Παπασάββας Οικονόμος

Θησεύς

Επώνυμο μιας από τις σημαντικότερες οικογένειες της Κύπρου κατά τις 4 - 5 πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα, με πολύπλευρη πολιτική, εθνική, πνευματική κ.α. δράση. Μέλη της οικογένειας Θησέως ήσαν οι Κυπριανός, Νικόλαος, Θεοφύλακτος ή Θεόφιλος και Μαρίνα, τέκνα του Παπά Σάββα, εξαδέλφου (ή «ανεψιού» στα κυπριακά) ή «αδελφού» του εθνομάρτυρος αρχιεπισκόπου Κυπριανού* (1810 - 1821). Ο αναφερόμενος ως πέμπτος «αδελφός» Λεόντιος είναι ανύπαρκτο πρόσωπο, του οποίου η ιστορικότητα στηριζόταν σε παρεξήγηση κειμένου του Άγγλου περιηγητή John Carne, που ομιλεί στα 1821 για τον γέροντα Λεωνίδα, γιο του βικαρίου (vicar) που είχε πεθάνει προηγουμένως. Ο Ν.Γ. Κυριαζής (Κυπρ. Χρον., Ζ', 1930, σ. 47) διάβασε το Leonidas ως Λεόντιος και μετέφρασε το vicar σε οικονόμο, ενώ ο Βεν. Εγγλεζάκης το μεταφράζει εφημέριο (Κυπρ. Σπουδ., MB', 1978, σσ. 69 - 71), τον οποίο θεωρεί άγνωστο πρόσωπο, όπως και τον Λεωνίδα, που βασανίστηκε και μαρτύρησε μετά το επαναστατικό «πραξικόπημα» του Θεοφύλακτου Θησέως (βλ. πιο κάτω) κατά την άνοιξη του 1821 στη Λευκωσία, μη θέλοντας να προδώσει τον κρυψώνα του Θεοφύλακτου στους Τούρκους.

Ότι όμως ο Θεοφύλακτος, ο Νικόλαος, ο Κυπριανός και η Μαρίνα ήταν τέκνα του εξαδέλφου και όχι του αδελφού του αρχιεπισκόπου Κυπριανού, δηλαδή ανεψιοί του, «τιμητικώς» αποκαλούμενοι εξάδελφοί του στα έγγραφα (Εγγλεζάκης, Κυπρ. Σπουδ., MB', σσ. 70 - 71) προκύπτει από έγγραφο της 23 Νοεμβρίου 1820, αυτόγραφο του αρχιεπισκόπου στο οποίο αναφέρεται ο ἀοίδιμος [%CF%80%CE%BB%CE%AD%CE%BF%CE%BD] ἡμῶν [%CF%84%CE%BF%CF%85 αρχιεπισκόπου] ἐξάδελφος Μέγας Οἰκονόμος τῆς καθ' ἡμᾶς ἁγιωτάτης ἀρχιεπισκοπῆς Κύπρου, Παπᾶ Σάββας, ἡ Πρεσβυτέρα τοῦ μακαρίτου Κυρία Κορνηλία, καί τά φίλτατα αὐτοῦ τέκνα, εὐγενέστατος Κύριος Κυπριανός Θησεύς και Κυρία Μαρίνη. Παρά ταύτα και ο J. Carne (Letters from the East, London, 1830, σσ. 116-117) αποκαλεί τον (Θεοφύλακτο) Θησέα the nephew of the archbishop (= τον ανεψιό του αρχιεπισκόπου), που μπορεί όμως να σημαίνει ευρύτερα τον γιο του εξαδέλφου του ή το ανιψιοτέκνι του, κατά την κυπριακή ορολογία, όπως ακριβώς σημαίνει και ο συνήθης όρος ἀδελφότεκνοί μου στα αρχιεπισκοπικά κατάστιχα που ερευνήσαμε και στην τρέχουσα καθημερινή χρήση που υιοθετήθηκε από τους ιστορικούς. Δηλαδή ο Κυπριανός χαρακτηρίζει τα ανεψιοτέκνια του αδελφοτέκνια του αντί εξαδελφοτέκνια του, συντομεύοντας τον όρο (όχι τιμητικώς όπως υπέθεσε ο Β. Εγγλεζάκης), ακολουθώντας μεσαιωνική κυπριακή και βυζαντινή συνήθεια.

Ως προς το οικογενειακό της μητέρας των Θησέων, Κορνηλία Συγκλητική, αυτό υποδεικνύει καταγωγή από την ένδοξη μεσαιωνική κυπριακή οικογένεια των Συγκλητικών ή Σεκρετικών, πιθανώς Βυζαντινής προελεύσεως, που επιβίωσαν και επί Φραγκοκρατίας και επί Τουρκοκρατίας. Αφ' ετέρου η ιδιοκτησία των μύλων Ιατρός και Κορόμυλος στην Κυθρέα από τον εθνομάρτυρα (έγγρ. 23.11.1820, Κυπρ. Σπουδ., MB', 1978, σ. 70) αν είναι κληρονομική - οικογενειακή, όπως φαίνεται πιθανότατο, μαρτυρεί οικογενειακή σχέση καταγωγής και αυτού και των Θησέων από τις δυο επίσης γνωστές μεσαιωνικές κυπριακές οικογένειες Φλάτρο των οποίων ένας «κρυπτοκαθολικός» γιατρός Πέτρο Φλάτρο ήταν ο ιδιοκτήτης του ενός μύλου στις αρχές του 17ου αι. και κατοικούσε στην Κυθρέα, όντας σύμβουλος του αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου* (Λουζινιανού) και έπειτα του Νικηφόρου*, ενώ ο Κορόμυλος ανήκε στην οικογένεια Κρομύλου-Κορομύλου (πρβλ. κρητικό Κουρμούλης και μεσαιωνικό Curmulissi), γνωστή από το Χρονικόν του Λ. Μαχαιρά (παρ. 427) και από τον διάσημο δραγομάνο Μαρκουλλή* που σε ανέκδοτα γαλλικά προξενικά έγγραφα του 1676 κ.ε. φέρει το οικογενειακό επώνυμο Κορόμυλος.

Η μακραίωνη ιστορική εμπειρία των οικογενειών από τις οποίες προέρχονται οι Θησείς εξηγεί τις ικανότητες και τις σπουδαίες πρωτοβουλίες και επιδόσεις τους, και αποτελεί έναν ακόμη κρίκο συνεχείας στην ιστορία και στον πολιτισμό της Κύπρου. Και το επώνυμο Θησεύς δυνατόν να προέρχεται από τη μακρά ιστορία της οικογένειας μάλλον παρά από τον κλασικισμό του 18ου - 19ου αι.

Great Encyclopedia of the Bank of Cyprus Polignosi