jej mąż wystąpili do właścicielki Izbicy, kasztelanowej inowrocławskiej Konstancji z Bruchentalów Skarbkowej o zapłacenie im należności pieniężnych i w 1775 roku kwoty te otrzymali, przy czym Jakub dostał tylko 405 tynfów i 27 groszy, a Antonina aż 1016 tynfów i 20 groszy. Tak więc kwota roszczeń, wyliczona osobno dla Antoniny, trzykrotnie przewyższała kwotę należną Jakubowi. O stosunku pracy świadczy wyraźnie sformułowanie o kwotach „z oddzielnego wynagrodzenia danych”. Nie wiadomo, jaką pracę wykonywała Antonina dla Skarbków; w każdym razie dług dotyczy okresu przed śmiercią kasztelana Jana Skarbka, czyli przed 1772 rokiem. Taka dysproporcja w kwocie zaległych wynagrodzeń może sugerować dłuższy okres jej pracy dla Skarbków, niż w przypadku Jakuba.

Kilkadziesiąt lat wspólnego pożycia spędziła Antonina u boku swego męża i wraz z nim przenosiła się na kolejne miejsca zamieszkania. Wraz z rodziną była świadkiem, a często i ofiarą wydarzeń, które przetaczały się przez dobra izbickie (wojny, pożary, gwałty sąsiedzkiej przemocy itp.). W kilka miesięcy po urodzeniu córki Justyny została przez Skarbków zimą usunięta wraz z rodziną z zajmowanego domu i folwarku w Długiem i zmuszona do zamieszkania w innej wsi, przez co poniosła straty w zasiewach, a więc w materialnych środkach do życia; świadczą o tym sądowe roszczenia o odszkodowanie wobec Skarbków.

Jej późniejsze losy nie są znane – zapewne przeniosła się w inne miejsce z rodziną swojej starszej córki Marianny Bielskiej.

Antonina przeżyła męża i zmarła po 1805 roku, co wynika z treści aktu zgonu Jakuba.

Antonina z Kołomińskich i Jakub Krzyżanowscy mieli troje znanych nam dzieci – Wincentego, Mariannę i Justynę – sądzić jednak można, że było ich w rzeczywistości więcej. Jedyny syn, Wincenty Fereriusz, urodził się w dworze izbickim w 1775 roku, i został 5 kwietnia tegoż roku ochrzczony w Izbicy. Wincenty zmarł przed 1805 rokiem, zapewne jednak dużo wcześniej, jeszcze jako dziecko. Starsza córka Jakuba i Antoniny, Marianna-Rozalia-Regina, urodziła się w 1780 roku w Sarnowie, a ochrzczona została 2 września tegoż roku w Izbicy. Marianna mieszkała wraz z rodzicami do czasu, gdy 9 maja 1802 roku poślubiła w Brdowie Leona Bielskiego (domniemany brat owego Bielskiego – Adolf – był żonaty z Zofią Skarbkówną i stąd różni autorzy wnioskują o związkach rodzinnych Krzyżanowskich i Chopinów ze Skarbkami). Jej córką była Zuzanna Bielska (ok. 1804-1869). To owa Zuzia, krewna Chopinów, w latach dwudziestych XIX wieku mieszkająca razem z nimi w Warszawie i znana z korespondencji rodzinnej Chopinów.

Późniejsze losy Marianny Bielskiej i jej rodziny nie zostały dotychczas ustalone. Po ślubie przeniosła się zapewne gdzieś poza teren Kujaw, gdyż nie notują jej metryki z tego terenu. Wraz z nią najprawdopodobniej przeniosła się jej owdowiała matka, Antonina.

Druga córka Antoniny i Jakuba to Tekla-Justyna (1782-1861), żona Mikołaja Chopina i matka Fryderyka.

Autor: Piotr Mysłakowski, Andrzej Sikorski (styczeń 2006)

<nowiki>--------------------------------------------------------------------------------</nowiki>

Frederic Chopin´s grandmother

Antonina Krzyżanowska (born Kołomińska) was first identified as Fryderyk Chopin's maternal grandmother on the basis of the death certificate of her younger daughter Justyna, Chopin's mother. Subsequent source studies, mostly focusing on the life of her husband Jakub Krzyżanowski in the Kuyavia region, have shed some light onto her life. She was born between 1737 and 1753, and most probably in the 1740s. Her family name was variously spelled "Kołomińska", "Kołomenska", "Kołomyjska" and "Kołomyska". Her origins have not been established; there existed a Kołomyjski family from Kołomyja in the Zambrów district (of Cholewa and Ossoria coat of arms), another family of the same name, probably originating from the Łomża area (of Prus I coat of arms), and a Kołomyski family from Kołomyckie in Lithuania (of Niezgoda coat of arms). A Kołomiński family of unknown origin also appeared at that time in northern Greater Poland in the Gostynin district, i.e. just east of Kuyavia. Until recently it has been widely accepted that Antonina first arrived in Izbica in 1760 with Konstancja Bruchentalówna, second wife of this estate's manager and Inowrocław governor Jan Skarbek, but that seems unlikely. Antonina's close relative would have been Ignacy Kołomiński, resident in Warsaw's New Town at 1899 Przyrynek St., who died between 1790 and 1792 (Mikołaj and Justyna Chopin lived in that house in 1808 and their eldest daughter Ludwika was probably born there).

Antonina first appears in sources at the beginning of March 1761, when together with Jan Skarbek from Sarnów she acts as godmother to a townman‘s child at a christening in Nowa Izbica. She was then single and was recorded under her own name, spelled Kołomeńska, and as a noblewoman („generosa"). For the following 13 years there is no record of Antonina. Perhaps she resided outside the Izbica parish, since it is during this period that she married Jakub Krzyżanowski in an unknown place (probably in the town of residence of her parents). Antonina is next mentioned in population records on 4th September 1774 when she acted as godmother to several children of townspeople from the nearby hamlet of Grochowiska. We have further records of her activities as godmother in the Izbica parish for the years 1774, 1778, 1779, 1785, 1786, 1788, 1793, 1794, 1797 (twice) and 1798 (twice). She last acted as godmother in Izbica on 24th September 1798 for the child of the Dzięgielewski family from Skaszyn.

We do not know what Antonina was doing while her husband worked for the Skarbeks. But in 1772 Antonina and Jakub asked the owner of Izbica, Inowrocław governess Konstancja Skarbek (born Bruchental), to be repaid their debts, and in 1775 Antonina received 1016 silver tymfs and 20 grosze, while Jakub only received 405 tynfs and 27 grosze, meaning that their debts were kept separate and Antonina's exceeded that of Jakub three times. The document mentions „separate wages", indicating that Antonina was actively working at the estate. We do not know what this work consisted of, but the debt clearly originated in the period before governor Jan Skarbek's death in 1772. Such disproportion between pending wages might indicate a longer period of Antonina's employment with the Skarbeks compared to Jakub's.

Throughout their marriage Antonina followed her husband in his many changes of residence (which are discussed in Jakub's biographical entry on this site). Together with her family she was a witness, and often also a victim, of various historical events in Izbica (wars, fires, neighbourhood violence etc.). A few months after giving birth to her daughter Justyna, she was expelled by the Skarbeks from her house and estate in Długie and forced to move to another hamlet, suffering losses in crops, as confirmed by a court case for compensation she filed against the Skarbeks.

Antonina outlived her husband and died after 1805, as documented by Jakub's death certificate. Her final years have not been documented; she probably moved with the family of her elder daughter Marianna Bielska.

We know of three children of Antonina and Jakub Krzyżanowscy: Wincenty, Marianna and Justyna, but there were probably more. Their only son Wincenty Fereriusz was born at the Izbica estate in 1775 and was christened there on April 5th. Wincenty died before 1805, and probably much earlier, while still a child. The couple's elder daughter Marianna Rozalia Regina was born in Sarnów in 1780 and was christened on September 2nd that year in Izbica. Marianna lived with her parents until May 9th, 1802 when she married Leon Bielski (his supposed brother Adolf was married to Zofia Skarbek, which led various authors to presume a family connection between the Krzyżanowski and Chopin families with the Skarbeks) in Brdów. Their daughter Zuzanna Bielska (ca. 1804-1869) was living with the Chopins in Warsaw in the 1820s and is documented in their correspondence.

The later life of Marianna Bielska and her family have not yet been documented. After getting married she probably moved out of Kuyavia, since population records from that area bear no further mention of her. Her widow mother Antonina probably followed her.

Antonina's and Jakub's second daughter, Tekla Justyna (1782-1861), was married to Mikołaj Chopin and mother to Fryderyk.