Sijbrandus van Dam

Woonde in Leeuwarden, Warmoezenierstraat 9. Zoon van Jacobus van Dam (broodventer) en Siebrigien Veenstra. Huwde met Sjoerdje Siccama (één dochter). Broodbezorger. Nederlands Hervormd. De oud-militair was lid van het verzet. In mei 1943 weigerde Van Dam zich te melden voor krijgsgevangenschap. Hij dook onder, voegde zich in een later stadium bij de Binnenlandse Strijdkrachten en was actief bij sabotagedaden. Op 8 december 1944 was Van Dam betrokken bij de legendarische kraak in de Leeuwarder gevangenis, waarbij 51 politieke gevangenen werden bevrijd uit handen van de SD, zonder dat er gewapend geweld aan te pas kwam. Hij zorgde voor de afvoer van de bevrijde gevangenen naar onderduikadressen. Kort voor de bevrijding, op zaterdag 7 april 1945, werd hij gearresteerd. Die ochtend had de SD bij een inval in een pand in de Sint Jacobsstraat in de Friese hoofdstad een lijst met de namen van de Leeuwarder BS'ers gevonden. Als represaille voor een aanslag op het spoorwegtraject Leeuwarden - Harlingen is Sijbrandus van Dam met een groep van twaalf anderen gefusilleerd bij de Van Harinxmabrug in Dronrijp. Tot de slachtoffers behoorden ook de gedeserteerde SS'er Outger van Dijk uit Leeuwarden en de omstreden Johannes Marinus Ducaneaux uit Arnhem. Zijn naam staat vermeld op een gedenkteken op de plaats van de executie. Op zijn graf is de toorts van de Stichting Friesland 1940-1945 aangebracht. WO2 slachtoffers

Register van Dragers Verzetsherdenkingskruis - pagina 94

Sijbrandus van Dam, (broodbezorger) geboren op 18 december 1915 te Huizem, overleden op 11 april 1945 te Dronrijp. SD uit Leeuwarden fusilleert bij de brug te Dronrijp 14 gevangenen:

Johannes Nieuwland, Hendrik Jozef Spoelstra, Douwe Tuinstra, de drie broers Egbert Mark Wierda, Klaas Jan Wypcke Wierda en Hyltje Wierda, Sijbrandus van Dam, Heinrich Harder, Dirk de Jong, Hendrik Jan de Jong, Ruurd Kooistra, Johannes Marinus Ducaneaux en Oudger van Dijk. De beide laatste worden wegens (vermeende) banden met de bezetters niet herdacht op het monument bij de brug. Gerard de Jong overleefde de executie.

In de avond van 9 april 1945, aan de vooravond van de bevrijding, kreeg de afdeling Leeuwarden van de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten het bevel over te gaan tot algemene sabotage. 'Sabotage op weg, rail en water', zo luidde de order van het hoofdkwartier van de NBS in Friesland. De bezetter mocht niet de gelegenheid krijgen naar Duitsland te ontkomen. Het resultaat van de sabotage was onder andere het uitschakelen van de spoorlijnen Leeuwarden-Franeker en Leeuwarden-Buitenpost. De gevechtsgroep Franeker draaide over een afstand van 75 meter alle schroeven uit de rails. Een dag later ontspoorde een Wehrmachtslocomotief met 26 wagens.

De Sicherheitsdienst uit Groningen gelastte dat bij Dronrijp als represaille op 11 april twintig man doodgeschoten moest worden. De geheime luisterpost van de NBS in Leeuwarden ving dit bericht op en de verzetsgroepen kregen opdracht zich onmiddellijk naar de sabotageplaats te begeven om hun vrienden te ontzetten. De groep Dronrijp nam posities in bij de spoorlijn, omdat men dacht dat de gevangenen per trein naar het dorp zouden komen. Dit gebeurde echter niet.

Veertien gevangenen uit het Burmaniahuis in Leeuwarden werden in wagens naar Dronrijp vervoerd. Op het moment dat zij in het dorp aankwamen, vlogen er juist een aantal Britse jagers boven Dronrijp. Uit angst voor de vliegtuigen besloot de bezetter de fusillade ter plaatse uit te voeren. Bovendien was de brug over het Van Harinxmakanaal opgehaald, waardoor zij de spoorlijn niet konden bereiken.

In drie groepen werden de slachtoffers naar de voet van de dijk bij het kanaal gebracht. Nadat driemaal een salvo had geklonken, lagen er dertien stoffelijke overschotten in het gras die een etmaal moesten blijven liggen. Eén van de mannen, Gerard de Jong uit Leeuwarden, overleefde de executie door zich 'dood' te houden. De gewonde verzetsman werd nadat de bezetter vertrokken was, in veiligheid gebracht.

• Spanvis - Friese Verzetsstrijders WO2
• WO2slachtoffers
• Oorlogsgravenstichting
• Stichting Friesland 1940-1945