Kari Jørundsdotter Øy

Tenesteguten blei «ka kse» og drapsmann: Dramaet fann stad på garden øvre Sinnes i Vrådal i 1825. Ole Blom skriv om ugjerninga i dagbøkene sine, og opplysningane hans er hovudkjelda i denne artikkelen. Andre kjelder er gardssoga for Kviteseid og ein artikkel av Tor O. Sanden. Bakteppet her er at Kari Jørgensen Sinnes blei enke i 1810 - etter det som skal ha vore eit lukkeleg ekteskap med Halvor Jørundsson, fødd i 1763. Han blei såleis berre 47 år gamal. Enka arva alt etter mannen på det som vart karakterisert som ein velhalden gard. Den vart truleg skilt ut frå nedre Sinnes i 1640, ifølgje nemnde soge. Gardsbruket er på 23 dekar dyrka jord og om lag 10.000 dekar med skog og anna utmark. Lang fartstid På dette bruket var Håvard O. Undeberg tenestegut frå han var 17 år - med andre ord frå 1803. 6. juli 1820 gifta 34-åringen seg med enka på garden som da var 56 år gamal, altså 22 år eldre. «De levede derefter i et misligt og skrøbeligt Egteskab indtil den 2den April sidstleden, da de bleve enige om at leve adskildte indtil Videre», skriv Ole Blom i dagboka frå 1825. Håvard prøva da å reise heim til farsslekta, men isen på Vråvatnet var så dårleg at han måtte snu. Han reiste tilbake til Kari, men der vart han nekta overnatting. Håvard fekk husly ein annan stad, på Holte, og låg over til 3. april, som var påskedagen dette året. Han reiste deretter heim og blei der til 2. påskedag. Trekte kniven Håvard tok deretter turen tilbake til kona si Kari, men fekk ei heller kjølig mottaking den 5. april. Han overnatta, men delte ikkje seng med kona. Om morgonen 6. april 1825 gjekk han inn til henne, etter at ei jente hadde gått ut. Dei var åleine på soverommet da han trekte kniven. Ole Blom skildrar dette slik: «... greb han til den djævelske Beslutning at dræbe hende, hvilket han i et Øieblik udførte ved at skjære Struben over paa hende med en Tellekniv. Derefter vilde han dræbe sig selv paa samme Maade, og skar sig i Struben, men ikke saa dybt at han døde, men slæbede sig halvdød, først omkring Huset udenfor, og derefter op paa et Loft over Stuen hvori Mordet var begaaet, og der fandt man ham, uden Mæle men med temmelige Kræfter...» Mislukka sjølvmord Kari døydde etter knivbruken, men sjølvmordsforsøket til Håvard var mislukka. Lensmann Ole Bjørnsen kom med 12-16 mann til gards. Dei kom frå eit bryllaup på Kråkenes, der Aslak Knutsson Nykos gifta seg med Maren Elisabeth Bull Zetlitz. Etter ugjerninga hadde ikkje Håvard stemme, men den kom tilbake. Han blei fyrst ført til fengselet på Spjotsodd og deretter Haukom. 27. april var det fullt avhøyr av mordaren og han tilstod drapet på kona. Drapsmotivet at han hadde fått for lite av buet ved kontrakten om skilsmisse. Sidan Kari ikkje lenger ville leve saman med han, bestemte han seg for å drepe den 61 år gamle kona. Håvard døydde av sjølvskadene ein dryg månad seinare, 16. mai 1825, 39 år gamal. Betre enn ingen Det er blitt spekulert på kvifor Kari gifta seg med Håvard. I nemnde kjeldemateriale vert det peika på at øvre Sinnes var ein tungdriven gard med stort behov for arbeidskraft. I kjeldematerialet heiter det at for Kari var nok Håvard tenesteguten også etter giftarmålet. Det blir vist til det gamle ordtaket om at «ein krokut stav er betre enn ingen». For Håvard skal det berre vere rikdommen som lokka. Han skal ikkje ha tolt å gå frå rolla som tenestegut til storkar. Han vert skildra som ein tyrann og ei plage for menneska rundt seg. Da han byrja å stele sølvsaker frå si eiga kone, vart begeret fullt og ho kasta han på dør. Vitna etter drapet kom med følgjande karakteristikk: «hans moralske vandel mådelig og han var en skræk for enhver som nødters til at omgåes han.» Vanlegvis blir det positive trekt fram når eit menneske går bort og det negative blir halde tilbake. Slik var det ikkje her. «Et lykkeligt Dødsfald for Comunen!», skriv Ole Blom i dagboka på dødsdagen til Håvard Undeberg.