Simonas Martynas Judas Korvin-Kosakovskis

GEDCOM Note

2-й муж.

Ши́мон Ма́рцин Коссако́вский (Симон Мартин Коссаковский; польск. Szymon Juda Marcin Korwin-Kossakowski; 1741, имение Шилы в нынешнем Ионавском районе — 25 апреля 1794, Вильно) — государственный и военный деятель Речи Посполитой, активный участник Барской и Тарговицкой конфедераций, подчаший ковенский (с 1763), гетман польный литовский (1792—1793), последний гетман великий литовский (1793—1794).
Биография
Представитель шляхетского рода Коссаковских герба Слеповрон. Младший из четырёх сыновей стольника жемайтского и стражника ковенского Доминика Коссаковского (1711—1743) и Марианны Забелло. Старшие братья — воевода витебский и браславский Михаил, каштелян инфлянтский Антоний, епископ инфлянтский Юзеф Казимир.
Образование получил в иезуитской коллегии в Ковно и в Кёнигсбергском университете. В 1763 году получил должность подчашего ковенского. В 1764 и 1766 годах дважды избирался послом (депутатом) на сеймы.
В 1767 году Шимон Мартин Коссаковский присоединился к Радомской конфедерации, в том же году был секретарем дипломатической миссии Радомской конфедерации в России.
Сначала поддерживал Станислава Августа, но затем выступил с резкой критикой его на Репнинском сейме и присоединился к Барской конфедерации. Осенью 1768 года наступление российских войск вынудило его выехать в Пруссию. За границей в Саксонии и Турции проводил деятельность, направленную на свержение Станислава Августа.
По возвращении, предводительствуя силами конфедератов в Великом княжестве Литовском, одержал ряд побед над российскими войсками. Его отряд в 4 тысячи человек совершил удачный рейд по Смоленщине, затем переход через Курляндию, Пруссию и Мазовию в Великую Польшу.
В 1775 году примирился с королём и стал одним из руководителей пророссийской группировки. В 1790 году в чине генерал-майора поступил в российскую армию и участвовал в боевых действиях против Турции на Балканах. Стал одним из организаторов и руководителей Тарговицкой конфедерации. В 1792 году российский корпус под его командованием начал наступление на территорию Речи Посполитой со стороны Полоцка. Во взятом российскими войсками в январе 1792 года Вильно провозгласил себя польным гетманом литовским. В 1793 году стал великим гетманом литовским.

Костёл Святого апостола Иакова (Ионава), в котором погребён прах Коссаковского
Во время восстания 1794 года был 24 апреля арестован повстанцами и заключён в Арсенале. На следующий день по приговору суда 25 апреля был в жёлтом шлафроке повешен на виселице на Ратушной площади. Похоронен в крипте костёла Святого апостола Иакова в Ионаве.
Семья и дети
Был женат на Терезе Потоцкой, дочери воеводы волынского Михаила Потоцкого (ок. 1660—1749), от второго брака с княжной Марцианной Огинской (1713—1766). Первым браком Тереза была замужем за воеводой минским Юзефом Гильзеном, с которым развелась.
Дети: Наталья Коссаковская
Ссылки
• Kosakovskis Simonas (лит.). Jonavos rajono savivaldybės viešoji biblioteka. Проверено 18 ноября 2008. Архивировано из первоисточника 21 марта 2012.

https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B0%D0%BA%...

Simonas Martynas Kosakovskis (lenk. Szymon Juda Marcin Korwin-Kossakowski; 1741 m. Šilų dvare, šalia Jonavos – 1794 m. balandžio 25 d. Vilniuje) – Kosakovskių palikuonis, paskutinis Lietuvos didysis etmonas, aktyvus ATR konfederacijų dalyvis.

Biografija

Bajorų Kosakovskių giminės atstovas, herbo „Slepowron“ savininkas. Žemaitijos stalininko ir Kauno sargybinio Dominyko Kosakovskio (1711–1743) ir Marianos Zabielos jaunesnysis iš keturių sūnų. Vyresnieji broliai – Vitebsko ir Braclavo vaivada Mykolas, Livonijos kaštelionas Antanas, Livonijos vyskupas Juozapas Kazimieras.

Išsilavinimą gavo jėzuitų kolegiume, Kaune ir Karaliaučiaus universitete. 1763 metais gavo Kauno pataurininkio pareigybę. 1764 ir 1766 metais buvo du kartus renkamas pasiuntiniu (deputatu) į seimus.

1767 metais Simonas Martynas Kosakovskis prisijungė prie Radomo konfederacijos, tais pačiais metais buvo Radomo konfedracijos diplomatinės misijos Rusijoje sekretorius.

Iš pradžių palaikė Stanislovą Augustą, bet po to pasisakė su aštria kritika Repnino seime ir prisijungė prie Baro konfederacijos. 1768 metų rudenį rusų armijos antpuolis privertė jį išvažiuoti į Prūsiją.

1775 metais susitaikė su karaliumi ir tapo vienu iš prorusiškos grupuotės vadų. 1790 metais generolo-majoro laipsnyje įstojo į Rusijos armiją ir dalyvavo kariniuose veiksmuose prieš Turkiją Balkanuose. Tapo vienu iš Targovicos konfederacijos organizatorių ir vadų. 1792 metais jo vadovaujamas Rusijos korpusas pradėjo antpuolį į ATR teritoriją iš Polocko pusės. Rusų armijos 1792 metais paimtame Vilniuje pasiskelbė Lietuvos lauko etmonu. 1793 metais tapo Lietuvos didžiuoju etmonu.

Prasidėjus Kosciuškos sukilimui, 1794 m. balandžio 24 d. dėl Rusijos politikos palaikymo buvo sukilėlių pakartas Vilniaus rotušės aikštėje. Palaidotas Jonavos bažnyčios požemiuose.

Šeima ir vaikai

Buvo vedęs Terezę Potocką, Voluinės vaivados Mykolo Potockio (apie 1660–1749) dukterį nuo antros santuokos su kunigaikštyte Maricijona Oginska (1713–1766). Pirma santuoka Terezė buvo ištekėjusi už Minsko vaivados Juozapo Jurgio Hilzeno, su kuriuo išsiskyrė.

Vaikai: Natalija Kosakovska

Literatūra

• Vydas Dolinskas. “Simonas Kosakovskis. Politinė ir karinė veikla Lietuvos Didžiojoje Kunigaikštystėje 1763-1794 m.”. Disertacija, 2001 m., disertacinio darbo vadovas – prof. M. Jučas (Vilnius: Vaga, 2003. – 773 p.)
• Jonavos krašto žmonės. – Jonava: Linotipas, 2000. – P. 98-99Archyvuota kopija 2016-03-08 iš Wayback Machine projekto.
• Grafų Kosakovskių albumas / sudarytoja ir teksto autorė Eglė Lukaševičiūtė; vertėjos: Jurgita Bačauskaitė (angl.), Joanna Ostaszewska-Nowicka (lenk.). – Kaunas: Nacionalinis M. K. Čiurlionio dailės muziejus, 2004 (Kaunas: Keturios spalvos). – 143, p. : iliustr., faks. – Dalis gretut. teksto liet., angl., lenk. – Santr. angl., lenk. – Bibliogr. išnašose.

Szymon Juda Marcin Korwin-Kossakowski herbu Ślepowron (ur. w 1741 w Szyłach koło Janowa, zm. w Wilnie 25 kwietnia 1794) – hetman wielki litewski w 1793 roku, hetman polny litewski w 1792 roku, generał rosyjski w 1790 roku, konsyliarz z Senatu konfederacji generalnej Wielkiego Księstwa Litewskiego w konfederacji targowickiej, członek konfederacji grodzieńskiej w 1793 roku, konfederat barski w 1768 roku, podczaszy kowieński w 1763 roku.

Życiorys

Odbył studia w kolegium jezuitów w Kownie i na Uniwersytecie Królewieckim. Był bliskim współpracownikiem księcia kurlandzkiego Karola Krystiana Wettyna, dzieląc wraz z nim trudne chwile w Mitawie w 1763 roku, gdy był wyrzucany z księstwa przez wojsko rosyjskie. W 1764 roku był elektorem Stanisława Augusta Poniatowskiego z powiatu kowieńskiego, lecz zraził się do niego, gdy nie dostał upragnionego starostwa. Poseł na Sejm Czaplica 1766 roku z powiatu kowieńskiego. Na Sejmie repninowskim ostro atakował króla. Udał się potem w delegacji sejmowej do Rosji, by prosić Katarzynę II, by zechciała być gwarantką ustroju Rzeczypospolitej. Poniewczasie zrozumiał swój błąd, przystał do konfederacji barskiej i zaczął organizować powstanie na Litwie. Został marszałkiem generalnym konfederacji litewskiej. W listopadzie 1768 roku przyparty przez rosyjską kontrofensywę, wycofał się do Prus. Pojechał następnie do Drezna, gdzie był jednym z przywódców stronnictwa saskiego, zmierzającego do detronizacji Stanisława Augusta. Wyjechał do Turcji w celu agitacji antyrosyjskiej, podając się za posła saskiego. Tam sfałszował pismo sułtana do Generalności barskiej, w którym sułtan rzekomo wzywał do ogłoszenia bezkrólewia w Polsce. 9 kwietnia 1770 roku konfederaci barscy ogłosili w Warnie detronizację Stanisława Augusta.

Generalność nakazała schwytanie Kossakowskiego Kazimierzowi Pułaskiemu. Kossakowski jednak przedarł się na Litwę, gdzie odniósł wiele zwycięstw nad Rosjanami. Sformował jeden z najbardziej ruchliwych oddziałów barskich w sile 4 000 ludzi. Dokonał nawet brawurowego wypadu do Rosji, na Smoleńszczyznę, alarmując garnizony rosyjskie w Pskowie. Przeprowadził najdłuższy rajd konfederacji barskiej, przeprawiając się przez Kurlandię, Prusy i Mazowsze do Wielkopolski. Nazwany został wówczas litewskim Pułaskim.

W 1775 roku pogodził się z królem i stał się jednym z przywódców partii rosyjskiej w Rzeczypospolitej. W latach 1786–1788 zasiadał w Radzie Nieustającej. W 1790 roku wstąpił w randze generała-majora do armii rosyjskiej walczącej z Turkami na Bałkanach. Od października 1791 roku spiskował z Sewerynem Rzewuskim i Szczęsnym Potockim w Jassach, gdzie przygotowywano późniejszą konfederację targowicką.

W liście do Katarzyny II pisał:

Nie widzę i nikt dostrzec nie może ogólnego szczęścia kraju naszego, tylko w poważaniu tego sąsiedzkiego mocarstwa ogromnego, mającego własny interes widzieć nas mądrych i szczęśliwych, jako w osobie, którą wieki następne między cuda natury i wielkość kłaść będą – N. Imperatorowej całej Rosji. Nie masz pani wyżej umiejącej cenić prawa ludzkości i prawa rozsądnej wolności i sprawiedliwości: doświadczają i korzystają narody berłu jej poddane, kładąc i wielbiąc ją w mądre przymiotów bóstwa.

Udzielał cennych uwag o stanie armii polskiej generałom rosyjskim, którzy mieli zaatakować Rzeczpospolitą. Postulował m.in. porwanie Tadeusza Kościuszki i księcia Józefa Poniatowskiego. W 1792 roku został dowódcą korpusu rosyjskiego, który uderzył na Polskę od strony Połocka. 25 czerwca 1792 roku w zdobytym przez Rosjan Wilnie ogłosił się hetmanem polnym litewskim. W styczniu 1793 roku ostro zareagował na wkroczenie wojsk pruskich do Wielkopolski. Zagroził wówczas zwołaniem pospolitego ruszenia, co przeraziło nawet Rosjan. Proponował nawet przyłączenie Litwy do Rosji jako udzielnego księstwa. W tym roku został hetmanem wielkim litewskim. Na sejmie grodzieńskim (1793) został mianowany przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego członkiem deputacji do traktowania z posłem rosyjskim Jakobem Sieversem. 22 lipca 1793 roku podpisał traktat cesji przez Rzeczpospolitą ziem zagarniętych przez Rosję w II rozbiorze Polski. W 1794 roku opracował plan redukcji wojska litewskiego.

W czasie insurekcji kościuszkowskiej 24 kwietnia 1794 roku został w Wilnie aresztowany i osadzony w Arsenale. Sąd kryminalny 25 kwietnia skazał go na śmierć przez powieszenie. Został powieszony w żółtym szlafroku na szubienicy przed Ratuszem. W momencie zaciskania pętli na szyi skazańca odezwały się dzwony kościoła św. Kazimierza a tłum wiwatował Niech żyje Rzeczpospolita!

Postać Szymona Kossakowskiego została wykorzystana przez Juliusza Słowackiego. Poeta przedstawił ostatnie dni życia hetmana w dramacie Horsztyński.

Odznaczony Orderem Orła Białego, kawaler Orderu Świętego Stanisława.

Przypisy

• Korrespondent Warszawski Donoszący Wiadomości Kraiowe y Zagraniczne. 1792, no 64 + dod., s. 586.
• Korwin Kossakowski S., Trzeci Maj i Targowica, Kraków 1890, s. 224.
• Urzędnicy centralni i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV-XVIII wieku. Spisy". Oprac. Henryk Lulewicz i Andrzej Rachuba. Kórnik 1994, s. 216.
• Akt elekcyi Roku Tysiąć Siedemset Sześćdziesiątego Czwartego, Miesiąca Sierpnia, Dnia dwudziestego siódmego, s. 57.
• Dyaryusz seymu walnego ordynaryinego odprawionego w Warszawie roku 1766 ...,
• Volumina Legum, t. X, Poznań 1952, s. 11-23.
• Volumina Legum t. X, Poznań 1952, s. 23.
• Autor nieznany, R. Kaleta, Ulotna poezja patriotyczna Oświecenia (1774-1797), Wrocław 1977.
• Znaczenie czarnego humoru w wierszach nagrobkowych z czasów powstania kościuszkowskiego
• Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, 2008, s. 242.