Leon Wanatowicz

GEDCOM Note

<p>WANATOWICZ LEON, urodzony 31 X 1896 r. w Chodorowie, pow. Bóbrka, syn Hipolita i Marii z Lipowskich. Po ukończeniu szkoły ludowej uczęszczał do miejscowego gimnazjum realnego, a po trzeciej klasie do c.k. Gimnazjum w Mielcu. Należał do skautingu i Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. W szóstej klasie zrezygnował z nauki, a we wrześniu 1914 r. zgłosił się do 2 pułku piechoty Legionów Piłsudskiego. Brał udział w walkach z Rosjanami na terenie Rusi Zakarpackiej, Galicji Wschodniej, na Huculszczyźnie i w kampanii bukowińskiej (do połowy marca 1915 r.). Po wypoczynku w Kołomyi, gdzie 2 pp włączono do II Brygady Legionów, brał udział w walkach nad Prutem, pod Rarańczą i na Wołyniu. Po kryzysie przysięgowym w lipcu 1917 r. został wcielony do wojska austriackiego. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości służył w 17 pułku piechoty w Rzeszowie. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1920, m.in. na froncie polsko-ukraińskim w Małopolsce Wschodniej i na Wileńszczyźnie. Po wojnie ukończył kurs maturalny dla legionistów i zdał maturę, a w 1922 r. został przeniesiony wstopniu sierżanta do rezerwy. Został odznaczony Medalem Niepodległości i Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918-1921. Powrócił do Mielca i zajął się działalnością sportową. Był współzałożycielem klubu „Lechia”, a później Klubu Sportowego „Kruki” i pełnił funkcję kapitana drużyny piłki nożnej. Korzystając z zamożności ojca, pokrywał sporą część wydatków na utrzymywanie i wyposażenie drużyny. Angażował się także w działalność Związku Strzeleckiego. Przez pewien czas pracował w banku, a później zajął się handlem bydłem. W związku z narastającą agresją Niemiec wobec Polski został przeszkolony w zakresie pracy kontrwywiadowczej i wytypowany do organizowania dywersji przyfrontowej na wypadek wojny. Uczestniczył w działaniach zabezpieczenia kontrwywiadowczego COP. Nie brał udziału w kampanii wrześniowej 1939 r. W czasie okupacji hitlerowskiej mieszkał w Mielcu i pracował oficjalnie jako poborca kontyngentu zwierząt rzeźnych. Równocześnie od grudnia 1939 r. działał w konspiracji, najpierw w SZP, od 1940 r. w komórce wywiadu i kontrwywiadu komendy Obwodu ZWZMielec, a później w komórce wywiadu i kontrwywiadu w sztabie Inspektoratu Rejonowego AK Tarnobrzeg. Posługiwał się pseudonimami „Boruta” i „Dzik”. Przebywając często wśród Niemców, zdobywał cenne wiadomości dla ruchu oporu, wielokrotnie ostrzegał przed aresztowaniami oraz przyczynił się do uwolnienia wielu Polaków z obozu w Pustkowie. Jednocześnie jednak podejrzewany był o współpracę z Niemcami. Jako okresowy pracownik Banku Spółdzielczego w 1942 r. przyczynił się do powodzenia akcji konfiskaty pieniędzy przez grupę specjalną „Jędrusiów”. Brał udział w różnych akcjach przeciwko okupantom. Po wyzwoleniu Mielca spod okupacji hitlerowskiej został aresztowany przez NKWD i uwięziony pod zarzutem współpracy z Niemcami, ale dochodzenie nie potwierdziło winy. W 1945 r. otworzył lokal gastronomiczny przy ul. Sandomierskiej 20, a od jesieni 1945 r. pracował wStarostwie Powiatowym w Mielcu. Nie godził się jednak z nową rzeczywistością polityczno-społeczną i pozostawał wierny rządowi w Londynie. Od maja 1945 r. rozpoczął działalność konspiracyjną w strukturach Brygad Wywiadowczych Delegatury Sił Zbrojnych, a następnie w ramach BW WiN, gdzie pełnił funkcję kierownika wywiadu BW na powiat mielecki. Na początku października 1946 r. został aresztowany (wraz z innymi działaczami WiN) przez mielecki PUBP i bestialsko przesłuchiwany najpierw w Mielcu, a następnie w WUBP w Rzeszowie i w więzieniu Montelupich w Krakowie. Po rozprawie sądowej w Wojskowym Sądzie Rejonowym w Rzeszowie wyrokiem WSR z 11 IV 1947 r. został skazany na karę śmierci, pozbawienie praw publicznych i obywatelskich oraz przepadek mienia. (Skazani zostali także m.in. inni mielczanie: Wiktor Jaderny, Karol Marcin Weryński i A. Kopecki). Po amnestii (z 22 II 1947 r.) karę śmierci zamieniono na dożywocie, a po apelacji i staraniach żony karę zmniejszono do 15 lat. Więziono go w Rzeszowie, a od sierpnia 1947 r. w CWK we Wronkach. Tam jako więzień antypaństwowy „A” odbywał karę w najgorszych warunkach i zachorował na gruźlicę kręgosłupa. Mogła być ona wyleczona tylko w specjalistycznym szpitalu. Mimo starań rodziny o zwolnienie i leczenie szpitalne nie został zwolniony z powodu sprzeciwu kierownictwa więzienia.W uzasadnieniu napisano m.in.: „...więzień (...) nie przejawia żalu za popełnione winy (...) do obecnej rzeczywistości jest ustosunkowany wrogo”. Odmówiono też przyjęcia lekarstw, które dostarczyła żona – Irena z Janiaków. Zmarł w więziennym szpitalu 2 XI 1951 r. i został pochowany na cmentarzu więziennym we Wronkach. Na fali przemian ustrojowych w Polsce po 1989 r. jego (i innych działaczy WiN) sprawa powróciła na wokandę sądową. W wyniku rewizji nadzwyczajnej z 12 II 1990 r. Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego oraz Prokuratora Generalnego RP na korzyść wszystkich wówczas skazanych – Sąd Najwyższy w Warszawie 25 X 1990 r. wydał postanowienie o unieważnieniu wyroku byłego WSR w Rzeszowie, uniewinnił i zrehabilitował Leona Wanatowicza i innych skazanych działaczy WiN. Dla upamiętnienia działalności patriotycznej Leona Wanatowicza jedną z ulic na osiedlu Borek nazwano jego imieniem w czasie sesji Rady Miejskiej w Mielcu 11 II 2010 r.</p>