Starostwo Haienskiego. Powiat Miński, Województwo Mińskie, Wielkie Księstwo Litewskie. Rzeczpospolita

Projekt ten opowiada o Starostwo Haienskiego i jego mieszkańcach, którzy zamieszkiwali wsie wchodzące w skład starostwa przed okupacją rosyjską w 1793 roku. Mieszkańcy zostali uwzględnieni na podstawie wzmianek w inwentarzach (1738 roku, 1765 roku, 1789 roku) i księgach metrykalnych cerkwi greckokatolickich we wsi Januszkowicze i miasteczko Hayno, a także kościoła rzymskokatolickiego w miasteczko Hayno.

W czasie okupacji rosyjskiej w 1793 r. w jako część Starostwo Haienskiego było 8 wsi: miasteczko Hayno, wieś Slizyn, wieś Sierpinjzczyzna, zaścianek Zylicze, wieś Raczkiewicze, zaścianek Rudnica V. Slizanka, wieś Stayki, zaścianek Buchnowicze.

Mieszkańcy tych wsi byli parafianami kościoła greckokatolickiego we wsi Januszkowicze, kościoła greckokatolickiego w miasteczko Hayno i kościoła rzymskokatolickiego w miasteczko Hayno.

Starostąmi niegrodowemi hajenskiemi byli:

1665 r. – Jerzy Chreptoicz;
1672 r. – Dominik Władysław i Marya z Kimbarow Ciechanowieccy;
do r. 1712 – Antoni Kazimierz Ciechanowiecki;
po r. 1712 – Mihał Jan i Antonina z Filipowiczów Wasilewscy;
od r. 1737 – Mihał i Teresa z Paców Wołodkowiczowie.

Inwentarz Starostwo Haienskiego z 21 czerwca 1738 r.

jest przechowywany w Litewskim Państwowym Archiwum Historycznym (LPAH 11-1-1058).

miasteczko Hayno

Według inwentarza w miasteczku Haina było 40 dymów z 118 mężczyznami, wszyscy nosili to nazwisko: Baranowicz, Borysowiec, Chylko, Ciwunczyk, Demianowicz, Deylidzik, Holubiedka, Hryniwczek, Kapusczycha wdowa, Kochan, Kolacz, Koloczonek, Kowal, Kozaczonek, Kozak, Lichtarowicz, Makolska wdowa, Marcienkiewicz, Mikolski, Pantus, Polonanin, Prytyka, Rodkiewicz, Rodziewicz, Rybczyk, Suryntowicz, Swidersky, Syroczonek, Wtuk (Wlok), Zelanin, Zurowara.

wieś Raczkiewicze

13 dymów, 48 mężczyzn z nazwiskami: Szukun, Prytyka, Do(e)ilidowicz, Dasnec, Holubowski, Siehily.

wieś Sierpinjzczyzna

6 dymów, 14 mężczyzn z nazwiskami: Holubowski, Do(e)ilidowicz, Adamowicz, Tarasiewicz, Kozik.

wieś Slizyn

7 dymów, 24 mężczyzn z nazwiskami: Marcienkiewicz, Jurosec, Barus, Zolusz, Rakowicz, Nadziey, Rotkiewicz, Dawidowicz, Lucki

wieś Stayki

9 dymów, 22 mężczyzn z nazwiskami: Makiey, Boszko, Kunski, Waszkiewicz, Poloczanin.

sieliszcze Zyliczy

1 dym, 5 mężczyzn noszących nazwisko Boreyko.

Inwentarz Starostwo Haienskiego z 12 czerwca 1765 r.

jest przechowywany w Litewskim Państwowym Archiwum Historycznym (LPAH 11-1-1072).

miasteczko Hayno

Według inwentarza w miasteczku Haina było 38 domów z 119 mężczyznami, wszyscy nosili to nazwisko: Bazylewicz, Bondarczyk, Chilko, Doylid, Holubicki, Iwaszkiewicz, Kochan, Kowal, Kozak, Lichtarowicz, Makolski, Marcienkiewicz, Mazurczyk, Pietraszkiewicz, Poloczanin, Prytyka, Puntus, Robiezkiewicz, Rowiaka, Rybczyk, Suryntowicz, Szaraczonek, Zylanin.

zaścianek Zylicze

3 doma, 9 mężczyzn z nazwiskami: Zylanski (Zylanin), Lisowski.

wieś Stayki

10 domów, 30 mężczyzn z nazwiskami: Bondar, Zaniemoniec albo Boszko, Kunski, Zlly albo Waszkiewicz, Poloczanin, Zapieka, Raszkowski.

wieś Sierpinjzczyzna

6 domów, 16 mężczyzn z nazwiskami: Zylanin, Nowik, Suryntowicz, Waszkiewicz, Kozik.

wieś Raczkiewicze

14 domów, 43 mężczyzn z nazwiskami: Prytyka, Zienkiewicz, Nowik, Dobrohost, Tomaszewicz, Tokarczuk.

wieś Slizyn

8 domów, 24 mężczyzn z nazwiskami: Szeweta (Jurosec), Labysz, Rotkiewicz, Cienkiewicz, Barus, Mikulicz.

Inwentarz Starostwo Haienskiego z 10 sierpień 1789 r.

jest przechowywany w Litewskim Państwowym Archiwum Historycznym (LPAH 11-1-699).
W starostwe znajduje się 101 domów, w których mieszka 699 osób (350 mężczyzn i 349 kobiet).

miasteczko Hayno

51 dom, 331 osóba (164 mężczyzn i 167 kobieta), wszyscy nosili to nazwisko: Balewicz, Bazylewicz, Bondarczyk, Chilko, Doylid, Dudka, Hladki, Hrynkiewicz, Iwaszkiewicz, Kienyczyk, Kochan, Kosieniewicz, Leonowicz, Lichtarowicz, Makolski, Marcienkiewicz, Mazura, Nowik, Nowicki, Poloczanin, Prytyka, Puntus, Robatkiewicz, Rybczyk, Suryntowicz, Szaraczonek, Szarowar, Wysocki, Zylanin.

wieś Slizyn

10 domów, 79 osób (38 mężczyzn i 41 kobieta) z nazwiskami: Cienkiewicz, Tarasiewicz, Barkiewicz, Szuszkiewicz (Barus), Zylanin, Prytyka, Rotkiewicz Labysz, Stasielewicz.

wieś Sierpinjzczyzna

4 doma, 34 osóby (17 mężczyzn i 17 kobiet) z nazwiskami: Zylanin, Waszkiewicz, Kozik, Cienkiewicz.

zaścianek Zylicze

3 doma, 26 osób (13 mężczyzn i 13 kobiet) z nazwisko: Zylanin (Zylaninski).

wieś Raczkiewicze

15 domów, 98 osób (50 mężczyzn i 48 kobiet) z nazwiskami: Suryntowicz, Zaleski, Zylanin, Czerniawski, Buber, Prytyka, Leonowicz, Tomaszewicz, Zienkiewicz, Dobrohost, Buyko.

zaścianek Rudnica V. Slizanka

4 doma, 24 osóby (10 mężczyzn i 14 kobiet) z nazwiskami: Oleski, Slosariewicz, Kiszkura, Lichtarowicz.

wieś Stayki

12 domów, 90 osób (47 mężczyzn i 43 kobiety) z nazwiskami: Poloczanin, Kunski, Waszkiewicz, Zaniemoniec albo Boszko, Hladki, Prytyka.

zaścianek Buchnowicze

2 doma, 17 osób (11 mężczyzn i 6 kobiet) z nazwiskami: Prytyka, Rowiaka.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom III

Hajna starożytna historyczna osada nad rzeką tegoż nazwiska, niegdyś własność wielkich książąt litewskich w kraju mińskim; od roku 1569 gdy regulowano województwa litewskie, do roku 1795 w województwie i powiecie mińskim, a odtąd i teraz w gubernii mińskiej, na południowozachodnim krańcu powiatu borysowskiego o 50 w. od Borysowa położona. Miejscowość piękna, górzysta, w glebie dość dobrej.

Kronikarze nasi, wspominając Hajnę już w wieku XIV, mianowicie Dlugosz w księdze Xtej, Kromer w księdze l5tej, Stryjkowski w tomie IIim w rozdziale Vtym a Bielski Marcin w 3ciej księdze, piszą o erekcyi kościoła hajeńskiego przez Jagiełłę dokonanej; lecz kiedy Kromer kładzie ten fakt pod rokiem 1386 ob. w oryginale str. 356 a w tłomaczeniu Błaz. str. 414, wyd. Bol. to Długosz ob. str. 112, Stryjkowski ob. str. 80 wyd. 1846 r i Bielaki ob. str. 233 wyd. Bohomolca o rok go później zaznaczają.

Mniejsza zresztą o małą różnicę kronikarską w czasie, wszakże rzecz pewna, iż świątynia hajeńska należy do pierwotnych fundacyi Jagiełły, że była jedną z siedmiu, które ten król zaraz po wprowadzeniu chrześciaństwa w Litwie wzniósł na miejscu pogańskich ołtarzów i funduszami opatrzył, a zacnej pamięci królowa Jadwiga aparatami i srebrem obdarowała. Wkrótce potem W. Ks. Witold nadał kościołowi hajeńskiemu znaczne dość dobra Kociele; zaś w roku 1514 Zygmunt stary, przybywając z Borysowa do Hajny na trzydniową dewocyą, z pocztem panów i rycerstwa, z powodu świetnego zwycięstwa odniesionego przez księcia Konstantego Ostrogskiego pod Orszą, grzebał ciała poległych tam bohatersko kilku wiernych sług swoich, a następnie kościół darami królewskiemi, nowemi gruntami uposażył i przywilejem zabezpieczył.

Pierwotna świątynia jagielońska, z drzewa budowana, przetrwawszy cztery wieki gdy upadać zaczęła, staraniem dwóch z, rzędu gorliwych proboszczów Tyszkiewicza i Cydzika wzniesiona wspaniale na nowo z muru i wyświęcona w roku 1788 przez Tadeusza Bukatego sufrągana żmudzkiego. Lud okoliczny do obrazu N. P. hajeńskiej zawsze przywięzywal wielką wagę i w starych księgach nabożnych znajdujemy pieśni o Hajnie i adoracje specjalne tego miejsca. Mury hajeńskiej swiątyni do dziś dnia istnieją, atoli nabożeństwo katolickie po roku 1865 ustało, bo kościół zamieniono na cerkiew; parafią liczącą do 6000 dusz dołączono do łohojskiej i innych, zaś pamiątki uległy rozproszeniu.

W kościele hajeńskim do chwili kasaty, z mocy obligacyi pierwotnej, dwa razy w tygodniu odprawiały się msze żałobne za duszę W. Ks. Witolda. Los funduszów kościoła równio uległ przemianom, zapis bowiem Witoldowy, mianowicie dobra Kociole, przywłaszczyła była kapituła mińska, a nadania protoplasty Jagielonów i Zygmunta Igo po roku 1833, gdy kasowano dobra duchowne, przeszły na rzecz skarbu. Dobra hajeńskie, jak inne królewszczyzny Rzeczypospolitej, w swoim czasie zamienione na starostwo, stały się ciągłą dzierżawą szlachty. W pierwszej połowie wieku XVII hajeńskim starostą był możny pan, Mikołaj Sapieha, wojewoda nowogródzki, sławny wiarą w gusła i procesem głośnym na całą Litwę z mniemanymi czarownikami, na których wyjednywał dekreta śmierci przez spalenie w Nowogródku, ob. Arch. Sbor. Wil. t. III, str. 164. W roku 1717 H. płaciła hiberny na wojsko 400 złotych ob. Vol. Leg. VI, str. 189, szpalta 370.

W trzeciej ćwierci XVIII stulecia starostwo hajeńskie trzymał, wraz z królewszczyzną Buchnowską, Michał Wołodkowicz, lecz gdy w skutek dyferencyi granicznych starosta miał ciągłe zwady z sąsiadami, zapadła więc w roku 1775 uchwała sejmowa, nakazująca wyznaczonym komisarzom starostwo hajeńskie rozgraniczyć, krzywdy rozsądzić i powetować ob. Vol. Leg. t. VIII, str. 520, szpalta 829. Po zaborze kraju starostwo zostało własnością skarbową, składało się ono z 8miu wiosek i liczyło przeszło 450 mieszkańców włościan płci męzkiej. W Hajnie miał schedę terytorialną opat bazylianów mińskich, Antoni Lubieniecki, i w r. 1750 na tej części uczynił zapis bonifratrom mińskim w ilości 800 złotych. Zapis ten następnie przeszedł do skarbu, a trzech włościan osiadłych aż do ich usamowolnienia było własnością duchowieństwa prawosławnego.

Teraz samo miasteczko Hajna ma około 400 mieszk., posiada zarząd gminy hajeńskiej, do której należy 41 wsi z 2950 włościan płci męzkiej. Ludność trudni się przeważnie rolnictwem. Nareszcie musimy zaznaczyć, iż tu w miasteczku staroscińskiem urodził się w roku 1793, z ojca unickiego księdza, znakomity du chem obywatelskim, nauką i dowcipem, autor i poeta Ignacy Szydłowski, dzielny członek Szubrawców występujący w Brukowcu i w Tygodniku wileńskim pod pseudonimem Gulbi A. Jelski.