Follow
| Pacześny | Paczesny | Pacieszny | Paciesny | Pačesný | Pachesny | Пачесны | Пачесный |
Samuel Bogumił LINDE, Słownik języka polskiego przez [...], Tom II, Część II. P. Warszawa, Drukarnia XX. Pijarów, 1811, s. 607:
P A C Z E Ś, -i, ż., plur. P A C Z E S I, Boh. pačesy, Etym. czesać, weyčes, ksstice, kaudel (ob. kądziel); Sr. 1. lenowe dżewo, woklépancze; Crn. osłak, kądela; Bs. kucine; Rs. пачеси, вычески, отрепки; (Vd. pashtuba, = izba, gdzie len czeszą); wyczoski lniane, konopne, drugiego czesania, lepsze od zgrzebi, Mittelwerk, keineres Werk (Werrich), Heide. Konopie, które od wyprawy, czyli czesania odchodzą, paczesiem zowiemy. Przędz. 46. W drzewie zmokłym utkana pacześ dym leniwy puszcza. A. Kch. W. 138, cf pakuły.
P A C Z E Ś N Y, -a, -e, (cf zgrzebny), z paczesi zrobiony, Bh. pačesny, kaudelowy; Sr. 1. dżewané), von keinerm oder Mittelwerk gemacht, Heide-. Za łokieć pacześnego płótna grosz. Stat. Lit. 395. PACZOSKI plur. dem. nom. paczesi, Mittelwerk. Paczoski konopne cienkie. Syr. 344. Gdzie niedostatek iest bawełny, lniane paczoski na to miewaią. Pim. Kam.193.
[Jan KARŁOWICZ], Słownik gwar polskich ułożył [...], Tom IV P [do druku przygotował J. Łoś]. Kraków, Nakładem Akademii Umiejętności. Drukarnia C.K. Uniwersytetu Jagiellońskiego pod zarządem Józefa Filipowskiego 1906, s. 7-8:
P a c z e ś = » kłaki lniane, lepsze od zgrzebi « Spr. Iv, 309; V, 389. » Pacześ a. Pakop « = gatunek przędziwa średniej wartości Krak. I, 182, ods. (opis). » Pacześ a. Paczesie « = 1 przędziwo średniej wartości, otrzymywane z włókien lnu, znajdujących się pod ‘kłakami’. 2. średnie płótno, cieńsze od ‘tłuścinnego’, wyrabiane z przędziwa tej samej nazwy Zb. VIII, 261. » Grube, zgrzebne płótno zowie się paczesne, pacześ « Pozn. I, 98. || » Paczoski = poplątane włókna lnu, otrzymywane przy czesaniu takowego « Osip. || » Pacześnina – gruba tkanina z paczosek « Osip. » Paceśnina = grube płótno, używane na ścierki, płachty, wyrabiane z pacuszków « Mil. » Przy czesaniu lnu na ręcznej szczotce wyczesują się ‘paczesie’, z których przędą grubsze nici i wyrabiają z nich ‘paceśninę’ « Pr. fil. IV, 853. » Pacześnica « = płótno grubsze od kużelu a cieńsze od pakulnicy. Ust. Z Litwy.
P a c z e ś k o w y = » Płótno pacześkowe = cieńsze od płótna pacześnego, zgrzebnego «. Parcz.
P a c z e ś n y i P a c z e s n y = » Płótno pacześne = robione z paczesi, tj. kłaków lnianych, lepszych od zgrzebi « Spr. IV, 309; V, 389. » Pakuły czeszą się osobno i otrzymuje się z nich jeszcze dwa gatunki włókien: jedne ‘paczesne’, drugie zaś zgrzebne « Zb. X, 209. » Paceśne płótno = zgorszego lnu « Udz. » Paceśne płótno = grubsze i rzadsze, niż konopne, a cieńsze i gęstsze, niż zgrzebne « Święt. p. w. Paceśny. » Paceśny = (o płótnie) gruby « Rozpr. IX, 211; XI, 186. » Grube, zgrzebne płótno zowie się paczesne, pacześ « Pozn. I, 98. » Jakąześ mi chustkę dała, Z paceśną łatką « Pozn. II, 258, n° 99, zwr. 8. » Pacześny (= z paździerzy) fartuszek « Kuj. I, 306, n° 82, zwr. 8. » Páczesny « (autor pisze ‘poczesny’) Pr. fil. IV, 804 p. w. Cecha || » Czasem przenośnie mówią ‘paceśna’ o dziewce lepszej i zamożniejszej, np. piosenka weselna: ‘Hejze ino, hejze ś niom, S tom dziwcynom paceśnom, Coby była sceśliwa, Jako kura nieśliwa’ « Spr. V, 389.
Aleksander BRÜCKNER, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 1927 r., s. 390:
pacześ, paczoski, 'zgrzebie', 'co się z konopi wyczesza', pacześny, 'zgrzebny'.
Witold DOROSZEWSKI [red. nacz.], Słownik języka polskiego, Tom VI P-Prę, Warszawa 1964 r., s. 10-11:
pacześ ż V, często w lm gw. «włókno lnu lub konopi wyczesane po drugim czesaniu, delikatne wyczeski; nici z tych włókien»: W obróbce lnu i konopi do dziś posługują się na wsi prastarymi nazwami pacześ »włókna lnu lub konopi« (albo nici z tych włókien); paździerze albo paździory »skórki na lnie lub konopiach«. pacześny gw. «zrobiony z paczesi; zrobiony z grubego płótna utkanego z paczesi; zgrzebny».
Kazimierz RYMUT, Nazwiska Polaków, Wrocław 1991 r., s. 203:
Paczes - od pacześ 'włókna lnu i konopi': Paczesny (od pacześny 'zrobiony z paczesi'), Pacześni-ak, Pacześni-owski; Paczos, Paczosa 1444, Paczos-ek 1470, Paczos-iński, Paczos-ka, m. 1440, Paczos-k + owic 1440.
Aleksandra CIEŚLIKOWA [opr.], Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych, Kraków 2000 r., s. 204:
Paczosa: paczesi 'włókna lnu średniej sorty' Sstp, paczosy, paczoski SW, por. płn. ps. *pačesъ 'to, co pozostaje po czesaniu lnu, konopi'.
Stanisław Andrzej HODOROWICZ, Słownik gwary górali Skalnego Podhala, Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu, 2004, s. 162:
paceśne płótno - gatunek lnianego płótna używanego do szycia męskiej bielizny.
paceśno dziewka - zamożna dziewczyna.
paceśny - wykonany z płótna paceśnego, przedni, dobry gatunkowo.