Kolbein Rasmusson Helset

                                                   Helset

Uttalen er Hellsett med trong e i begge stavingane. Skrivemåtar: Helleset 1603, 1617, 1666 og 1723. Strøm har skrive Helgesæt. Rygh nemner under "Forsvundne navne" ein gard mellom Storstein og Frøysa med navnet Hellesemb 1606. Det må vel vere garden her. Navnet kan tydast på fleire måtar. Trulegast har navnet vore Helgesetr av mannsnamnet Helgi eller av adjektivet heilagr. Det kan og kome av helle eller heller.

Det har gått den segna at Helset er eldste garden i Byga. Namnet tyder ikkje på det i den forma det har no. Men namrneforma kan ha vore brigda noko. Hellesemb kan tyde på det. Likeins er det i tettebreva om Hauge sagt at i gamle brev var Hauge kalla Sødre-Hellesem. Elles kan vi vel gå ut frå at opphavleg

Øysteinætta åtte Helset 1579. Då var det Ingeborg på Rygg og medarvingane hennar som var eigarar. Om det var folk av ætta som sat her eller om dei hadde bygsla bort, kjenner vi ikkje til. Ingeborg er nemnd saman med Hans Klausen "hustrus fader". . Likevel var det nok slik at dei som sat på Helset delvis var eigarar av bruka.

1603. Steffen som i 1663 er skattlagd for 2 mællag odelsgods, er truleg av Øysteinætta, og dei andre 14 mællag høyrde vel til andre av same ætta. Det er nemnde tre brukarar 1614. Av desse er visstnok ovannemnde Stefen og Ole brør, søner til Lauris. Dei har bytt bruket til faren mellom seg. Den tredje brukaren då,

1610. Jon Andersson kom til Helset 1610. Han var son til Anders Andersson Ytre-Eide, Stryn. Han fekk 1640 i arv 3 pd. 4 mrk. smør jordegods i Helset. Broren Hans arva 1 mrk. og systera Anne 2 mrk. Desse 3 mrk. bygsla Jon, så bruket hans vart på .3 pd. 7 mrk., over tredjedelen av Helset.

Om ætta på Ytre?Eide viser vi til det som Jacob Aaland skriv i Stryneboka, og like eins til det Øverland nemner om Peter á Eið i si Norges Historie, .b?. 4, s. 266.

KNUTBRUKET BR. NR. 1

1603. Lauris har nok vore brukar og delvis eigar av to bruk føre 1603. Dette året er her nemnt to Laurissøner; Stefen og Ole.

1635. Enkja Marit er nemnd som brukar 1635, og i 1648 brukar ho 5 mællag 6, mrk. fisk

1666. Stefen Laurisson, 48 å. g., har sonen Lauris, 7 å. g., i

1680. Rasmus Kolbeinsson Flo er brukar kring 1680. Han er kalt odelsmann og var gift med ei dotter til Stefen eller så teke garden som odelsarvegods. Rasmus var 45 å. g. 1701, og

hadde då sønene Lars, 14 å. g. og Rasmus, 2 å. g. I 1711 hadde

han 3 søner og 3 døtrer.Rasmus var svornemann. Han var ein av dei som var stad og kjøpte att Sunnylvskyrkja . Rasmus var med bytte åkrane på Ringdal. Futen var og med. Rasmus sa då noko som futen meinte var ærekrenkjande for seg og kravde at orda skulle takast att. Rasmus gjorde det året etter, orda skulle vere som usagde. Rasmus døydde 1746. Vi finn nemnde desse borna: 1) Lars, som var busett i Bergen. 2) Anna, vart 1767 g. m. Halvor R. Horvedrag. 3) Kolbein

1743. Kolbein Rasmosson, g. m. Magdeli Knutsdotter, fekk skøyte 1743. Jens Larsson påtalar odelsretten sin 1744 og lyser pengemangel. Men i 1761 sel han odelsretten sin til farbroren Kolbein, som han titulerar signeur.. Kolbein og Magdeli hadde fire døtrer: 1) Anne, g. 1767 m. Tore E. Storstein. 2) Synnøve, g. m. enkjemann Elling O. Frøysa. 3) Siri, g. m. Jakob Stadheim. 4) Magdalene, g. 1760 m. Knut Knutsson Tronstad.

1770. Knut Knutsson fekk skøyte 1770 for 50 dl., hadde sonen Kolbein, f . 1761. Etter Knut går garden til odelsarvingen Ola Stadheim, son til førnemnde Siri og Jakob.

ELIASBRUKET, BR. NR. 2,

1603. Som før nemnt var det folk av Øysteinætta som åtte Helset, og 1603 var nok dette bruket bygsel jord .

1610. Jon Andersson frå Ytre Eide, Stryn, ein Øysteinætling,

kom så og tok i bruk arveluten sin 1610. Året etter måtte han ut til Kalmarfeiden, men kom att.

Sonen hans,

1650. Anders Jonsson vart brukar føre 1650. I 1666 er han 53 år g. og har sønene Jon, 7 å. g. og Olav, 5 å. g. 1677. Jon Andersson vart brukar i lag med far sin 1677. Han er nemnd som legdsmann 1701, og har sønene Anders, 6 å. g., og Lars, 1 å,. g. I 1717 har han dessutan to små døtrer.

1710. Jon pantsette garden 1710 til Nils Langlo.

Kilder:

Sunnylvsboka.

Digitalarkivet: Ekstraskatten 1762 for Sunnylven og Geiranger sokn. [3366/5]

	Sogn	         Gardsnamn	 Eigar   Husstand	Fornamn	Farsnamn Status	                         Kjønn       Tilsammen	      Merknad

282 SundElvens Helset 2 Anna Hustru K

283 SundElvens Helset 2 Anders Ols. Tienestekarle M

284 SundElvens Helset 2 Johanna Piger over 12 aar K

285 SundElvens Helset 2 Solvei Jonsd. Andre hos sig havende folk K Denne Sølvei Jonsdatter er fra sin forstand og kand intet fortiene.

286 SundElvens Helset Selv-Eier 1 Colben Mand M 5

287 SundElvens Helset 2 Magdeli Hustru K

288 SundElvens Helset 2 Anna Børne over 12 aar K

289 SundElvens Helset 2 Knut Andre hos sig havende folk M

290 SundElvens Helset 2 Malena Andre hos sig havende folk K

291 SundElvens Helset Proprietair Gods 1 Anders Mand M 6