Il cognome Bartolotta è una variante del cognome Bartolo come anche Bartali, Bartalini, Bartaloni, Bartalotta, Bartalucci, Bartoletti, Bartolini, Bartoloni, Bartolotti e Bartolucci.
Derivano tutti, direttamente o tramite modificazioni ipocoristiche o accrescitive, dal nome medioevale Bartalus o Bartolus di cui abbiamo un esempio in un atto del 1308 a Siena: "Anno Domini millesimo CCCVIII°, indictione secunda, die X° mensis ianuarii. Actum Senis .. ..titulo locationis ad pensionem a kalendis januarii proxime pretoritis ad duos annos proxime venturos, loco et concedo tibi Cecchini Guidi vinaiolo de populo sancti Desiderii de Senis quondam domum dicti Musciatti cum camara que est iuxta dictorum domum versus fundacum calzolaiorum de la vacca, que camera est super cella quam ego dicrus ser Monte teneo,, posita subtus domun et casamentum dicti Musciatti, senis in poulo sancti Desiderii, cui ex uno latere est domus dicti Musciatti quam teneo ego dictus ser monte, ex uno est turris quam domum consuevit tenere Bartalus vinaiolos, et siqui dicte domus sunt plure confines pro annua pensione XIII libr. denariorum Senarum ..", o anche con l'insigne giurista bolognese Bartolus de Saxoferratus (1314-57) ed in quest'atto del 1400 nel cesenate: "...Postquam super venit Bartolus predictus filius dicti Sanctis et armatus una stanga lignea fecit insultum, impetum et aggressuram contra dictum Ser Joannem...".
Vengono dal nome proprio Bartolomeo, derivato dal nome aramaico Barthalmay = figlio ("bar") di Tolmai.