Guri Olsdotter Brommeland

417. Guri Olsdotter, dotter av Ole Torsteinson og Olsdotter, vart fødd cirka 1605 i Haug, Jelsa, Rogaland, NOR og døydde i Brommeland, Sand, Rogaland, NOR.

• Ho budde i 1679 i Brommeland, Sand, Rogaland, NOR.

Guri gifta seg med Torjus Olson cirka 1630 i Jelsa kyrkje, Jelsa, Rogaland, NOR.

16. Torjus Olson, son av Ole Tørresson og Torunn Olsdotter, vart fødd cirka 1600 i Skjervheim, Vats, Rogaland, NOR og døydde cirka 1683 i Brommeland, Sand, Rogaland, NOR i ein alder av omkring 83 år. Eit anna namn for Torjus var Thorgils.

Generelle notat: I 1623 - finn vi eit make­bytte som gjeld Brommeland. Dei to karane Tor­jus Olson og Ola Torsteinson bytta då jordegods med Johannes Osmundson på Stokka i Vats. Ola Torsteinson var Ola Haug i Jelsa. Johannes Stok­ka var ein av dei verkeleg store i Ryfylke i første halvpart av 1600-talet. Han skaffa seg mellom anna eigedomsretten til Eide. Og han hadde fått i pant den delen av Brommeland som presten Hr. Jonas åtte i 1617.

Makebyttet i 1623 gjekk på at Torjus og Ola fekk 1 laup 8 spann korn i Brommeland. Men det heitte at dersom salige "Mester Joens" arving­ar ville koma til å løysa godset inn att, skulle Jo­hannes Stokka erstatta Torjus og Ola dette. Jo­hannes Stokka fekk for sin del igjen 1 laup smør i Stokkedal i Vats.

Torjus Olson flytta i 1623 inn på den delen av Brommeland som Torger døydde ifrå. Her var det altså nye folk som kom inn på ein gard der det hadde sete ei anna slekt i minst to generasjo­nar. Og representanten for den gamle slekta vart leiglending under den nye. Det kunne gå godt og det kunne gå gale. Det ser ikkje til at det gjekk særleg godt. I 1626 stemna Torjus Olson grannen Lars Brommeland for slagsmål. Det var såleis Lars som hadde gått på Torjus. Peder Hanakam og Johannes Mo hadde ikkje sett sjølve slagsmå­let, men dei såg Torjus blodig både kring nase og munn. Torjus meinte så forsiktig i retten "at saa­dant er imod den Lydighed som loven tilholder sin leiglending at bete sin husbond og jordeiger" (noko normalisert). Partane vart venleg forlikte på tinget i 1626 og tok kvarandre i hendene på dette. Men Lars måtte børa 2 dalar til kongen for slagsmål.

I 1629 var Lars Brommeland og andre karar i Sandsbygdå mellom dei som angav Stein Jelsa for truslar og overfall, og for å ha teke skjenk og gå­ver frå utnevnds-drengene, det vil seie dei som skulle skrivast ut til soldat-teneste. Ein Peder Bromme­land kom inn i Lars sin stad eit par år, 1632-33, men sidan hadde Torjus Olson garden Bromme­land åleine. Lars kan ha døydd, eller han kan ha flytta frå garden.

Framandkaren Torjus Olson bygde seg sakte opp på Brommeland. Det er nemnt at han saman med Ola Haug makeskifta til seg halve bonde­godset i 1623.1 1624 finn vi at Ola Haug, "med sine børn", sat med 1½ laup smør jordegods i Brommeland, forutan mykje anna gods, mellom anna 1 pund korn i Malmei på Jæren. Ola hadde truleg og skaffa seg heimel til ein del av det god­set Gunnar Blikra i Vats sat med i 1617. Alt då det vart skifta etter Gunnar i 1619, var dette god­set ute av hans hender.

Torjus Olson Brommeland har i 1624 vore sjølveigar for ein stor del av eigedomsgodset i Brommeland. Det han ikkje åtte sjølv, gav han landskyld av til Ola Haug og hans barn. I 1633 finn vi at Jostein Olson Rosseid, son av Ola Haug, åtte 18 merker smør som han bytta vekk til ein Hallvard Hallvardsen. I 1641 kjøpte Torjus 1 pund 6 merker smør i Brommeland av Ola Haug, så då åtte han over halve garden.

Kven var han så, denne Torjus Olson, som i 1623 flytta inn på Brommeland? I 1621 vart det i stevnestova på Om i Vats halde eit endeleg skif­te etter ein mann som heitte Ola og kona hans Birgitta. Dette var folk som var død for ei tid til­bake, og godset hadde inntil då berre vore likna (delt) "vid lodde" , altså partar av heilskapen, og ikkje med skøyte og segl. I alt åtte ekteparet 7 laupar smør. Av dette var 1 pund smør i "Brum­meland vdj Sand sogenn".

Birgitta og Ola må ha budd på Blikra i Vats, og Ola og bror hans er nemnde ovanfor. Eit av dei fire barna til Birgitta og Ola Blikra var dottera Torunn Olsdotter. På hennar systerpart vart det utlagt 1 laup og 21 merker smør i Stokkedal og 7 merker smør i Egge i Skjold. Systera Marta Olsdotter fekk mellom anna godset i Brommeland (1 pund smør). To­runn hadde ei dotter som var død i 1621, men svigersonen levde. Det var Ola Torsteinson Haug i Jelsa. Og det var Ola Haug som i 1621 "paa sin værbroder Thorgiels Oelssen och hans egne børns vegne", bad om eit skikkeleg skifte. Spørsmålet er då om nemninga her, "værbroder", viser til svoger eller til svigerson. Det kan nemleg bety begge de­lar. Sannsynlegvis var det ein svigerson, medan alt­så dei andre barna til Ola Haug ikkje var gifte eller var myndige. Noko meir som talar for at det var svigerson er at godset Ola Haug hadde i Malmei på Jæren sidan gjekk i arv i Torjus Brommeland sin familie. Så finn vi at Tore Andersen Hanakam og Anna Olsdotter Haug i 1716 vert førte som tremen­ningar, som eit endeleg prov.

Vi veit då altså at den første Torjus Olson på Brommeland var gift med dotter av Ola Haug. Vi veit likevel ikkje førenamnet hennar. Men i buet til Åge Hedland i 1724 finn vi ei sølvskei med in­skripsjonen TOS og GOD. Dersom dette viser til Torjus O. Brommeland og kona, har førenamnet hennar byrja på ein G. Det kan ha vore Guri, for to av barnebarna hennar heitte Guri.

Med omsyn til Torjus sin fødestad og opphav, så gjer Vats-soga merksam på at seglet til Torjus Brommeland og Ola Skjervheim i Vats var like. Ola Skjervheim var lensmann kring 1600. Dette virkar dess meir sannsynleg når vi i 1701 finn Erik Tjerandson på Skjervheim. Han var gift med eit barnebarn av Torjus Brommeland, og Skjervheim har dei fått som eit bytte då dei måtte forlata Brommeland kring 1680. Torjus Brommeland åtte i 1624 1 pund smør i Bergjord i Suldal, som han altså tok land­skyld av ei tid. Ola Hiim og Ola Vela åtte og i Bergjord. Torjus sitt gods i Bergjord vert elles ført som pante- eller kjøpegods, var altså ikkje odels­gods. På Bergjord i Suldal finn vi leiglendingen Bård åra 1603-13. Åra 1614-15 finn vi ein Bård Brommeland som sel bandstakar til ein framand skipper på Bjørnevik. Kan hende er det same mannen, eller det er tilfeldigvis berre same nam­net.

I 1639 finn vi at Torjus Brommeland skatta av eit gods på i alt 2 laupar smør og 1 vett korn. Dette må ha vore eigedom han ikkje sjølv dreiv, og størstedelen var truleg gods som fylgde med kona frå Haug. 1 1647 skatta han av ½ laup smør jordegods. Dette sat han med frametter. I 1654 finn vi at Torjus Brommeland måtte visa sitt heimelsbrev til Nådland på Ombo som ein av Ola Haug sine arvingar. Torjus sat med gods i Nådland endå i 1659, då han saman med medei­garane Anna Soland og Birgitta Haug stemna oppsitjaren Eivind Nådland for resterande lands­kyld. 1 1661 sat Torjus Brommeland med fyl­gjande gods: 1½ laup smør i Brommeland, alt­så det meste av garden, 1 laup smør i Foldøy, ½ laup smør i Haug og 5 vetter korn i Malmei på Jæren.

I 1662 var dei endå ikkje ferdig med oppgjeret etter gamle Ola Haug i Jelsa. Tormod Høyvik, som var gift med Birgitta Olsdotter Haug, stemna då svogeren Torjus Brommeland for å ha teke ulovleg bygsel i Malmei og i Nådland. Torjus vart og stemna for part i eit sølvbelte, for noko kopar og for part i ei bu, med meir. Partane vart samde om valdgift, og nemnde opp kvar sine to vald­giftsmenn. I 1665 var det igjen sak mellom Tor­mod Høyvik og Torjus Brommeland, der først­nemnde meinte at sistnemnde tok ulovleg bygsel av felles gods. Dei vart forlikte for retten.

I 1668 vart Torjus Brommeland stemna av Ro­ald Soland i Jelsa for del av ein bygsel i Nådland som alle syskena åtte der. Roald var gift med ei anna dotter av Ola Haug. Torjus Brommeland ser i det heile til å ha teke seg meir til rette i god­set etter svigerfaren enn han burde. Torjus møtte ikkje på tinget i 1668, men sende bod ved gran­nen (og svigersonen) Anders Hanakam at han var så sjuk "at hand iche kunde kome vd (lid) aff hanns gaard". Saka vart utsett.

I 1658 hadde Torjus Brommeland borga for ein kar som hadde rømd frå soldattenesta på veg austetter. Det var Lars Tomassen Brommeland, truleg ein dreng. Lars sa sjølv han hadde fått frost i føtene. Det såg likevel ikkje ut til å ha volda stor skade på føtene, "men nogit lidet i therenn" (tær­ne). Torjus borga for han til lensherren kom heim, og dei kunne forhandla om straffa.

Torjus ser ut til å ha vore den som sto seg best i Sandsbygdå i si tid. Han var ein del nytta som lagrettemann. Men i 1661 vart han sjølv stemna for motstand mot futen sine tenarar då dei kom rundt for å krevja resterande skattar. Dette var ei vanskeleg krigstid med tungt skattepress. Gran­nen Anders Hanakam vart stemna saman med Torjus. Anders møtte for sin del futetenarane i døra med øks. Kva Torjus gjorde, kjem ikkje fram i saka.

Torjus Brommeland og kona overlevde seg sjølv på eit vis. Så seint som på slutten av 1670-talet sat dei framleis med garden. Dei var då begge kring 80 år gamle, og sønene hadde flytta ut. Det var for det første dei to Ola'ne, som begge buset­te seg på Vintraleå. Dei slo seg godt opp, den eld­ste på Ilstad, den yngste på Ropeid. Så var det Knut, som busette seg på Brattland i Øvre Suldal.

To av døtrene gifta seg med far og son på Hana­kam, medan ei vart gåande heime som gamal jen­te, ser det ut til. Dottera Torunn, som var mellom dei eldste, gifta seg til Åsarøynå.

Sonen Ola Ropeid hadde forresten først freista seg ei tid hos foreldra heime på Brommeland. Så­leis finn vi han som medbrukar på garden i 1673. Og i 1671 finn vi at han kjøpte 1 pund smør i garden av Ola Tormodson Haug. Men dette måt­te Ola Haug ta attende fordi det viste seg at det ei tid ikkje hadde vore skatta av det, og kongen vil­le slå det under seg for skatt. Dei fekk likevel ord­na opp i dette. Ola Torjusson d. y. gifta seg i 1678 og flytta til Ropeid, der han vart stamfar til den kjende Ropeid-slekta.

Dei gamle sin plan var no at dotterdottera Kari Åsarøy skulle ta over etter dei, i lag med mannen Endre Tjerandson. Han var opphavleg frå Drar­vikjå. Dei budde fleire år på Brommeland som husfolk i andre halvpart av 1670-talet. Det vil seia at dei må ha gått dei gamle til hånde. Vi veit dei var der fordi Erik Tjerandson i 1677 vart stemna for ikkje å ha møtt til utskriving på Ned­strand. Han vart då nemnd husmann på Brom­meland.

Gamle Torjus Brommeland var framleis i stor aktivitet. Ei sak i 1675 fortel at han våren dette året hadde selt sagtømmer til Stavanger-borgarar. Men ei tylft tømmer og nokre sagstokkar elles hadde han selt til Ola Vormestrand for reide pengar. I 1678 vart Torjus stemna for over 3 dalar gjeld til rådstueskrivaren Jørgen Cortsen i Sta­vanger. Han ville betala med last, som dei hadde vorte samde om, altså trelast.

Så skulle det ikkje gå heilt som dei gamle ville. Då gamle Torjus på slutten av 1670-talet ville sel­ja odelsgodset sitt for reide pengar, sa sonen Ola Ilstad seg å vera den nærmaste til å løysa det. Han var eldste son. I 1679 stemna Torjus dei to søne­ne med namn Ola, altså dei to som budde på Vintraleå, for at dei hadde teke frå han odelsgod­set hans, og ikkje ville gjeva han og mor deira så godt opphald i deira alderdom "at dj sig dermed kunde behielpe".

Ola Ilstad, som på denne tida flytta til Her­heim i Sauda, kom til forlik med far sin at han år­leg skulle levera han 10 tønner korn og foster til 2 kyr og 2 kyrlag sauer (det vil seie 12 sauer). Det var òg snakk om noko salt. Men landskyld og bygsel hadde dei ikkje vorte samde om. Ola sette eine son sin inn på faren sin gard. Det må ha vore eld­stesonen Njell.

Det vart likevel ikkje slutt med dette. For i 1680 stemna Torjus sonen Ola Ilstad-Herheim

for tinget for ikkje å vilja gje han landskyld og bygsel. Faren sat framleis med eigedomsretten til 1½ laup smør, altså det meste av garden. Men sonen Ola Ilstad hadde kjøpt 1 pund smør og 1 spann korn i garden av Anna Øysteinsdotter, ei av mora sine slektningar frå Haug. Han måtte altså byrja kjøpa opp gods i Brommeland av andre. Sonen hevda at han ikkje kunne gje faren både "Laadfoester" (folga) og landskyld. Med omsyn til bygselen hadde dessutan faren ikkje vilja seia kva han ville ha i bygsel. Ola hadde dessutan be­talt skattar for far sin. Her var det mykje som far og son burde ha løyst privat. Men partane vart no forlikte for retten om at faren skulle få bygsel av den eine laupen smør, nemleg 16 dalar i alt, og i tillegg skulle sonen betala halvparten av sakskost­nadene. Landskylda skulle dei koma attende til.

Gamle Torjus Brommeland døydde få år seina­re, kring 1683. Forutan jordegodset i Bromme­land, som gjekk til sønene Knut og Ola Her­heim, og godset i Haug, som gjekk til sonen Ola Ropeid, arva døtrer på Hanakam jordegods i Foldøy. Både døtrer og sonen Ola Ropeid arva jordegods i Malmei på Jæren. Truleg levde Torjus heile livet i ekteskap med (Guri) Olsdotter Haug. Ho vert nemnd mor til begge Olane i 1679. Den siste Ola, Ola Ropeid, må ha vore ein skikkeleg attpåklatt.

• Han finst i folketeljinga i 1664 i Brommeland, Sand, Rogaland, NOR. 64 år.

Torjus gifta seg med Guri Olsdotter cirka 1630 i Jelsa kyrkje, Jelsa, Rogaland, NOR.

Barn av dette paret:

         i.  Torunn Torjusdotter vart fødd cirka 1630 i Brommeland, Sand, Rogaland, NOR og døydde cirka 1692 i Molla ytre, Sauda, Rogaland, NOR i ein alder av omkring 62 år. Torunn gifta seg med Ivar Knudson cirka 1650 i Sand kyrkje, Sand, Rogaland, NOR. Torunn gifta seg så med Ole Ormson cirka 1655 i Jelsa kyrkje, Jelsa, Rogaland, NOR. 

ii. Marta Torjusdotter vart fødd cirka 1632 i Brommeland, Sand, Rogaland, NOR og døydde i Brommeland, Sand, Rogaland, NOR.
iii. Brita Torjusdotter vart fødd cirka 1634 i Brommeland, Sand, Rogaland, NOR og døydde i 1716 i Hanakam, Sand, Rogaland, NOR i ein alder av omkring 82 år. Eit anna namn for Brita var Birgitta. Brita gifta seg med Kjetil Andersson cirka 1660 i Sand kyrkje, Sand, Rogaland, NOR.
iv. Ole Torjusson d. e. vart fødd cirka 1636 i Brommeland, Sand, Rogaland, NOR og døydde i 1696 i Herheim, Sauda, Rogaland, NOR i ein alder av omkring 60 år. Eit anna namn for Ole var Olle. Ole gifta seg med Marta Andersdotter cirka 1659 i Sand kyrkje, Sand, Rogaland, NOR. Ole gifta seg så med Ragnhild Bjørnsdotter i 1695 i Sauda kyrkje, Sauda, Rogaland, NOR.
v. Gjertrud Torjusdotter vart fødd cirka 1638 i Brommeland, Sand, Rogaland, NOR og døydde i 1696 i Hanakam, Sand, Rogaland, NOR i ein alder av omkring 58 år. Gjertrud gifta seg med Anders Pederson cirka 1660 i Sand kyrkje, Sand, Rogaland, NOR. Gjertrud gifta seg så med Lars Torbjørnson cirka 1673 i Sand kyrkje, Sand, Rogaland, NOR.
vi. Knud Torjusson vart fødd cirka 1640 i Brommeland, Sand, Rogaland, NOR og døydde i Bratland, Suldal, Rogaland, NOR. Knud gifta seg med ukjend cirka 1664 i Suldal kyrkje, Suldal, Rogaland, NOR.
208 vii. Ole Torjusson d. y.. Ole gifta seg med Marta Bårdsdotter cirka 1678 i Suldal kyrkje, Suldal, Rogaland, NOR.

• Reference: Ancestry Genealogy - SmartCopy: Feb 28 2017, 19:18:30 UTC

  ---

  
  

Guri Olsdotter, dotter av Ole Torsteinson og Olsdotter, vart fødd cirka 1605 i Haug, Jelsa, Rogaland, NOR og døydde i Brommeland, Sand, Rogaland, NOR.

• Ho budde i 1679 i Brommeland, Sand, Rogaland, NOR.

Guri gifta seg med Torjus Olson cirka 1630 i Jelsa kyrkje, Jelsa, Rogaland, NOR.