Cornelis de Graaff

WieWasWie: de registratiedatum van zijn overlijden was pas 10 augustus 1947

Aartsvader van het verzet in Zeeland Kees de Graaff, een huisschilder uit Goes, is een van de aartsvaders van het Zeeuwse verzet. Eind 1940 al formeert De Graaff een groep jongens van stavast: een knokploeg om NSB’ers af te drogen en dwars te zitten. In 1941 gaat hij zelfgeschreven blaadjes rondbrengen, een jaar later wordt hij verspreider van Vrij Nederland. De salonsocialistische artikelen die in het blad verschijnen, zullen De Graaff, die tot de orthodoxe gereformeerde bond binnen de hervormde kerk behoort, niet altijd hebben bekoord. De overstap, begin 1943, naar het rechtzinnige Trouw zal hem weinig moeite hebben gekost. De Graaff komt aan het hoofd van de verspreiding in Zeeland te staan. Ook is hij actief in de LO, de Landelijke Organisatie voor hulp aan onderduikers.

In de zomer van 1943 krijgt de SD, na arrestaties in kringen van de spionagegroep ‘Dienst-Wim’, de Zeeuwse Trouw-organisatie in het vizier. Vanaf begin augustus rolt een arrestatiegolf door de organisatie die uiteindelijk op 21 september 1943 ook Kees de Graaff treft. De Goesse huisschilder wordt, na verraad, in Bergen op Zoom gearresteerd. In Haaren, waar het grootseminarie sinds twee jaar als SD-Polizeigefängnis dienst doet, wordt De Graaff zwaar verhoord ‒ en mishandeld. Ook zijn verloofde, met wie hij op de vijfentwintigste september, vier dagen na zijn arrestatie, zou trouwen, wordt onder druk gezet.

De Graaff bezwijkt. Hij geeft een ‘tref’ op het Utrechtse Stationsplein prijs, in de veronderstelling dat zijn arrestatie inmiddels wel in Trouw-kringen bekend is en de afspraak is geannuleerd. Dat is niet het geval, met als gevolg dat op 26 september 1943 drie leidende verspreiders van Trouw worden opgepakt. Meer arrestaties volgen. Ook drukkers lopen tegen de lamp. Uiteindelijk, in de zomer van 1944, telt de groep Trouw-gevangenen negenendertig man: vierentwintig verspreiders en vijftien drukkers. Eind juli 1944 worden ze naar Kamp Vught overgebracht. De verspreiders worden er op 5 augustus 1944 ter dood veroordeeld en in twee groepen gefusilleerd, op de avonden van de negende en tiende augustus. De Graaff behoort tot de tweede groep.

Bronnen:

• Onderzoek en tekst: Peter Bak
• Sterbebuch 1944
• Archief Trouw, Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme (1800-heden) van de Vrije Universiteit
• Zeeland 1940-1945 – Deel 2 / Gijs van der Ham. – Zwolle : Waanders, 1990. ISBN 90-6630-217-8
• Een ophitsend geschrift in Zeeland : Hoe Trouw in de oorlog in Zeeland kwam, daar werd verspreid en ook gedrukt / J.P. van Alten. – Badhoevedorp/Vlissingen : J.P. van Alten, 2001. ISBN 90-9015133-8
• Erelijst van gevallenen 1940-1945
• Kamp Vught
• Oorlogsgravenstichting