Jan Evenhuis

Jan Evenhuis was een belastinginspecteur en een leider in het Friese verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Jan was een van twee kinderen van veehouder Arend Evenhuis en Jantje Wijgerts. Evenhuis trouwde in 1923 met Johanna Hendrika Roelina Hooghoudt. Evenhuis was Hoofd van de Inspectie der Invoerrechten en Accijnzen, werkzaam sinds 1933 te Leeuwarden. Hij was vooral bekend om zijn prestaties ter achterhaling van belastingfraude. Gedurende vele jaren was hij Secretaris van de Vereniging van Inspecteurs der Directe Belastingen, Invoerrechten en Accijnzen. Evenhuis heeft op verscheidene manieren bijgedragen aan het verzet gedurende de Tweede Wereldoorlog. Via Krijn van den Helm, die als Commies der Directe Belastingen ook op de Belastingdienst in Leeuwarden werkte, heeft Jan meegeholpen met het opzetten van een hulpverleningsgroep die joden (vooral joodse kinderen) in Friesland wist onder te brengen. Zijn dochter Jeanne heeft geholpen met het vervoeren van deze kinderen. Het gezin Evenhuis had zelf onderduikers in huis: een joods meisje, een joodse vrouw, en twee neergeschoten Amerikaanse soldaten, Robert V. Coughlin en William T. Marcollo. Deze twee soldaten (een bomrichter en een co-piloot) waren leden van de 384e Bombardementen groep die op 26 november 1943 een aanval op Bremen uitvoerde. De B-17 (#4229987) die zij bemanden was geraakt door de Duitsers en gedwongen een noodlanding te maken dicht bij Donkerbroek in Friesland. Tevens hielp Evenhuis Krijn van den Helm die als leider van de regionale knokploeg gemakkelijk in de handen van de Landwacht of de nazi's kon vallen. In dat geval zou Van den Helm vertellen dat hij incognito als belastingambtenaar reisde (om bijvoorbeeld een clandestiene drankstokerij te ontmaskeren) en als zijn chef zou Evenhuis dit verhaal bevestigen. Als zijn baas gaf Evenhuis Van den Helm de tijd om tijdens werkuren verzetsactiviteiten te verrichten. Evenhuis' best gedocumenteerde bijdrage aan het Friese verzet was het opzetten en leiden van het Nationaal Steun Fonds (NSF) in Friesland. Dit fonds was voortgesproten uit de Zeemanspot (officieel: het Fonds voor Zeevarenden), dat financiële hulp verleende aan gezinnen van zeevarenden die vanwege de bezetting niet teruggekeerd waren naar hun gezinnen. Zie verder: Wikipedia

Jan Evenhuis, een belastinginspecteur uit Leeuwarden, Friesland, was een belangrijk lid van twee landelijke organisaties, het Nationaal Comité van Verzet (NC) en de NSF, waarvan hij regionaal voorzitter was. Jan hield zich voornamelijk bezig met het werven van fondsen voor onderduikers in Friesland. Daarnaast was hij een van de drie leden van de ereraad van het Friese Verzet, een unieke organisatie die klachten van voortvluchtigen of pleeggezinnen behandelde en advies en oplossingen aanbood bij problemen. Naast zijn verzetswerk boden Jan en zijn vrouw Johanna vanaf maart 1943 onderdak aan de 42-jarige Nanette Schrijver, een joodse verpleegster uit Amsterdam, toen ze bij hen werd gebracht door Krijn van den Helm, een van de ondergeschikten van Jan Evenhuis. Op 30 juni 1944 bezocht Jeanne Evenhuis, de dochter van Jan en Johanna, een onveilig adres in Amsterdam. Ze werd gearresteerd en haar ouders werden op de hoogte gebracht. Jan besloot naar Amsterdam te gaan om te proberen de vrijlating van zijn dochter te kopen. Hij kwam opdagen met een grote som geld en dit wekte de argwaan van de Duitsers, die hem vervolgens aanhielden. De SD aan de Euterpestraat vond echter geen verband tussen Jan en het Friese verzet. Inmiddels werd Nanette tijdelijk overgeplaatst naar de woning van de familie Nijdam in Heerenveen, Friesland. Twee weken later maakte de SD in Groningen een grote vangst. Bij een inval op het hoofdkwartier van het Friese Verzet in het kaaspakhuis Tamminga in Leeuwarden werden veel goederen en ook de administratieve medewerkers van NSF-groep van Evenhuis in beslag genomen.

Jeanne en Jan werden op dat moment in Amsterdam vastgehouden en dachten dat hun vrijlating op handen was. Na de inval op de NSF-basis werd echter het bewijs van Jans connectie met het verzet gevonden en in plaats van te worden vrijgelaten werden Jan en Jeanne naar het beruchte Scholtenshuis in Groningen gestuurd. Terwijl hij daar geïnterneerd was, werd Jan tijdens een verhoor zwaar gemarteld. Van daaruit werd hij overgebracht naar het concentratiekamp Vught, waar hij op 18 augustus 1944 door een vuurpeloton werd geëxecuteerd. Op 28 januari 1982 erkende Yad Vashem Jan Evenhuis en zijn vrouw, Johanna Hendrika Roelina Evenhuis-Hooghoudt, als Rechtvaardige Onder de naties.
Yad Vashem - The Righteous Among the Nations Database

Zeer waarschijnlijk is Nannette Julie Schrijver de verpleegster die bij Evenhuis en Hooghoudt ondergedoken heeft gezeten.

• Oorlogsgravenstichting
• Erelijst van Gevallenen 1940-1945