Henrik Henriksen Blanch

http://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_digibok_2011102608053

---

Henrik Henriksen Blank, sønn av Henrik Blank og Ukjent, ble født ca 1550 i Nesheim, Sjernarøy og døde ca 1625 i en alder av omkring 75 år.

---

Døde i Fister. Skifte 21.03.1656.

---

Hans Kledningsdrakt skal stå utstilt i Bergen Museum. Ifølge familesagnet kommer krusehåret i Skeiene på Sandeid i fra denne Henrik Blanch.

---

Bodde på Fister i 1591 og på Erøy i Erfjord fra 1601. Hadde trolig 6 barn.

Lagrettemann i Fister

---

Henrik giftet seg med Anna Olavsdatter ca 1591.

Barn i dette ekteskapet var:

i. Barbro Henriksdatter ble født ca 1582 i Fister nedre, Fister og døde i Krakk, Vats. Et annet navn for Barbro var Barbara Blank. Barbro giftet seg med Lars Larsen.

ii. Henrik Henriksen Blank ble født ca 1585 i Fister nedre, Fister og døde ca 1657 i Våge, Imsland i en alder av omkring 72 år. Henrik giftet seg med Ingeborg Larsdatter ca 1615 i Vikedal kirke.

iii. Ole Henriksen. Ole giftet seg med Karen Eriksdatter Byre ca 1610.

iv. Nn Henriksdatter ble født i Erøy, Erfjord, Suldal og døde ca 1681. Nn giftet seg med Orm Jakobsen Øvrabø.

v. Lars Henriksen ble født ca 1590 i Fister nedre, Fister og døde i Sandvik, Erfjord.

vi. Marta Henriksdatter ble født ca 1592 i Erøy, Erfjord, Suldal og døde i Aksland lille, Imsland. Et annet navn for Marta var Margreta Blank. Marta giftet seg med Ole Asbjørnsen ca 1618 i Jelsa kirke.

vii. Kari Henriksdatter ble født ca 1595 i Erøy, Erfjord, Suldal og døde i Erøy, Erfjord, Suldal. Et annet navn for Kari var Kari Blank.

viii. Magla Henriksdatter ble født ca 1600 i Erøy, Erfjord, Suldal og døde i Kvam ytre, Nedstrand. Et annet navn for Magla var Magdalena Blank. Magla giftet seg med Levard Asbjørnsen ca 1626.

---------------------------------

Ein person som heiter Henrik Blank dukkar opp i kjeldematerialet på Erøynå tidleg på 1600-talet. Han vert nemnd første gongen i 1603, men vi veit at han då hadde budd her i over ti år. Såleis kom han med familien sin til Erøynå frå garden Nedre Fister i Hjelmeland ikring 1591/1592. Det kjem fram i ei sak i 1623 om beiteretten mellom Øvra og Nera Fister. Då heitte det at Henrik Blank "for 32 Aar Sidenn Boede paa Nedre Fister" i 10 år.

Han går under namnet Blanche, Blancke, Blanke og Blanck i kjeldene. Kva dei sa i daglegtalen er ukjent. Men ifølgje det som kan ha vore ein munnleg tradisjon sa dei Blank. Det blir også nytta i denne framstillinga, jamvel om det altså er usikkert kva som er rett.

Det har vore gissa på at Henrik Blank var utlending og kom frå Skotland eller ei av øygruppene nordafor (Shetland, Orknøyane). Namnet Blanche finst mellom anna på Shetland. Men han kan også ha hatt opphavet sitt i Tyskland eller Nederland, som det var mykje samband med på denne tida. Kan hende var det fordi han var utlending at han ikkje vart nytta som lagrettemann i skipreidet, som andre storkarar. Berre ein gong finn vi omtala ein lagrettemann som kan ha vore han, i 1623. Eller var dette Henrik den yngre? Sviger-sonen Lars vart nytta som lagrettemann frå første stund som bonde på garden (1626-1638).

Henrik hadde i åra kring 1580 vorte gift med ei av dei rikaste arvingane i Ryfylke på denne tida, Anna Olsdotter frå Nesheim i Sjernarøyane. Ho var dotter av Ola Larsson, som opphavleg var frå Bjørheim i Strand, og som vart ihelslegen i 1563. Ola Nesheim var den nest rikaste jordegodseigaren i Ryfylke i 1563. Berre Ola (Koll) på Skiftun betalte meir. Og Anna tykkjest ha vore einearvingen hans. Det skal ha vore 25 laupar jordegods i skifte etter Ola Larsson på Nesheim. I dette godset var truleg tre laupar smør i Erøynå.

Når Henrik Blank dukkar opp i kjeldematerialet i 1603 betalar han skatt av eit jordegods på 11 lau-par smør og 1 pund korn. Han var den einaste som skatta av jordegods i Erfjord dette året. Tre år seinare, i 1606, var han og Lars Håland dei einaste. Men Henrik hadde nesten 6 gonger meir jordegods enn Lars. Mellom anna var han sjølveigar i Erøynå.

I tillegg til det vi veit sikkert om Henrik Blank har det gått mange segner om han. Han var såleis ein som ruva her inne i fjordane den 30-40-årsperioden han budde her. Etter segna kom han frå Skotland, var fartøyskipper og gjorde seg vidgjeten for sitt vågemot. Danskekongen skal ha nytta han i si teneste som kapar mot sjørøvarar som herja både på norskekysten og danskekysten. Sidan heiter det at han var ved kongens hoff, og at han vart halden for ein av dei fremste mennene der. Ei anna segn fortel at Henrik var adelsmann og at han vart dømd til døden for trass imot kongen. Men så fekk han valet å skulle prøva seg i tvikamp mot kongens våpendragar, ein namngjeten fektar som ingen greidde stå seg imot. Kunne han greia seg i den tvikampen, skulle han verta fri dødsdommen. Henrik var ein uvanleg spræk kar, og i kampen hoppa han over hovudet til motstandaren og køyrde kården i nakken på han, så han døydde. Dermed slapp han med ei landsforvising til Noreg, heitte det, og såleis dukka han opp i Ryfylke.

Vi skal ta segnene med ei klype salt. Like gjerne var han berre ein dyktig oppkomling som kom til Noreg, gifta seg godt og bygde vidare på dette. At han vart ein stormann er sikkert. Det kan også vere at han kom frå øyane i vest, men han kan like gjerne ha hatt eit byopphav andre stader, eller han var an-dre- eller tredjegenerasjons innflyttar.

I Vikedal har det gått ein del segner om Henrik Blank som likevel helst må ha vore om sonen Henrik d.y. Sonen busette seg på Våga i Imsland. Det heitte seg såleis at 30 år etter at Henrik Blank var gravlagd, inne i kyrkja, flytta dei kistene frå Vikedalskyrkja til kyrkjegarden. Syster hans var til stades då dei opna kista, og då låg han der som han nyleg var avliden. Systera sa då: "Hvad ondt mon min broder har gjort, siden han ikke fikk rådne?". Men denne segna må altså ha vore om Henrik d.y., for Henrik d.e. ligg nok på Jelsa kyrkjegard. På Våga hadde dei lenge ei sølvskei med bokstavane H.B., som i seglet hans, og årstalet 1570. Henrik Blank var elles så kjend både mellom bygdefolk og skipperar i trelasthandelen i Ryfylke på denne tida at sonen, då han 1610-1611 leverte trelast i Kvaløynå (Imsland), vert nemnt som "lille Henrik".

Vi finn Henrik Blank som storleverandør av tre-last i Erfjord åra 1606-1624. Han vert då så å seia aldri ført med gardsnamn, berre med slektsnamnet Blanche. Han leverte både til skotske og tyske skipperar, til dømes i 1610-1611 til Thord Pedersen av Husum. Same året hadde han ein stor leveranse både av bord, bjelkar og bandstakar til Henrik van Bremen, som hadde eit fartøy på 30 lester. Det vanlege Henrik leverte var bord, bjelkar og bandstakar, men også brenneved innimellom, og til dømes 8 tylf-ter 4 alner bjørk (1621-1622). Leverandørhamna var Erfjord, men i 1612 finn vi at Henrik leverte 3 famnar brenneved i Jelsavågen til Åge Ågeson av Riber stift (Danmark).

Henrik åtte part i Åssagjå, og tømmeret vart nok skore der. I 1619 stemna han Peder Ås og Johannes Tednes for kvar sine tolvpartar av grunnleiga av denne sagjå. Dei var såleis mange eigarar, men Åssagjå var også eit godt sagbruk. Henrik skar også på Hålandssagjå.

Som kompanjong då Henrik Blank 1610-1611 leverte trelast til Henrik van Bremen vart ført . Det har vore sonen Henrik. Når vi finn ein Henrik Blank som leverandør i Vindholmen (Vikedal) 1614-1615, må dette like eins vera sonen med det same namnet, som altså då hadde flytta til Våga i Imsland. Ein Lars Blank leverte 1613-1614 100 bord i Erfjord til Anders Mesterbeur frå St. Andrews i Skotland. Dette må like eins ha vore ein son, og kan hende var det han som sidan budde i Sandvika ein periode. Det kan eg ha vore ein Johannes Blank. I alle høve var det ein Johannes som leverte trelast 1610-1611 og 1623-1624, og vert nemnt rett etter Henrik Blanche som "ibid", noko som tyder det same (namnet).

Lars Sandvika møtte i 1616 som fullmektig for Henrik Blank i Erøynå. Det var i ei sak mot Kari Rasmusdotter på Venja (Sjernarøyane). Ho vart stemna for 3 dalar fordi Henrik hadde betalt mannen hennar for å gå i utnevnd, men så gjekk han ikkje likevel. Her hadde altså Henrik betalt ein annanmann for å gå i militærteneste, og då truleg i staden for ein av sønene sine. Kari Venja vart dømd til å betala pengane.

På eit ting noko seinare på året 1616 var det Lars Sande som møtte på fullmakt for svigerfaren Henrik Blank. Elling på Bjerga (Sjernarøyane) vart då stemna til å vika garden Bjerga, som Henrik åtte. Då Elling hadde festa garden -16 år tidlegare - hadde eit vilkår vore at han skulle vika og flytta frå garden når Henrik, kona hans eller barna ville ha garden. Slik vart det også. Elling vart dømd til å vika garden innan eit år. I 1628 hadde Henrik bytta Bjerga med likt gods i Skjelsnes, men berre landskylda over ei tid, og ikkje til evig odel eller eie, som det heitte. Med dei næraste grannane i fjorden hadde Henrik Blank lite og inkje uteståande. Det einaste vi veit er at han i 1611 stemna grannen Ommund Vik til tinget for eitkvart. Men Ommund møtte ikkje og svarte for seg.

Mellom 1624 og 1625 vart jordegodset til Henrik Blank redusert til det halve, og Ola Kilane og Lars Håland gjekk forbi han som dei største jordeigarane i fjorden. Dette må ha vore i samband med at han mista kona Anna på denne tida, og at barna fekk ut morsarven sin. Frå same tida kom svigersonen Lars Sande inn som fast medbrukar på garden. I 1629 let Henrik Blank resten av odelsgodset gå over til barna, altså fleire år før han døydde. Dette året vart han stemna for odelsskatt, som han hadde betalt i alle år, men kunne fortelja at han "sit gods haver givet fra sig og under hans børn, efterdi det ikun fulgte hannom i helming" (normalisert). "Helming" fortel at det opphavleg var kona sitt gods, og ikkje hans.

Det er fortalt at Henrik Blank dreiv ei stor verksemd med både sagbruk og trelasthandel. Han må såleis støtt ha hatt godt med arbeidsfolk (husmenn) og drenger hos seg. Husmannsplasset Ytre Øynå - ytst i Erøynå - var i bruk alt før 1630. I 1605 hadde Henrik Blank ein dreng, Jon, som måtte bota for leigemål med Gunnar Øye si tenestekvinne. Dei beste og mest velståande drengene i skipreidet skatta av innkomene sine, og difor får vi namna på fleire av Henrik Blank sine drenger. Men ikkje alle skatta. Såleis hadde Henrik Blank i 1624 ein dreng som heitte Roal, og som kom austafrå. Denne "skjelmsaktige kumpan", som det heitte, kjenner vi til fordi han sette barn på dei to yngste dottrene til Henrik, Kari og Malena. Dette var dobbel synd. For det første var det leigemåla i seg sjølv, for det andre at dei to var i så nær slekt med kvarandre. Dette var så godt som blodskam. Ein enkemann måtte til dømes ha særskilt løyve om han ville gifta seg med ei syster til ei avliden kona, eller for den del med ei svigerinne. Drengen var "for sådan sin skammelige og ubluelige gjerning bortrømt, og ey er at finde eller oppsøge" (normalisert). Dei to jentene nekta høglydt for å ha visst noko om kvarandre sine syndige levnet. Lars Erøynå møtte på vegner av svigerfaren då saka kom opp på bygdetinget i 1625, og det viktigaste var å prova at dei to ikkje visste om kvarandre. Ola Kilane og Lars Håland, dei beste mennene i bygda, vitna at Kari to år tidlegare tente i Kilane i eitt års tid, og var om sommaren på stølen. Sidan drog ho heim att til far sin i Erøynå. Johannes Tednes og Gunnbjørn Bog vitna omlag det same. Malena derimot var heime i Erøynå heile tida, då drengen tente der. Ingen kunne vitna at drengen Roal hadde vore på Kilastølen, men det var lang veg opp dit.

Saka drygde lenge. I 1631 møtte Henrik Våga på vegner av far sin, Henrik Blank, med stemning mot Roal, austmannen som for ei tid sidan tente i Erøynå og då "uhørligen beligget" begge jentene, "saa de begge ved hannom haver avlet børn og blod". Men drengen var ikkje å finna, og i mellomtida gjekk dei to jentene "som hedensche Mennischer". Kari, som hadde vore på Kilastølen, for-talde at kumpanen ofte kom opp til henne der, og skammeleg overtalte henne, som det heitte. Dette var ved olsok, og fosteret var fødd ved korsmessetid om hausten. Det var altså dødfødd. Men ho visste ikkje noko - før etter at han var rømt - at han også hadde forrådt syster hennar heime i Erøynå. Malena fortalde at han låg med henne heime "i hinders faders gaard" om hausten i kornskurden ("skor tiden"). Så fødde ho sitt foster i tredje veka, og etter at systera hadde fødd sitt. Også ho nekta for å ha visst at drengen forrådde dei begge.

Før dommen fall bad dei to, for Guds skyld, om nåde og ikkje for rett, og at deira eige vitnesbyrd "og egen sandferdige berettning maatte eragtes, dennom til befrielse" (normalisert). Dei fekk ulik dom. Kari, ho som hadde vorte forført oppe på stølen, vart frikjent ved sin eigen eid, som ho straks gjorde. Så måtte ho stå kyrkja sin disiplin og bøta til dei fattige. Systera Malena kunne ikkje frikjennast "udenhun ved henders doll selvtolfte, sig kand befri", som det heitte. Det var strengare for henne fordi ho var den siste av dei to som hadde med drengen å gjera. Det vart nemnt opp 12 ugifte kvinner der Malena skulle behalda dei sju og sjølv vera den åttande. Så skulle ho sjølv velja ut fire jenter til, og gje eiden i lag med dei 11 til førstkomande tinget på Jelsa. Det gjorde ho, saman med elleve andre "piger". Til kongens kasse måtte dei to jentene kvar bota 6 dalar.

I 1752, altså over hundre år etter Henrik Blank, vert det omtala ei storstova i Erøynå i samband med eit bryllaup på garden. Denne storstova, altså eit hus som merkte seg ut mellom stovehusa i området, gjekk truleg attende til Henrik Blank.

Henrik åtte heile Erøy og fleire andre gardar i Ryfylke, 11 laupar smør 1 pund korn, og la 6 riksdalar i skatt. I 1613 la han 5 riksdalar i skatt. Han var då einaste jordeigande bonde i Erfjord som la skatt. I 1617 er han oppført i jordebok for Erøy, 2½ laupar smør, 3 bukkeskinn, 12 skilling. Og for Håland ½ laup smør 7 skilling, visstnok for heile Hålandsosen med Fidjalia. I 1624 er han oppført som eigar av: Erøy 3 laupar smør, Fister 3 laupar smør, Vestre Bjerga 2 laupar smør, 3 vetter korn, Øvrabø 1 laup smør, Vestre Bogland ½ laup smør, Austre Bogland ½ pund smør, Ås 6 merker smør. Henrik Blank eig og 1 pund smør, 1 geiteskinn 1 skilling i Sandvik i 1617. I 1625 pantset Magdalena Jonsdotter Venja i Sjernarøy til Henrik for 246 dalar.

Sjå også:

Rogaland Historie og Ættesogelag: Ætt og Heim 1984 side 146-148

Rogaland Historielag Årshefte 1942 side 9

---

Skotten Henrik Blank bodde i 1591 på Fister og i 1603 på Erøy i Erfjord. Han var lagrettsmann i Fister og stor godseier. Det sies at det er fra han det ravnsvarte håret i familien stammer fra.

---

Han kom til Ryfylke som trelasthandler og vart gift med Anna Olsdatter Nesheim, her bur han 1580-91 og kjøper så garden Erøy, Erfjord der bur han i 1601-32. Det har vore usikkert kor han kom frå, men gentestar frå Shetland og Norge viser klare likheter.

---

Kaprar av sjørøvarskuter, var i danskekongen sitt hoff.

---

GEDCOM Note

Her kommer en lang historie om Henrik Henriksen Blank hentet fra nettsiden <Henrik Henriksen Blanch>
Ein person som heiter Henrik Blank dukkar opp i kjeldematerialet på Erøynå tidleg på 1600-talet. Han vert nemnd første gongen i 1603, men vi veit at han då hadde budd her i over ti år. Såleis kom han med familien sin til Erøynå frå garden Nedre Fister i Hjelmeland ikring 1591/1592. Det kjem fram i ei sak i 1623 om beiteretten mellom Øvra og Nera Fister. Då heitte det at Henrik Blank "for 32 Aar Sidenn Boede paa Nedre Fister" i 10 år.
Han går under namnet Blanche, Blancke, Blanke og Blanck i kjeldene. Kva dei sa i daglegtalen er ukjent. Men ifølgje det som kan ha vore ein munnleg tradisjon sa dei Blank. Det blir også nytta i denne framstillinga, jamvel om detaltså er usikkert kva som er rett.
Det har vore gissa på at Henrik Blank var utlending og kom frå Skotland eller ei av øygruppene nordafor (Shetland, Orknøyane). Namnet Blanche finst mellom anna på Shetland. Men han kan også ha hatt opphavet sitt i Tyskland ellerNederland, som det var mykje samband med på denne tida. Kan hende var det fordi han var utlending at han ikkje vart nytta som lagrettemann i skipreidet, som andre storkarar. Berre ein gong finn vi omtala ein lagrettemann som kan ha vore han, i 1623. Eller var dette Henrik den yngre? Svigersonen Lars vart nytta som lagrettemann frå første stund som bonde på garden (1626-1638).
Henrik hadde i åra kring 1580 vorte gift med ei av dei rikaste arvingane i Ryfylke på denne tida, Anna Olsdotter frå Nesheim i Sjernarøyane. Ho var dotter av Ola Larsson, som opphavleg var frå Bjørheim i Strand, og som vart ihelslegen i 1563. Ola Nesheim var den nest rikaste jordegodseigaren i Ryfylke i 1563. Berre Ola (Koll) på Skiftun betalte meir. Og Anna tykkjest ha vore einearvingen hans. Det skal ha vore 25 laupar jordegods i skifte etter Ola Larsson på Nesheim. I dette godset var truleg tre laupar smør i Erøynå.
Når Henrik Blank dukkar opp i kjeldematerialet i 1603 betalar han skatt av eit jordegods på 11 laupar smør og 1 pund korn. Han var den einaste som skatta av jordegods i Erfjord dette året. Tre år seinare, i 1606, var han og LarsHåland dei einaste. Men Henrik hadde nesten 6 gonger meir jordegods enn Lars. Mellom anna var han sjølveigar i Erøynå.
I tillegg til det vi veit sikkert om Henrik Blank har det gått mange segner om han. Han var såleis ein som ruva her inne i fjordane den 30-40-årsperioden han budde her. Etter segna kom han frå Skotland, var fartøyskipper og gjorde seg vidgjeten for sitt vågemot. Danskekongen skal ha nytta han i si teneste som kapar mot sjørøvarar som herja både på norskekysten og danskekysten. Sidan heiter det at han var ved kongens hoff, og at han vart halden for ein av dei fremste mennene der. Ei anna segn fortel at Henrik var adelsmann og at han vart dømd til døden for trass imot kongen. Men så fekk han valet å skulle prøva seg i tvikamp mot kongens våpendragar, ein namngjeten fektar som ingen greidde stå seg imot. Kunne han greia seg i den tvikampen, skulle han verta fri dødsdommen. Henrik var ein uvanleg spræk kar, og i kampen hoppa han over hovudet til motstandaren og køyrde kården i nakken på han, så han døydde. Dermed slapp han med ei landsforvising til Noreg, heitte det, og såleis dukka han opp i Ryfylke.
Vi skal ta segnene med ei klype salt. Like gjerne var han berre ein dyktig oppkomling som kom til Noreg, gifta seg godt og bygde vidare på dette. At han vart ein stormann er sikkert. Det kan også vere at han kom frå øyane i vest, men han kan like gjerne ha hatt eit byopphav andre stader, eller han var andre- eller tredjegenerasjons innflyttar.
I Vikedal har det gått ein del segner om Henrik Blank som likevel helst må ha vore om sonen Henrik d.y. Sonen busette seg på Våga i Imsland. Det heitte seg såleis at 30 år etter at Henrik Blank var gravlagd, inne i kyrkja, flytta dei kistene frå Vikedalskyrkja til kyrkjegarden. Syster hans var til stades då dei opna kista, og då låg han der som han nyleg var avliden. Systera sa då: "Hvad ondt mon min broder har gjort, siden han ikke fikk rådne?". Men denne segna må altså ha vore om Henrik d.y., for Henrik d.e. ligg nok på Jelsa kyrkjegard. På Våga hadde dei lenge ei sølvskei med bokstavane H.B., som i seglet hans, og årstalet 1570. Henrik Blank var elles så kjend både mellom bygdefolk og skipperar i trelasthandelen i Ryfylke på denne tida at sonen, då han 1610-1611 leverte trelast i Kvaløynå (Imsland), vert nemnt som "lille Henrik".
Vi finn Henrik Blank som storleverandør av trelast i Erfjord åra 1606-1624. Han vert då så å seia aldri ført med gardsnamn, berre med slektsnamnet Blanche. Han leverte både til skotske og tyske skipperar, til dømes i 1610-1611 til Thord Pedersen av Husum. Same året hadde han ein stor leveranse både av bord, bjelkar og bandstakar til Henrik van Bremen, som hadde eit fartøy på 30 lester. Det vanlege Henrik leverte var bord, bjelkar og bandstakar, men også brenneved innimellom, og til dømes 8 tylf-ter 4 alner bjørk (1621-1622). Leverandørhamna var Erfjord, men i 1612 finn vi at Henrik leverte 3 famnar brenneved i Jelsavågen til Åge Ågeson av Riber stift (Danmark).
Henrik åtte part i Åssagjå, og tømmeret vart nok skore der. I 1619 stemna han Peder Ås og Johannes Tednes for kvar sine tolvpartar av grunnleiga av denne sagjå. Dei var såleis mange eigarar, men Åssagjå var også eit godt sagbruk. Henrik skar også på Hålandssagjå.
Som kompanjong då Henrik Blank 1610-1611 leverte trelast til Henrik van Bremen vart ført . Det har vore sonen Henrik. Når vi finn ein Henrik Blank som leverandør i Vindholmen (Vikedal) 1614-1615, må dette like eins vera sonen med det same namnet, som altså då hadde flytta til Våga i Imsland. Ein Lars Blank leverte 1613-1614 100 bord i Erfjord til Anders Mesterbeur frå St. Andrews i Skotland. Dette må like eins ha vore ein son, og kan hende var det han som sidan budde i Sandvika ein periode. Det kan eg ha vore ein Johannes Blank. I alle høve var det ein Johannes som leverte trelast 1610-1611 og 1623-1624, og vert nemnt rett etter Henrik Blanche som "ibid", noko som tyder det same (namnet).
Lars Sandvika møtte i 1616 som fullmektig for Henrik Blank i Erøynå. Det var i ei sak mot Kari Rasmusdotter på Venja (Sjernarøyane). Ho vart stemna for 3 dalar fordi Henrik hadde betalt mannen hennar for å gå i utnevnd, men så gjekk han ikkje likevel. Her hadde altså Henrik betalt ein annanmann for å gå i militærteneste, og då truleg i staden for ein av sønene sine. Kari Venja vart dømd til å betala pengane.
På eit ting noko seinare på året 1616 var det Lars Sande som møtte på fullmakt for svigerfaren Henrik Blank. Elling på Bjerga (Sjernarøyane) vart då stemna til å vika garden Bjerga, som Henrik åtte. Då Elling hadde festa garden -16 år tidlegare - hadde eit vilkår vore at han skulle vika og flytta frå garden når Henrik, kona hans eller barna ville ha garden. Slik vart det også. Elling vart dømd til å vika garden innan eit år. I 1628 hadde Henrik bytta Bjerga med likt gods i Skjelsnes, men berre landskylda over ei tid, og ikkje til evig odel eller eie, som det heitte. Med dei næraste grannane i fjorden hadde Henrik Blank lite og inkje uteståande. Det einaste vi veit er at han i1611 stemna grannen Ommund Vik til tinget for eitkvart. Men Ommund møtte ikkje og svarte for seg.
Mellom 1624 og 1625 vart jordegodset til Henrik Blank redusert til det halve, og Ola Kilane og Lars Håland gjekk forbi han som dei største jordeigarane i fjorden. Dette må ha vore i samband med at han mista kona Anna på denne tida, og at barna fekk ut morsarven sin. Frå same tida kom svigersonen Lars Sande inn som fast medbrukar på garden. I 1629 let Henrik Blank resten av odelsgodset gå over til barna, altså fleire år før han døydde. Dette året vart han stemna for odelsskatt, som han hadde betalt i alle år, men kunne fortelja at han "sit gods haver givet fra sig og under hans børn, efterdi det ikun fulgte hannom i helming" (normalisert). "Helming" fortel at det opphavleg varkona sitt gods, og ikkje hans.
Det er fortalt at Henrik Blank dreiv ei stor verksemd med både sagbruk og trelasthandel. Han må såleis støtt ha hatt godt med arbeidsfolk (husmenn) og drenger hos seg. Husmannsplasset Ytre Øynå - ytst i Erøynå - var i bruk alt før 1630. I 1605 hadde Henrik Blank ein dreng, Jon, som måtte bota for leigemål med Gunnar Øye si tenestekvinne. Dei beste og mest velståande drengene i skipreidet skatta av innkomene sine, og difor får vi namna på fleire av Henrik Blank sine drenger. Men ikkje alle skatta. Såleis hadde Henrik Blank i 1624 ein dreng som heitte Roal, og som kom austafrå. Denne "skjelmsaktige kumpan", som det heitte, kjenner vi til fordi han sette barn på dei to yngste dottrene til Henrik, Kari og Malena. Dette var dobbel synd. For det første var det leigemåla i seg sjølv, for det andre at dei to var i så nær slekt med kvarandre. Dette var så godt som blodskam. Ein enkemann måtte til dømes ha særskilt løyve om han ville gifta seg med ei syster til ei avliden kona, eller for den del med ei svigerinne. Drengen var "for sådan sin skammelige og ubluelige gjerning bortrømt, og ey er at finde eller oppsøge" (normalisert). Dei to jentene nekta høglydt for å ha visst noko om kvarandre sine syndige levnet. Lars Erøynå møtte på vegner av svigerfaren då saka kom opp på bygdetinget i 1625, og det viktigaste var å prova at dei to ikkje visste om kvarandre. Ola Kilane og Lars Håland, dei beste mennene i bygda, vitna at Kari to år tidlegare tente i Kilane i eitt års tid, og var om sommaren på stølen. Sidan drog ho heim att til far sin i Erøynå. Johannes Tednes og Gunnbjørn Bog vitna omlag det same. Malena derimot var heime i Erøynå heile tida, då drengen tente der. Ingen kunne vitna at drengen Roal hadde vore på Kilastølen, men det var lang veg opp dit.
Saka drygde lenge. I 1631 møtte Henrik Våga på vegner av far sin, Henrik Blank, med stemning mot Roal, austmannen som for ei tid sidan tente i Erøynå og då "uhørligen beligget" begge jentene, "saa de begge ved hannom haver avletbørn og blod". Men drengen var ikkje å finna, og i mellomtida gjekk dei to jentene "som hedensche Mennischer". Kari, som hadde vore på Kilastølen, for-talde at kumpanen ofte kom opp til henne der, og skammeleg overtalte henne, som det heitte. Dette var ved olsok, og fosteret var fødd ved korsmessetid om hausten. Det var altså dødfødd. Men ho visste ikkje noko - før etter at han var rømt - at han også hadde forrådt syster hennar heime i Erøynå. Malena fortalde at han låg med henne heime "i hinders faders gaard" om hausten i kornskurden ("skor tiden"). Så fødde ho sitt foster i tredje veka, og etter at systera hadde fødd sitt. Også ho nekta for å ha visst at drengen forrådde dei begge.
Før dommen fall bad dei to, for Guds skyld, om nåde og ikkje for rett, og at deira eige vitnesbyrd "og egen sandferdige berettning maatte eragtes, dennom til befrielse" (normalisert). Dei fekk ulik dom. Kari, ho som hadde vorte forført oppe på stølen, vart frikjent ved sin eigen eid, som ho straks gjorde. Så måtte ho stå kyrkja sin disiplin og bøta til dei fattige. Systera Malena kunne ikkje frikjennast "udenhun ved henders doll selvtolfte, sig kand befri", som det heitte. Det var strengare for henne fordi ho var den siste av dei to som hadde med drengen å gjera. Det vart nemnt opp 12 ugifte kvinner der Malena skulle behalda dei sju og sjølv vera den åttande. Så skulle ho sjølv velja ut fire jenter til, og gje eiden i lag med dei 11 til førstkomande tinget på Jelsa. Det gjorde ho, saman med elleve andre "piger". Til kongens kasse måtte dei to jentene kvar bota 6 dalar.
I 1752, altså over hundre år etter Henrik Blank, vert det omtala ei storstova i Erøynå i samband med eit bryllaup på garden. Denne storstova, altså eit hus som merkte seg ut mellom stovehusa i området, gjekk truleg attende til Henrik Blank.
Henrik åtte heile Erøy og fleire andre gardar i Ryfylke, 11 laupar smør 1 pund korn, og la 6 riksdalar i skatt. I 1613 la han 5 riksdalar i skatt. Han var då einaste jordeigande bonde i Erfjord som la skatt. I 1617 er han oppført i jordebok for Erøy, 2? laupar smør, 3 bukkeskinn, 12 skilling. Og for Håland ? laup smør 7 skilling, visstnok for heile Hålandsosen med Fidjalia. I 1624 er han oppført som eigar av: Erøy 3 laupar smør, Fister 3 laupar smør, Vestre Bjerga 2 laupar smør, 3 vetter korn, Øvrabø 1 laup smør, Vestre Bogland ? laup smør, Austre Bogland ? pund smør, Ås 6 merker smør. Henrik Blank eig og 1 pund smør, 1 geiteskinn 1 skilling i Sandvik i 1617. I 1625 pantset Magdalena Jonsdotter Venja i Sjernarøy til Henrik for 246 dalar.
Sjå også:
Rogaland Historie og Ættesogelag: Ætt og Heim 1984 side 146-148
Rogaland Historielag Årshefte 1942 side 9. Skotten Henrik Blank bodde i 1591 på Fister og i 1603 på Erøy i Erfjord. Han var lagrettsmann i Fister og stor godseier. Det sies at det er fra han det ravnsvarte håret i familien stammer fra. ( <Henrik Henriksen Blanch>)