Dominicus Berntson Nagel

Det var folk frå dei store og rike slektene i indre Sogn som dreiv handel på Årdalstangen på 1600- og 1700-talet. Slektsnamn som Nagel, Døsen, Ørbech, Teiste, Svabo og Lem går att.

Den første kremmaren i Årdal var Dominikus Berntsen Nagel frå Ytre Kroken i Luster. Han fekk kring 1670 privilegium til å drive handel og gjestgiveri på Tangen. Nagel kom frå ei velståande slekt med greiner både i Sogn og Sunnfjord (sjå m.a. Svanøy-godset), og var dessutan gift inn i den rike Døsenslekta i Luster. Nagel dreiv både handel og gjestgiveri den første tida på Tangen. Nagel satsa etterkvart berre på handelsverksemda, og ei kvinne som går under namnet «Margrethe, salig Hans Munch» tok over som gjestgjevar. I 1717 fekk Peder Jørgensen Backe gjestgjevarløyve, men fekk hard konkurranse frå andre som dreiv svart med brennevinsskjenking.

Nagel fekk konkurranse Handelsmannen Dominikus Nagel fekk også hard konkurranse frå årdølen Bjørn Berntsson Hæreid som med borgarbrev frå Bergen kunne handle kvar han ville – m. a. med folk i heimbygda. Nagel mislikte dette, men kunne lite gjere. Då Dominikus døydde i 1704 dreiv enkja Maren Ørbech handelen vidare. Ho kom frå den velståande Ørbech-familien i Naddvik på sørsida av Årdalsfjorden. Maren sette systersonen Dominikus Ørbech Nattvik til å styre handelen på Tangen...

https://www.allkunne.no/framside/fylkesleksikon-sogn-og-fjordane/sa...

Frå gammalt av har Nedre Årdal, som Årdalstangen tidlegare vart kalla, vore sentrum i Årdal. Her vart kyrkja bygt og her slo dei fyrste handelsmennene og gjestgjevarane i Årdal seg ned. Den fyrste som dreiv med handel på Årdalstangen var Dominikus Berntsen Nagel. Han dreiv både med handel og gjestgiveri, men sa etter kvart i frå seg gjestgiveriet. I tida før koparverket tok til var det truleg lite å tena på gjestgiveri og krohald. Men då dette kom i gang var det fleire som prøvde seg som krohaldarar.

I 1716 fekk Margrete Badskjær, enkja etter Hans Munch, løyve til å selja øl og brennevin. Ho fungerte også som sårlækjar, noko som kunne komma godt med i gjestgjevaryrket...

https://leksikon.fylkesarkivet.no/article/bbb16b72-81e5-4ace-8733-6...

Den fyrste som dreiv med handel på Årdalstangen var Dominikus Berntsen Nagel. Han dreiv både med handel og gjestgiveri, men sa etter kvart i frå seg gjestgiveriet. I tida før koparverket tok til var det truleg lite å tena på gjestgiveri og krohald. Men då dette kom i gang var det fleire som prøvde seg som krohaldarar.

[http://www.sffarkiv.no/sffbasar/opi.asp?p=result&db=dbatlas_leks&ar...] E ikkje lenger tilgjengeleg på Verdsveven

NAGEL, Dominikus Bernts

1640 - 31 Jan 1704

   * BIRTH: 1640, Kroken, Luster, Sogn og Fjordane, Norway

* DEATH: 31 Jan 1704, Årdal, Sogn og Fjordane, Norway
* EVENT: Occupation:
Father: NAGEL, Bernt

Mother: HEIBERG, Mette

Family 1 : SØRENSDATTER, Mette

   * MARRIAGE: 1670, Årdal, Sogn og Fjordane, Norway 

1. NAGEL, Lars
2. NAGEL, Søren
3. DOMINIKUSDATTER, Kristine
4. DOMINIKUSDATTER, Maren
5. NAGEL, Bernt
6. DOMINIKUSDATTER, Mette
7. +NAGEL, Christoffer
8. +NAGEL, Anna
9. +NAGEL, Clara
Family 2 : ØRBECH, Maren

   * MARRIAGE: Abt 1694, Årdal, Sogn og Fjordane, Norway 

Kilde: http://genealogy.munthe.net/database/g0000145.html#I21519 ingen opplysninger der nå.

Johan Hansson Rue

Johan Hansson Rue (1660-1696) frå København, busett på Røneid. Fut og jordeigar.

Publisert 18.08.2003 15:20. Oppdatert 24.10.2003 11:09.

Han vart "stamfar" til ei futeslekt som styrte både i Sogn, Sunnfjord og Nordfjord:

Johan vart sjølv fut i Sogn i 1686, kjøpte storgarden Røneid og budde der til han døydde i 1696. Johan Rue var m.a. far til Hans Johansson Rue (1689-1729) som vart fut i Svanøy-birket på Svanøy-godset i Sunnfjord.

Eit syskenbarn til Hans Rue vart fut for både Sunnfjord og Nordfjord, som i hans tid var slege saman til eitt futedøme.

Enkja etter Hans Johansson Rue, Maren Seehus, gifta seg opp att med bergensaren Søren Michaelson (f. 1697-1755)) som ei tid var kst. fut i Sogn før han i 1730 vart fut i Nordfjord og Sunnfjord, då Nils Rue døydde. Søren Michaelson og Maren budde både på gjestgjevar- og handelsstaden Smørhamn i Bremanger, Myklebust i Hyllestad og på storgarden Gjerde i Eid, der dei også dreiv gjestgiveri på Skipenes.

Ei sonedotter til "stamfaren" Johan Hansson Rue vart gift med den rike handelsmannen Dominikus Berntsen Nagel på Årdalstangen.

https://forum.arkivverket.no/topic/196236-bernt-berntson-nagel-1610...

Dominicus Berntson Nagel, f. kring 1640, gifte seg første gongen kring 1669 med Metta Sørensdotter frå Døsen i Luster. Ho var f. i Luster kring 1652. Dominicus Nagel flytte med denne første kona si til Årdalstangen i Årdal der han var handelsmann. Metta d. i Årdal kring 1692, og kring 1695 gifte Dominicus seg att med Maren Hansdotter Ørbech frå Sørheim i Luster. Ho var f. kring 1653. Dominicus heldt fram som handelsmann på Årdalstangen der han d. 31.1.1704. Maren Ørbech d. same staden sommaren 1738. Dominicus fekk ti born, som alle var frå første ekteskapet: a. Bernt Dominicusson Nagel, f. i Årdal kring 1670, d. i Førde hausten 1733.

    ¤¤¤¤¤ (sjekka dødsdato?)

Han gifte seg
¤¤¤¤¤ (dato og stad for vigsli hans?)
med Kari Jensdotter Hauritz, dotter av Anna Magdalena, kjend som Lena Hansdotter Ørbech frå Sørheim i Luster (1646- ). Kari var f. i Bergen kring 1677 og d.
¤¤¤¤¤ (dato og stad for dødsfallet hennar? – Førde?)
1745. Bernt Nagel var gjestgjevar på Gjerland i Førde der han og Karen budde levetidi ut. Dei fekk fire born i lag, mellom anna denne dotteri: - Christina Mette Berntsdotter Nagel (1713-1764), vart gift med gjestgjevar og handelsmann Johan Hansson Rue i Førde (1718-1769), son av fut og gardbrukarson Hans Johanson Rue frå Rønnei i Luster (1689-1729) (s.d.). b. Lars Domincusson Nagel, f. i Årdal kring 1672, vart gravlagd i Bergen 27.5.1747. Han gifte seg, uvisst kvar, kring 1702 med Anna Marie Andersdotter Lous frå København. Ho var truleg f. i København kring 1680 og d. i Bergen kring 1728.
¤¤¤¤¤ (ei kone hans vart gravlagd i Bergen 11.3.1747 – var han gift to gongar?)
Lars Nagel tok 31.5.1703 borgarskap som kjøpmann i Bergen og var frå kring 1720 rådmann same staden der han budde levetidi ut. Dei fekk minst seks born i lag, men ingen av dei voks opp. c. Søren Dominicusson Nagel, f. i Årdal kring 1677, vart gravlagd i Bergen 6.7.1707. Han gifte seg
¤¤¤¤¤ (vigsli? – kring 1704)
med enkja Ingeborg Larsdotter, dotter av handelsmann og gjestgjevar Lars Madsson på Engesund i Fitjar (1643-1691), opphavleg frå Dalsøyri i Luster. Ingeborg var f. i Fitjar kring 1674 og vart gravlagd i Bergen 1.12.1739. Ho gifte seg første gongen
¤¤¤¤¤ (dato og stad for første vigsli hennar?)
med Lars Berntson Sandbech frå
¤¤¤¤¤ (opphavet hans?)
Han var f.
¤¤¤¤¤ (dato og stad for fødsli hans? – 1671?)
¤¤¤¤¤ (dato og stad for dødsfallet hans? – 1705?)
Lars og Ingebrg var gardbrukarar på Geitung i Finnås,
¤¤¤¤¤ (stemmer dette?)
og Søren tok over som gardbrukar på Geitung i Finnås då han gifte seg med Ingeborg, men flytte våren 1707 til Bergen der han livnærte seg som bordmålar. Han og Ingeborg fekk to døtrer i lag, men ho hadde òg tre born frå første ekteskapet sitt. d. Metta Dominicusdotter Nagel (1679-1744), vart gift med landhandlar Christen Jensson Lemvig på Døsen i Luster (1670-1732). e. Christopher Dominicusson Nagel (1681-1739), vart gift første gongen med gardbrukardotteri Christina Helene Andersdotter Ørbech frå Talle i Luster (1678-1705) (s.d.). Sidan gifte han seg att to gonger, først med Maren Hansdotter Leyrdahl (1683-1726) og til sist med Johanna Nilsdotter Lax (1700-1785) (for desse ekteskapi, sjå òg under Talle i Luster). f. Anna Dominicusdotter Nagel (1683-1748), vart gift med gardbrukar Hans Andersson Ørbech i Nattviki i Årdal (1675-1752), opphavleg gardbrukarson frå Talle i Luster (s.d.). g. Kirstina Dominicusdotter Nagel, f. i Årdal kring 1685, d. i Bergen kring 1729. Kirstina gifte seg i Årdal kring 1703 med Peder Jensson Klingenberg frå Amla i Sogndal, f. i Sogndal kring 1682. Han vart gravlagd i Bergen 15.4.1763. Peder og Kirstina var gardbrukarar i Amla øvre til dei i 1718 flytte til Bergen. Peder tok borgarskap i Bergen i 1720
¤¤¤¤¤ (borgarskap som kva og kva dato?)
og var frå sist i 1730-åri gjestgjevar i Ulvik. Han og Kirstina fekk femten born i lag. h. Mads Dominicusson Nagel, f. i Årdal ?.6.1687, vart gravlagd i Årdal 4.10.1724, ugift. i. Clara Dominicusdotter Nagel (1689-1742), vart gift med gardbrukar Peder Jensson Lemvig på Fuhr i Luster (1678-1761). j. Mari Dominicusdotter Nagel, f. i Årdal kring 1691, vart gravlagd i Bergen 25.6.1767. Ho gifte seg i Kinn
¤¤¤¤¤ (vigselsdatoen hennar?)
1712 med Jens Christenson Hysing, f.
¤¤¤¤¤ (dato og stad for fødsli hans?)
¤¤¤¤¤ (dato og stad for dødsfallet hans? – før 1748!)
¤¤¤¤¤ (yrke og bustad? – budde 1712 på Svanøen i Kinn, sidan i Bergen!)
¤¤¤¤¤ (born?)
-------------------------------------------------------------------------------------------------

Dominikus Berntsen Nagel (1645-1704) i Ytre Kroken, Luster, busett på Årdalstangen.

Første som fekk privilegium som handelsmann og gjestgjevar i Årdal.

Den første kremmaren i Årdal var Dominikus Berntsen Nagel frå Ytre Kroken i Luster. Han fekk kring 1670 privilegium til å drive handel og gjestgiveri på Tangen. Nagel kom frå ei velståande slekt med greiner både i Sogn og Sunnfjord (sjå m.a. Svanøy-godset), og var dessutan gift inn i den rike Døsenslekta i Luster. Nagel dreiv både handel og gjestgiveri den første tida på Tangen. Nagel satsa etterkvart berre på handelsverksemda, og ei kvinne som går under namnet «Margrethe, salig Hans Munch» tok over som gjestgjevar.

Handelsmannen Dominikus Nagel fekk hard konkurranse frå årdølen Bjørn Berntsson Hæreid som med borgarbrev frå Bergen kunne handle kvar han ville – m. a. med folk i heimbygda. Nagel mislikte dette, men kunne lite gjere. Då Dominikus døydde i 1704 dreiv enkja Maren Ørbech handelen vidare. Ho kom frå den velståande Ørbech-familien i Naddvik på sørsida av Årdalsfjorden. Maren sette systersonen Dominikus Ørbech Nattvik til å styre handelen på Tangen. Både ho og mannen gav m.a. fleire gåver til kyrkja i Årdal.

Kilde: allkunne - levande leksikon - Kremmarar og gjestgjevarar på Årdalstangen