Maria van Souburg

http://nl.wikipedia.org/wiki/Maria_van_Souburg

Maria van Souburg is waarschijnlijk geboren op de burcht Souburg bij Vlissingen – een geboortejaar is onbekend. Zeker is dat ze vóór 1270 trouwde met Hugo heer van Kruiningen en Woensdrecht, met wie zij waarschijnlijk in Kruiningen (Zuid-Beveland) heeft gewoond. Na de dood van haar eerste man, van wie zij de heerlijkheid Kruiningen erfde, hertrouwde Maria van Souburg met de Brabantse edelman Jan I Berthout, alias van Berlaar. Dit huwelijk werd vermoedelijk nog voor 1302 voltrokken. Haar tweede echtgenoot had zowel Brabantse als Vlaamse bezittingen. Hij was heer van Grammene (bij Gent) en vocht op 11 juli 1302 aan Vlaamse zijde mee in de Guldensporenslag. In 1306 verwierf Maria via haar schoonfamilie onroerende goederen in de Kempen en tussen de Nete en de Dijle. In 1310 werd ze opnieuw weduwe. Zij overleefde al haar kinderen.

De naam van Maria van Souburg is vooral bekend dankzij de Brabantse kroniekschrijver Lodewijk van Velthem (ca. 1275-ca. 1330). Deze droeg op 3 augustus 1315 zijn Vierde pertie van de Spiegel historiael – een vertaling van het Latijnse Speculum historiale – aan haar op. Hij noemt haar ‘mevrouw van Berlaar, Vrouwe Maria, die nu bij Antwerpen woont’. Waar zij voordien woonde, vermeldt hij niet. Lodewijk van Velthem was de pastoor van Veltem (bij Leuven). Hij laat weten dat het voltooien van de rijmkroniek hem bijzonder zwaar viel, maar dat hij het werk ook zou hebben geschreven als hij er niet voor betaald werd. Het waren volgens Lodewijk vooral de hoofsheid en vele goede gunsten van Maria die hem ertoe hadden gebracht in te gaan op haar vriendelijke verzoek om de kroniek te schrijven. De autobiografische notities in de Vifte pertie – het vijfde deel dat een jaar later werd voltooid en níet aan Maria van Souburg was opgedragen – laten zien dat de dichter in augustus of september 1315 inderdaad naar Antwerpen was afgereisd om zijn kroniek aan haar aan te bieden.

Gelet op de warme bewoordingen in de Vierde pertie is het opmerkelijk dat Lodewijk van Velthem in de Vifte pertie met geen woord over Maria van Souburg rept. Het lijkt er dus op dat de band tussen de dichter en Maria van Souburg na september 1315 werd verbroken – of dat haar financiën niet langer toestonden om de dichter te ondersteunen. Toch is dit bepaald niet zeker. De kroniek biedt een uitvoerig relaas van de meest recente geschiedenis (1248-1316) en blikt profetisch vooruit op het einde der tijden. Zo beschrijft Lodewijk het noodweer van 1315 als een teken dat God de kant van Vlaanderen heeft gekozen. Het is dus aannemelijk dat Lodewijk van Velthem met zijn Vifte pertie het publiek wilde overhalen de Vlaamse kant te kiezen en zich af te keren van Frankrijk. Hij droeg het op aan heer Gerard van Voorne, de belangrijkste raadgever van de Hollandse graaf, met meteen de vraag of hij diens hofkapelaan kon worden. Kennelijk probeerde hij zo de Hollandse partij los te weken van de Franse bondgenoot. In die optiek is het denkbaar dat – de anti-Franse – Maria van Souburg ook voor de Vifte pertie als mecenas heeft opgetreden, maar dat de kroniekschrijver haar rol strategisch verzweeg.
(bron: artikel Souburg, Maria van (voor 1270-1336) in het Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland)