Gerhard Bosch

Apeldoorn, 6 oktober 1969

Geliefde kinderen, vrienden en bekenden,

Mij werd een verzoek gedaan om te trachten een beschrijving of herdenking daar te stellen over het ontstaan van de Gereformeerde Gemeente te Enschede. En daar ondergetekende nog de enige is die nog in het land der levenden is, welke nog enige herinnering te dienaangaande heeft, met Gods ondersteuning, hetwelk ook mijn verzuchting is, al is het met vele gebreken, aan het verzoek te mogen voldoen. Doch om het eenvoudig daar te stellen moeten wij ook trachten het zo duidelijk mogelijk weer te geven.

Ik kwam te Enschede ongeveer half februari in het jaar 1913. Alhoewel ik hier ook van november 1911 tot december 1912 had gewerkt, dus na ongeveer 6 weken later hebben we ons in februari 1913 voorgoed in Enschede gevestigd.

Doch in die tijd wel dooplid zijnde (mijn vader hoorde toen bij de Es Kerk te Rijssen) doch ik niet meer ter kerk gaande, bracht in die tijd ook de zondag door naar de begeerte van mijn hart. De danszaal daar ben ik voor bewaard gebleven, maar wel drie keer in de week naar de bioscoop en 's zondags wandelen, kijken naar de voetbal en ook wel in de herberg, enz., alles wat niet goed was; en niets deed ik wat wel goed geweest zou zijn. Ik leefde als een onbesuisd paard daarheen, ik maakte mij niet bekommerd over het hiernamaals, over God en zijnen dienst. Ik heb in die tijd tegen mijn zusters eens gezegd: "als ik niet verander kom ik nooit meer in de kerk".

O die eeuwige goedheid Gods, de kerk zegt Hij zag op mij neder. Ik kwam door mijn werkkring in aanraking met jongens uit de Gereformeerde Kerk die zagen dat ik mij anders uitleefde dan dat ik opgevoed was. En vroegen mij eens mee te gaan naar de kerk, hetwelk ik om die jongen een plezier te doen inwilligde onder Ds. van der Meiden. 't Was of die man mij kende, mijn hart werd blootgelegd, wat gepaard ging met smeking en geween, daar zal ik niet verder over uitweiden, dan wordt mijn schrijven te uitvoerig en is de beste brave persoon op de troon. Ik heb later anders geleerd, 't zal een arm en ellendig volk blijven tot de dood toe, en gelukkig als we maar onze stijl diepe afhankelijkheid mogen inleven, want Hij heeft ellendigen dat land bereid door Zijn sterke hand, o Israels Ontfermer.

Ik kwam kort daarna bij Ds. van der Meiden op de catechisatie. 'k Was toen 24 jaar, en heb toen in 't voorjaar 1914 belijdenis gedaan. Daarop moest ik 1 augustus 1914 onder de wapens, en kwam na 28 maand (op) 17 november 1916 terug in de burgermaatschappij.

Ds van der Meiden is in 't voorjaar van '17 vertrokken uit Enschede naar Den Haag zo ik meen, doch in 't . . . . dat zelfde jaar kregen ze Ds. T. Hilberts. In de dagen van Ds. van der Meiden was er ook al enige verdeeldheid. 't Is ook daar langzaam afgezakt, en met Ds. Hilberts ging dat ver achteruit. En we moeten van het hart van die mensen afblijven. Ik heb er onder gezeten dat ik heilbegerig heb mogen luisteren dat Ds. zei: "alle droefheid is geen droefheid naar God", volkomen waar; "alle tranen zijn geen tranen van berouw", ook volkomen waar; ik denk nu zal het komen wat de ware droefheid is, doch daar werd ik mede teleurgesteld. 'k Heb me met Ds. Hilberts in verbinding gesteld, doch 't haalde niets uit.

Ik werd in die dagen bevriend met Job Lammers, Gijs kende ik al als persoon uit de militaire dienst. Ik was alleen lid, de anderen niet, maar Job ging er toen al niet meer ter kerk. We zijn al eens een zondagmorgen bij Johan Arends geweest en al eens weer de oude Haverkamp kwam daar ook al wel.

'k Heb Ds. Hilberts bij mij aan huis gehad, en die zei toen openlijk hij wilde in de geest van Ds. Fransen niet preken. 'k Zal alles niet woordelijk daar stellen. 'k Heb in die tijd wel eens gezegd: "Heere als ik het mis heb, och geef mij onderworpenheid". Ik heb daar lid geweest van 't voorjaar 1914 tot het voorjaar van 1922, en toen heb ik persoonlijk bij Ds. Hilberts bedankt als lid. Hij zei nog: "och ja, je bent nog voor dat ouderwetse". Hij was niet hatelijk en dat ben ik gelukkig ook niet geweest. Doch daar stonden we zonder kerkverband. 'k Had toen al drie kinderen, de vierde is toen in oktober geboren. En toen kwamen we tot een besluit om samen naar Rijssen te gaan, zo het mogelijk was om ons te verbinden aan de Gereformeerde Gemeente.

't Was op een zaterdag, ze waren er daar reeds mede op de hoogte dat we komen zouden. Toen werd ons gevraagd wat of er ons toe bewogen had om die stap te ondernemen, en daar mocht ik zo goed en zo kwaad ik kon antwoord op geven. Toen moesten wij ons een ogenblik verwijderen. Toen heeft Ds. Hofman met de kerkeraad (A. Baan, Ligtenberg, Bruinink, Aaftink, enz.) beraadslaagd, en ze kwamen tot de conclusie dat ze ons niet durfden afwijzen. Wij werden direct als lid aangenomen omdat ik in Enschede lid was bij de . . . Gereformeerde. Doch Johan, Gijs en Bakker moesten eerst nog een week of zes, ik weet niet precies hoelang, in Rijssen cathechiseren. Dus dat is geweest in de zomer van 1922.

In die geest is dan de Gereformeerde Gemeente in Enschede ontstaan, doch ook met vele gebeden. De profeet Jesaja zegt de zonde maakt een scheiding tussen u en uwen God (Jes. 59:2). Amen zegt de ganse gemeente daarop. De groei der kerk kwam ook zeer langzaam en we hebben wel eens gedacht (ik tenminste) wat zijn we begonnen, onze onbekwaamheid, onze gebreken, enz. Maar dan moet ik eerlijk bekennen, er was in die eerste tijd liefde onder elkander, en de liefde doet elkander geen kwaad. Zo ik schreef, de groei ging langzaam, maar toch groei. Eerst kwam Woutstra bij ons, later Haveman, en Haasjes met hun gezin. Ja, om niet te vergeten, Schouten kwam bij ons nog voor Haasjes en later Hein Haasjes met zijn gezin, en zo is dat langzaam een beetje uitgebreid. En om niet te vergeten, we zijn begonnen aan huis onze godsdienstoefeningen. 's Morgens bij Gis Lammers en 's middags bij Bosch Kneedweg 43 en verder weten ook mijn oudste kinderen er wel iets van. Mocht de Heere die alles zegent verder zijn kerk ook daarin uitbreiden, boven alles uit de diepte, door Zijn Geest. Dat zij zo.

G. Bosch, oktober 1969

P.S. We waren in die dagen nog niet zelfstandig, dat is later gebeurd na 1947. Toen Ds. Honkoop in Rijssen kwam, ongeveer 1945 of 1947.

Geliefden,

Nog een paar regels. Ook nog een kleine nagedachtenis aan mijn geliefde vrouw en zorgdragende moeder, welke ook ten opzichte dienaangaande met mij en onze geliefde kinderen alle moeite en zorgen heeft meegemaakt. Ze was in alles erg onderworpen, ze stond ook wat het kerkelijk leven aangaat mij terzijde alhoewel

ze was opgevoed in de lichtzinnige leer der Hervormde Kerk. Ze heeft me nergens in tegengestaan. Eerst werd ze lid van de Gereformeerde Kerk en ook later ging ze blijmoedig mee naar de Gereformeerde Gemeente, doch al is dit niet genoegzaam voor de eeuwigheid. Ik moet met Jakob betuigen: "aldaar heb ik Lea begraven", en dat kreeg ik telkens weer. Ik kan haar niet meer om vergeving vragen, ook de

laatste tijd voor haar sterven niet meer, maar ik mocht voor de Heere mijn hart uitstorten om mij al mijne gebreken en tekortkomingen te willen vergeven tijdens ons huwelijk. Mocht ook in deze onze laatste avondstond in dit leven beter zijn dan ons eerste. Dat zij zo.

In de hoop dat Hij die trouw is zal mijn voet voeren uit der bozen netten