Guro Sjursdotter Øyre

http://www.roskildehistorie.dk/stamtavler/adel/Sudreim/efterkommere...

---------------------------------

Notes for Guro Sjursdatter (Spouse 1)

Skifte etter Gyri:

http://digitalarkivet.uib.no/cgi-win/webcens.exe?slag=visbase&filna...

Skiftet etter Guri Sjursdtr Øren:

'Skiftet er datert 15. april 1669 og nevner barna Madtz Heinesen Ænes, Gotskalk Heinesen, Anders Heinesen, Mallene Heinesdatter, g.m. Dirich Handegard, Astri H., g.m. Lars Olsen Eye, Johanne H., g.m. Johannes Forhoffde, Anne H., g.m. Iffr Øre, Mari H., g.m. Askild Øre, Guren H., g.m. Aslach Kaldestad.'

(Kilde: Strandebarm og Varaldsøy s. 76)

Gyri Øyre s42k5

På garden Øyre i Mauranger står ei lita røykstove som var bygd i året 1624. Det seiest at ho vart reist av Heine og Gyri Øyre. Om Heine vert det fortalt at han var ein stille og liketil mann som ikkje la seg opp i strid med nokon. Når det likevel oppstod strid, kan ein ikkje skulda han, men derimot kona for det. For ho var både stridlysten, herskesjuk og så gjerrig at det var eit styggeting. På grunn av henne kom mannen i strid med grannane. Gyri Øyre var heller ikkje god å stridast med. Og dersom nokon våga det, gjekk det han sjeldan vel; for ho kunne bruka “svartekunsten” og kunne såleis kasta den mest fæslege trolldom over dei som våga å setja seg mot henne. Derfor var det færre og færre som torde seg i strid med henne. Så til sist rådde ho både i fjellet og i fjøra som ein seier.

Dei hamnegangane som ho på det viset tvinga seg til, var utruleg store. Dessutan fekk ho ved hjelp av svartekunsten dei fem døtrene sine gifte med dei rikaste gardmannssønene i bygda jamvel om dei var mindre fine å sjå til. Ho var såleis skrekk og gru for heile bygda. Ho kunne nemleg laga trolldrikk.

Ein laurdagskveld lurte Gyri godt ein gut frå garden Flatabø. Han hadde odelsretten til farsgarden og var ein dugande kar. Gyri hadde kåra han til sin tilkommande svigerson; men det hadde nær gått gale for henne. Guten hadde nemleg blitt forelska i ei jente i Gjetingsdal, ja han hadde enda trulova seg med henne utan at Gyri hadde fått nyss om det. Men ho hadde ikkje før fått vita det, før ho var ute med sine fule planar.

Ein laurdagskveld då guten kom roande utover vågen for å besøkja kjærasten, ropte Gyri på han. Ho hadde truleg vore på utkikk etter han og ville no snakka med han. Han lydde og rodde i land. Gyri spurde: “Vil du til Gjetingsdalen?” “Ja, det var meininga det,” svarte han. Han ville vel ikkje vera så snill å ta ei sending med seg frå henne til ei kone derute? Jo, han skulle då det. Ja, det var noko leitt, for ho hadde det ikkje heilt ferdig enno. Men fekk han vera så snill å fylgja med heim inntil det vart ferdig. Ja, det var det ingenting i vegen for, meinte han. Gyri var i så urimeleg godt lag den kvelden, prata gjorde ho så det var reint ei lyst å høyra. Ho gav han mat og drikke, og så let ho han reisa. Men underleg nok, frå den stunda hadde han ikkje det minste til overs for kjærasten sin. Derimot fekk han inderleg godhug for ei av dei ugifte døtrene til Gyri, og enden vart at han måtte gifta seg med henne. Det var nok slik at den drikken guten drakk den kvelden, ikkje var altfor rein.

Det hadde alt i lengre tid vore eit mindre godt tilhøve melllom Gyri og mannen hennar. Han døydde ein kveld like etter han hadde ete ein kjerneklining (flatbrød eller lefse med smør?). Det vart derfor sagt at ho hadde forgifta han.

Det dårlege tilhøvet mellom henne og naboane vart større og større, for ho gjorde ugagn mot dei på alle tenkjelege måtar. Det vart jamvel fortalt at ho prøvde å ta solskinet frå dei. Men dette klarte ho ikkje som vel var, sjølv om ho gjorde alt ho kunne og prøvde eit par gonger.

Gyri døydde av ein ufyseleg sjukdom. Ho låg lenge sjuk. Til slutt kom ho på det at ho ikkje fekk døy før ho hadde vedkjent seg dei mange og store syndene sine for presten. Ho fekk henta presten og skrifta for han. Han fekk nok høyra mykje fælt av henne, for då han kom ut att, rista han på hovudet og sa: “Eg har aldri tenkt at ei kvinne kunne gå så langt i synda.” Ikkje lenge etter døydde ho.

Ordkommentar:

kåra ‘velja ut’

hamnegang ‘beiteområde’

Språkleg omarbeidd av BB/NTØ

Kilde: http://stud.hsh.no/lu/norsk/vidsteen/segner/5-kvinnherad/42k5.htm

------------------------------------

GEDCOM Note

Trygve Kiberg skriver om henne: "Om henne er det mange sagn og tradisjoner. Hun skal ha vært stridslysten, gjerrig og herskesyk, og folk var redd henne. Hun hadde 5 døtre som ikke var noe å se på, men likevel ble de gift med rike og kjekke odelsgutter alle fem på grunn av Guris trolldomsdrikk. Hun døde av en fæl sykdom, og da hun skriftet sine synder for presten før hun døde, kom han ut og ristet på hodet og sa: Jeg havde aldrig tænkt at en Quinde kunde gaa saa vidt i Synden". Det som er historisk, er at hun hadde 9 barn. Av dem var 6 døtre som ble godt gift. Den eldste, Malena, oppkalt etter oldemoren Magdalena Lauritzdtr. Galtung, ble gift med Didrik Ivarson (Handagard). (Vår felles slektshistorie: Hardanger, Sunnhordland og Ryfylke, m.m.: Perioden 1170-1650. s. 79-80.)

"Gyrid Øyre er ei av dei som folkesegna har halde liv i, om ikkje nett for dygders skuld. Haukenæs fortel i ?Kvindherred? s. 217 at det enno (1888) står ei røykstove på Øyre, bygd i 1624 av Heine og Gyrid Øyre. Heine skulde veraein still ferdig og fredeleg kar, men kona, som var stridshuga, rådig og gjerrig, sytte for at dei stadig kom i strid med grannene sine. Og folk var redde henne for ho var inne i trolldomskunsten og gjor de dei fælaste ting. Til slutt rådde ho både i fjell og fjøre. Ho hadde fem døtrer som ikkje var videre å sjå til, men ho fekk dei gift med rike jordagutar alle fem. Ho hadde ein sers ?trolldrykk? som ho forgjorde gutane med, segjer segna. Ja, segna mistenkjer henne og for å ha rydja manen sin or vegen med ein forgifta kinnekling. Ho døydde av ein fæl sjukdom og låg lenge sjuk. Til slutt fann ho ut at ho fekk ikkje døy før ho hadde skrifta syndene sine for presten. Då han kom utatt, rista han på huvudet og sa: ?Jeg havde aldrig tenkt at en kvinde kunde gå så vidt i synden?. Ei onnor segn (i Stulands ?Kvinnherad?) segjer at presten sa at når han tenkte på alt det stygge laut han spy. Eg trur ikkje at ein tarv å ta alt som her er fortalt bokstaveleg. Gyrid har vel vore like rådig som ho var rik, og ho har sikkert hatt sine ovundsmenn, og det er med segnene som med snøballen, dei veks di lenger dei får rulla. Det som er sikker historie er at Gyrid i 1620-åra er ift med Heine Øyre, som styrde garden 1625-50. Seinare dreiv Gyrid som enkje. Ho døydde i 1669, og ettarlet seg 9 born. Dei fekk eit rikt og stort bu å skifta, der var soleis 2 sølvkanner ogmykje anna sølvtøy. Ho hadde 6 dø trer som alle vart godt gifte, to av dei delte Øyre millom seg." (Vår felles slektshistorie: Hardanger, Sunnhordland og Ryfylke, m.m.: Perioden 1170-1650. s. 347-348.)