Gerardus Adrianus Reeskamp

Gerard Reeskamp is de enige verzetsman geweest die ondanks de enorme waardering voor zijn verzetswerk na de oorlog vanwege de gevolgen van een foute beslissing in de oorlogsjaren tot een gevangenisstraf werd veroordeeld, zie wikipedia hieronder.

Gerard Adrianus Reeskamp (Utrecht, 13 augustus 1899 – Soest, 26 maart 1970) was een Nederlands verzetsstrijder actief in Friesland en Het Gooi tijdens de Tweede Wereldoorlog.

In Bussum bouwde Reeskamp een succesvolle, apotheekhoudende drogisterij op. In 1933 verhuisde Reeskamp met zijn gezin van boven de drogisterij naar een vrijstaand huis in Naarden. Reeskamp verspreidde al voor de oorlog pamfletten om mensen bewust te maken van het dreigende gevaar. In 1939, voor de Duitse inval, ging hij samen met zijn oudste zoon Gerard en een aantal gelijkgestemden de gangen van Duitsgezinde streekgenoten na. Direct na de inval in mei 1940 vormde hij een actie(verzets)groep in Het Gooi. Zijn oudste zoon Gerard, Bleeker, Tomassen, Dubelaar en ook de later vermaarde verzetsstrijder Theo Dobbe waren leden van deze groep. Uit de vesting van Naarden werden door de groep kisten met munitie en trotyl gestolen, later gebruikt door Dobbe voor aanslagen in Amsterdam. Na enkele maanden werd de groep door verraad opgerold, maar vader en zoon Reeskamp wisten te ontsnappen. Gezocht door de Sicherheitsdienst (SD) zag Reeskamp zich in december 1940 gedwongen gezin en drogisterij in Naarden achter te laten en een onderkomen te zoeken in Sneek, geboortestad van zijn vrouw Sjoukje. Hij kreeg via Tourton Bruins van het LOF (Legioen Oud Frontsoldaten) contact met Sybrand Marinus van Haersma Buma, burgemeester van Wymbritseradeel. Deze was de belangrijkste figuur van het LOF in Noord-Nederland. Reeskamp heeft via zijn contacten de grondslag voor het verzet in de provincie Friesland kunnen leggen. In de omgeving Sneek (Scharnegoutum) richtte Reeskamp een van de eerste Friese knokploegen (KP's) op. Bij grote acties elders in de provincie, zoals bij de overval op de Leeuwarder gevangenis, werd zijn hulp ingeroepen. Door zijn verzetsactiviteiten kreeg hij door de Duitsers bij verstek verschillende doodvonnissen. Een beloning van 10.000 gulden werd voor hem uitgeloofd, dood of levend. In november 1942 werd hij gearresteerd in Arnhem tijdens een overdracht van distributiebonnen. Hij zat gevangen in Amsterdam, maar deed alsof hij een maagbloeding had. Vervolgens slaagde hij erin te ontsnappen uit het Binnengasthuis. In 1944 werd Reeskamp benoemd tot DOL, districtsoperatieleider van de sabotageploegen in Zuidwest-Friesland, rapporterend aan Haitze Wiersma, districtscommandant. In zijn verzet werd Gerard Reeskamp door zijn vrouw Sjoukje Reeskamp-Wielinga gesteund. Ze zat in 1943 met 3 kinderen een aantal maanden in Amsterdam gevangen en werd verhoord door de Duitsers, maar verraadde niet waar haar man verbleef. Vanaf 1943 nam Reeskamp-Wielinga twee Joodse kinderen in huis. In 1988 kreeg ze hiervoor de Jad Wasjem-onderscheiding. Diverse aspecten geven Reeskamp een bijzondere plaats in de verzetsgeschiedenis. Allereerst blijkt al een sterke gedrevenheid uit zijn anti-NSB-activiteiten van voor de oorlog (1939) en zijn verzetsactiviteiten in mei 1940. Hij was een van de allereerste verzetsstrijders in Nederland, zo schrijft Loe de Jong in zijn meerdelige werk over de Tweede Wereldoorlog. In een brief noemde De Jong Reeskamp een van de eerste en belangrijkere verzetsstrijders van Nederland. Een tweede onderscheidende kant van Reeskamp is het zo humaan mogelijk uitvoeren van zijn verzetsacties, steevast gericht op het vermijden van burgerslachtoffers, zoals ook uit het boek De Drogist blijkt. Uniek is dat hij de enige verzetsstrijder is die na de oorlog veroordeeld is en gevangen heeft gezeten voor een niet als liquidatie bedoelde verzetsactie. Bij de vele honderden liquidaties die door het verzet zijn uitgevoerd, zelfs bij die die na de oorlog zijn uitgevoerd, is nooit tot vervolging overgegaan. De vraag rijst op hoe het juridische en politiesysteem in Leeuwarden zo gemakkelijk een voorman van de illegaliteit kon vervolgen op wie hetzelfde apparaat (waaronder rechercheurs), voor de Duitsers werkend, enkele jaren eerder tevergeefs jacht had gemaakt.

Direct na de oorlog werd Reeskamp alom geprezen om zijn moed en tomeloze inzet. Hij kreeg onder meer een onderscheiding van generaal Dwight D. Eisenhower namens de Allied Expeditionary Force wegens getoonde moed. De laatste overval op een veehandelaar op 16 januari 1945 bracht hem na de oorlog in problemen. Reeskamp, eind 1944 toegetreden tot de Binnenlandse Strijdkrachten, voerde op verzoek van Haitze Wiersma, hoofd van de Friese tak van de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers, overvallen uit op veehandelaren om de chronische geldnood te lenigen. Geld was hard nodig om onderduikers te kunnen voeden. In zijn opdracht voerden twee leden van zijn groep een mislukte overval uit op een rijke veehandelaar die bij het lokale verzet bekend stond als leverancier van de Duitsers. Nadat de veeboer verzet bood, schoot een van de KP'ers hem in paniek in het hoofd met het pistool dat hij van Reeskamp had geleend. De veehandelaar bleef liggen in de sneeuw en overleed enkele weken later aan longontsteking. De rechercheur Aukema vond een van de kogels en bewaarde deze anderhalf jaar. Zoals Ad van Liempt in zijn boek De Drogist aantoont, was Aukema jr. een zwaar collaborerend politieagent in de oorlog. Niet toevallig, want zijn vader was, aldus Van Liempt, een van de beruchtste jagers op Joden in Amsterdam. Anderhalf jaar heeft Aukema jr. geschorst thuis moeten zitten in afwachting van zijn berisping. Aukema beet zich na zijn schorsingsperiode in 1947 fanatiek vast in de zaak tegen zijn oude oorlogsvijand Gerard Reeskamp. De zo lang in zijn bezit zijnde kogel bleek hierbij van cruciale betekenis. Reeskamp werd berecht voor zijn aandeel in de dood van de rijke veehandelaar. Hij werd als militair berecht, omdat hij eind 1944 toegetreden was tot de Binnenlandse Strijdkrachten, later vallend onder het militair regime. De gedreven auditeur-militair C.H. Beekhuis, in de oorlog actief als advocaat te Leeuwarden, ging na een veroordeling in eerste aanleg tot 2 jaar gevangenisstraf, in hoger beroep en eiste 6 jaar. In De Drogist valt te lezen dat volgens Beekhuis, volledig onbekend met welk verzetswerk dan ook, het verzet een onbesmette naam in de geschiedenis diende te dragen. Het Hoog Militair Gerechtshof veroordeelde Reeskamp tot 4 jaar cel. Geen rekening werd gehouden met het feit dat de dodelijke overval in de oorlog bedoeld was voor onderduikfinanciering. Het was niet het enige opmerkelijke juridische aspect van deze zaak. Pas na 7 maanden van gevangenschap kreeg Reeskamp een advocaat toegewezen. Tijdens de zittingen bracht zijn advocaat bijzonder weinig weerwoord te berde. Getuigen à decharge die wel wilden getuigen werden om onbekende reden niet opgeroepen.

Ad van Liempt schreef in de verantwoording van zijn boek De Drogist (2013) dat hij niet uit was op de rehabilitatie van Reeskamp, maar dat hij wel geprobeerd had aan waarheidsvinding te doen en zo goed mogelijk te achterhalen wat Reeskamp in de oorlog had gedaan en wat hem na de oorlog was overkomen. In 2017 stond Reeskamp centraal in een aflevering van de tv-serie Het was oorlog van Omroep Max. Wikipedia

De naam van de doodgeschoten veehandelaar was Hantje Tjeerd Zijlstra.

http://www.gareeskamp.nl/GAReeskamp-verzetsstrijder/Welkom.html

https://www.martinrep.nl/helden/reeskamp.html