Helena Cholewicka

Helena Antonina Cholewicka u. 20 stycznia 1848 r. w Warszawie zmarła 13 grudnia 1883 r. w Nicei. Tancerka. Pierwsza polska primabalerina baletu warszawskiego 1872-1881. Tańca uczyła się w warszawskiej szkole baletowej, gdzie 30 stycznia 11862 r. zadebiutowała kankanem w szkolnym przedstawieniu „Modniarki". 1 września 1862 r. została zaangażowana do zespołu baletowego Warszawskich Teatrów Rządowych, w których skład wchodziły wówczas zespoły operetki, dramatu z komedią Teatru Narodowego. 13 marca 1864 r. zatańczyła tam partię tytułową w Sylfidzie zyskując bardzo pochlebne oceny. Trzy lata później została wysłana przez dyrekcję WTR do Mediolanu i Paryża, gdzie uczyła się pod kierownictwem włoskiej tancerki Marii Taglioni (1804 – 1884), która w tym czasie wiodła prym na europejskich scenach baletowych. Wróciła do kraju w 1868 r. i 1 października zatańczyła rolę Giselle. Gdy w listopadzie tego roku primabalerina WTR Kamila Stefańska wyjechała do Brukseli, Cholewicka przejęła niektóre jej partie – min. Zelinę w „Rozbójniku morskim" i Medorę w „Korsarzu". Później tańczyła także Lizettę w „Córce źle strzeżonej", Henriettę w spektaklu „Tancerze europejscy w Chinach" i Helenę w „Figlach szatana". Helena Cholewicka nie należała do tancerek urodziwych, była wątła o drobnej budowie ciała i - jak pisano - „niepociągającej powierzchowności". Odznaczała się jednak wielkim talentem, ogromną pracowitością i dzięki tym cechom osiągnęła techniczne mistrzostwo. Lekkość, elegancja i wyjątkowy wdzięk jej tańca spowodowały, że szybko zajęła czołowe miejsce w zespole baletowym Warszawskich Teatrów Rządowych, a 29 stycznia 1872 r. jako pierwsza w dziejach polskiego baletu otrzymała tytuł „prima ballerina assoluta". Piękno jej tańca doceniała także publiczność, która na jej spektaklach tłumnie wypełniała widownie. Tańczyła właściwie wyłącznie partie tytułowe, a największe sukcesy zdobywała tańcząc w „Katarzynie, córce bandyty", „Meluzynie", „Jotcie"a także jako Jadwiga w „Panu Twardowskim", Freja w „Bogini Walhalii", Topaz w „Flicku i Flocku", Adelina w „Modniarkach" i Imaginacja w spektaklu „Indie". Za swoje występy otrzymywała przez okres pracy w WTR gażę w wysokości 3000 rubli oraz 25 rubli tzw. "fou" za każdy występ. Tytuł „prima ballerina assoluta" w rosyjskim teatrze rządowym gwarantowanł prawo wyboru i pierwszeństwa wykonania wszystkich głównych ról, ale też wyższe „apanaże". Np. czołowe warszawskie solistki baletu na przełomie XIX/XX wieku zarabiały rocznie maksimum 1000-1500 rubli.

Na początku 1873 roku wyjechała do Włoch. gdzie występowała w teatrze San Carlo w Neapolu. Włosi docenili jej niezwykły kunszt taneczny i odznaczyli ją złotym medalem. W tym samym roku w lipcu trzykrotnie wystąpiła na scenie Opery Wiedeńskiej. Niestety, z powodu gruźlicy, na którą zapadła jeszcze w młodości i mimo intensywnego leczenia, w 1878 r. zmuszona była poprosić dyrekcję o zwolnienie. Ówczesny prezes dyrekcji WTR rosyjski pułkownik Siergiej Muchanow nie wyraził jednak zgody na jej dymisję. Ostatnim występem Heleny Cholewickiej była partia w divertissement z opery „Elda" 3 listopada 1881 r., a 16 czerwca 1882 w Teatrze Wielkim odbył się jej pożegnalny benefis. Wzięły w nim udział wszystkie zespoły WTR, jednak ona już nie zatańczyła. Owacyjnie żegnana, obdarowana została wieloma cennymi prezentami od kolegów z teatru i od wiernej publiczności.

W związku z wcześniejszym zejściem ze sceny Helena Cholewicka miała kłopoty z otrzymaniem emerytury, którą dostała dopiero po interwencji w Petersburgu w 1883 r. Jesienią, po odejściu z teatru, wyjechała na Riwierę, gdzie 13 grudnia 1883 r., zmarła. Miała 35 lat.