Marga Grunberg

Bronnen:

• Verhalen over de oorlog

https://www.parool.nl/amsterdam/marga-grunberg-1924-2022-met-geblon...

Marga Grunberg (1924-2022): met geblondeerd haar in het verzet om Parools te verspreiden
Moedig, onverschrokken en met een flinke dosis lef bracht Marga Grunberg in de oorlog illegale Parools rond en voorzag Joden van valse persoonsbewijzen en adressen. “Ze kende een grote opofferingsgezindheid,” zegt haar zoon Robert. Op 21 december overleed zij, 98 jaar oud.

Hanneloes Pen4 januari 2023, 20:05
Marga Grunberg. Beeld Privebeeld
Marga Grunberg.BEELD PRIVEBEELD
De Joodse Grunberg was vijftien jaar oud toen de oorlog begon. Zij was op 11 augustus 1924 in Keulen geboren in een niet-orthodox gezin. Met haar ouders en één jaar oudere broer Manfred vluchtte ze in 1938 naar Nederland. Bij aankomst in Amsterdam gingen haar ouders al snel uit elkaar. Grunberg ging met haar moeder en broer in Diemen wonen en bezocht er de christelijke basisschool. Het gezin kwam in die tijd vaak over de vloer bij Tehuis Oosteinde waar Duits-Joodse vluchtelingen werden opgevangen en waar later, in de oorlog, een verzetsgroep samenkwam.

Naaiatelier
In 1941 volgde Grunberg een coupeuseopleiding en ging aan de slag in een naaiatelier. Op bevel van de nazi’s moesten Joden in bepaalde wijken, waaronder Oud-Zuid en de Transvaalbuurt, wonen. Het gezin Grunberg kwam in de Kromme Mijdrechtstraat terecht.

Tijdens een razzia daar werd ze gered door een onbekende man. “Hij zag me lopen met mijn ster op mijn kleding, bedekte de ster met zijn hand en nam me nonchalant aan de arm mee,” vertelde ze in 1996 in een ruim twee uur durend interview voor het Shoah-project van Steven Spielberg. Het was de eerste keer dat ze uit handen van de Duitsers werd gered.

Onbekende redder
Haar onbekende redder raadde haar aan naar de heer Hansen, ambtenaar bij het Gewestelijk Arbeidsbureau te gaan. Via Hans Hansen kreeg ze een baan bij een naaiatelier voor de Duitse Wehrmacht, waardoor ze een Sperre kreeg en voorlopig niet op deportatie hoefde. Hij stuurde haar door naar Piet Landweer, adjunct-directeur van het bevolkingsregister, die haar voorzag van een persoonsbewijs zonder J. Ze kon stoppen met het werk in het naaiatelier en zich met haar geblondeerde haar vrij over straat bewegen.

Grunberg rolde al snel het verzet in. Voor familie, vrienden en andere onderduikers regelde ze via Landweer valse persoonsbewijzen en stamkaarten voor distributiebonnen. Ook bracht ze illegale Parools rond op tal van adressen in de stad. “In de Vossiusstraat kon ik de blaadjes afhalen en verspreiden. Soms bij mensen die ondergedoken waren, maar af en toe ook gewoon in de brievenbus. Ik had een tas op mijn fiets, vol met die blaadjes.”

Tassen illegale Parools
Op een dag kwam ze op het Olympiaplein twee soldaten tegen. “Voordat zij naar mij toe kwamen, stak ik heel brutaal de straat over en vroeg in het Duits: ‘Kunt u mij zeggen waar de Achillesstraat is?’ Nou ze hebben zich uitgesloofd voor mij – en ik stond daar met die tassen illegale Parools.”

“Tussen het verzetswerk door maakte ze ook eindeloze fietstochten om eten te halen bij de boeren,” zegt haar zoon.

Halverwege de oorlog vond Grunberg in de Valeriusstraat in Oud-Zuid een bovenetage waar het gezin kon wonen. Ze aarzelde even omdat er een Duitse vrouw op de begane grond woonde die voor de Wehrmacht werkte, maar uiteindelijk bleek het daardoor juist een veilig adres te zijn. Ze wist de vrouw op de mouw te spelden dat zij allen ook voor de Duitse Wehrmacht werkten. Een timmerman maakte er verschillende schuilplaatsen om papieren en andere gevoelige informatie te verbergen.

Trouwjaponnen en theaterkostuums
In de zomer van 1944, vier maanden na de aanslag op het bevolkingsregister, werd Landweer gearresteerd en gefusilleerd. Het verdriet bij Grunberg was groot, zei ze in Spielbergs project.

Na de bevrijding trouwde Grunberg met Max Silber, een vriend van naar broer. Het stel kreeg twee kinderen, Vivian (1947) en Robert (1950). In 1953 scheidde ze van haar man en begon trouwjaponnen en theaterkostuums te maken voor actrices als Mary Dresselhuys, Conny Stuart en Hetty Blok,” vertelt haar zoon Robert (72). “Kwamen we thuis en zat Corry Brokken bij ons thuis koffie te drinken.” Ze werkte vervolgens zo’n twintig jaar voor couturiers Max Heymans en Dick Holthaus.

Voor haar illegale werk ontving Grunberg het Verzetsherdenkingskruis. Haar tas waarin ze allerlei illegale documenten smokkelde, ligt bij het Verzetsmuseum.

Marga Grunberg is 2 januari op Zorgvlied gecremeerd.