prince Christopher Radziwill, Jr.

The 16th century Lithuanian-Polish Nobility

Born: 22 March 1585; Biržai, Polish-Lithuanian Commonwealth;

Parents:

• Krzysztof Mikołaj "the Thunderbolt" Radziwiłł;
• Katarzyna Ostrogska;

Died: 19 November 1640 (aged 55), Świadość, Polish-Lithuanian Commonwealth; Religion: Calvinist;

Spouse:

• Anna Kiszka;

Children (with Anna Kiszka):

• * Janusz Radziwiłł;
  • Katarzyna Radziwiłł;

Prince Krzysztof Radziwiłł (Christopher Radvila, Lithuanian: Kristupas Radvila) (22 March 1585, Biržai – 19 November 1640) was a Polish-Lithuanian noble (szlachcic), and a notable magnate, politician and military commander of his epoch. Sometimes referred to as Krzysztof Radziwiłł II, to distinguish him from his father, Krzysztof Mikołaj 'Piorun' (The Thunder) Radziwłł.

A proud magnate, sensitive to the point of ancestral honor and heritage, convinced of his vocation to play a leading role in the country. He was a successful military leader, but selfishness and pride divided his supporters and weakened his significance in the politics. As the leader of the Lithuanian Calvinists, he was often threatened and disliked by the zealous and ultra-Catholic King of Poland, Sigismund III Vasa.

Biography

Owner of Biržai, he was Field Hetman of Lithuania from 1615, Castellan of Vilnius from 1633, Voivode of Vilnius Voivodeship from 1633,.[2] Great Lithuanian Hetman from 1635,. elder of Mahilyow, Bystrzyca, Žiežmariai and Seje. In 1632 he served as Marshal of the Sejm.

He successfully fought in Polish Livonia against Sweden from 1600s to 1617. He took part in the campaign against the Swedes in the Baltic region in 1621–1622 (Polish-Swedish War), where he agreed to a controversial truce (as he had no permission to negotiate it from the king or the Sejm). Important commander of Lithuanian forces during the Smolensk War, where he was instrumental in obtaining the capitulation of the Russian army in the relief of Smolensk. Afterwards, in 1635, he retired from his military career, concentrating on administering his estates. A Calvinist, he was a great protector of Protestants in Lithuania.

He was an opponent of Catholic king Sigismund III Vasa, but a supporter of his more tolerant son, Władysław IV. An advocate of Władysław's marriage to a Protestant princess, he distanced himself from the king after Władysław declined this marriage proposal. He opposed an alliance between the Commonwealth and the Habsburgs. On his lands in Kėdainiai he founded a major Calvinist cultural and religious center, which flourished till the 19th century as a center of the Polish Reformed Church. His large horse stables were famous throughout Europe.

Collector

Radziwiłł collected various curiosities at the Lubcha Castle: minerals, mollusk shells, corals, hunting trophies, whale bones, elephant tusk, nut shells, and similar items. It is believed that at least three items (moose horn collection, a chair made of horns, and a jaw bone of bowhead whale) of the collection are preserved at the Zoological Museum of Vilnius University.

Kristupas Radvila Jaunasis (lenk. Krzysztof Radziwiłł młodszy, 1585 m. kovo 22 d. Biržuose – 1640 m. lapkričio 19 d. Svėdasuose) – Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės didikas, Abiejų Tautų Respublikos valstybės ir karinis veikėjas.

Kunigaikštis, kilęs iš Gediminaičių Radvilų Biržų – Dubingių giminės, Kristupo Radvilos Perkūno ir Kotrynos Tečinskaitės sūnus.

Nuo 1601 m. studijavo Leipcigo ir Heidelbergo universitetuose, vėliau Nyderlanduose mokėsi karybos.

Kariuomenės vadas

Jaunystėje greta tėvo dalyvavo kare su Švedija bei 1617–1619 m. karuose su Rusija. Pasirodė esąs energingas ir talentingas karo vadas. 1615–1635 m. Lietuvos lauko etmonas.

1617–1618 m. ir 1621–1622 m. vadovavo Lietuvos Didžiosios kunigaikštystės kariuomenei kovose su Švedija. 1622 m. prie Mituvos atrėmė didesnės švedų kariuomenės, kuriai vadovavo pats karalius Gustavas Adolfas, puolimą.

Pasižymėjo 1632–1634 m. kare su Rusija, kai vadovaudamas gerokai silpnesnei lietuvių kariuomenei, sugebėjo išlaikyti Smolensko apsiaustį ir aktyviais bei drąsiais veiksmais leido karaliui Vladislovui IV surinkti ir atvesti pagrindines kariuomenės jėgas. Nebijodamas būti atkirstas nuo pagrindinių jėgų užpuolė rusus iš užnugario, o tai ir lėmė jų kapituliaciją. Persekiodamas sumuštą kariuomenę ir trukdydamas surinkti naują, su savo raiteliais atliko drąsų reidą į Rusijos gilumą.

1635–1640 m. Lietuvos didysis etmonas.

Pasižymėjo ne tik kaip karybos praktikas, bet ir kaip teoretikas. 1624 m. lenkų kalba parašė knygą Apmąstymai apie karo Livonija pradžią.

Religija

Būdamas įsitikinęs reformatas tęsė tėvo ir senelio Mikalojaus Radvilos Rudojo pradėtus darbus. 1625 m. įsteigė aukštesniąją evangelikų reformatų mokyklą Kėdainiuose, 1626 m. Slucke. Tuo buvo nepatenkintas karalius Žygimantas Vaza, bet ir jis nedrįso kovoti su turtingiausia Lietuvos didikų gimine, kuri galėjo per trumpą laiką surinkti stipriausią kariuomenę tuometinėje Europoje. Santykiai su karaliumi dar labiau pašlijo, kai užsienyje buvo rasti vadinamieji Orleano užrašai, kuriuose buvo Kristupo apmąstymai, kad reikia nuversti Žygimantą ir karaliumi išrinkti Prancūzijos sosto įpėdinį Gustavą Orleanietį.

1633–1640 m. būdamas Vilniaus vaivada, stengėsi taikiai išspręsti tuo metu paaštrėjusius konfliktus tarp katalikų, kuriuos kurstė jėzuitai, ir protestantų.

Valstybės tarnyba

Mirus karaliui Žygimantui, kai buvo tariamasi dėl naujo karaliaus kandidatūros, 1632 m. birželio 22 – liepos 17 d. buvo išrinktas Seimo maršalka. Nors iš pradžių skeptiškai žiūrėjo į Vladislovo Vazos išrinkimą karaliumi, tačiau vėliau rėmė visus jo žygius.

Šeima ir vaikai

• Nuo santuokos su Ona Kiškaite turėjo du vaikus:
  • Jonušas (1612−1655) − Lietuvos didysis etmonas,
  • Katerina (1614−1672/74) − Jurgio Karolio Hlebavičiaus žmona.

Krzysztof Radziwiłł młodszy / Krzysztof II Radziwiłł herbu Trąby (ur. 22 marca 1585, zm. 19 listopada 1640 w Świadości) – książę z birżańskiej linii Radziwiłłów, hetman polny litewski od 1615, kasztelan i wojewoda wileński od 1633, hetman wielki litewski od 1635, marszałek sejmu konwokacyjnego 1632 roku.

Syn Krzysztofa Mikołaja Radziwiłła Pioruna, ojciec Janusza Radziwiłła.

Wyznawca i protektor kalwinizmu na Litwie. Zdolny wódz.

W młodości u boku ojca uczestnik wojny ze Szwecją za Gustawa Adolfa. Pierwszy raz samodzielnie dowodził broniąc Inflant w 1608 roku podczas wojny ze Szwecją w latach 1600–1611.

Był marszałkiem koła poselskiego sejmiku generalnego Wielkiego Księstwa Litewskiego w 1615 i 1618 roku. Poseł nowogródzki na sejm 1616 roku. Poseł powiatu nowogródzkiego na sejm 1624 roku i sejm nadzwyczajny 1626 roku. Poseł powiatu wiłkomierskiego na sejm 1625 roku, sejm zwyczajny 1626 roku, sejm nadzwyczajny 1629 roku, poseł powiatu lidzkiego na sejm 1631 roku, poseł powiatu wileńskiego na sejm 1632 roku.

Walczył w wojnie z Rosją 1609-1618. Podczas walk ze Szwedami w latach 1617-1618 wykazał się energią i talentem, odzyskując większość utraconych wcześniej twierdz.

Podczas wojny ze Szwecją w latach 1621-1626, mając tylko kilkuset ludzi, nie zdołał w 1621 roku obronić Rygi. W 1622 roku odparł pod Mitawą atak przeważających sił szwedzkich, którymi dowodził sam Gustaw Adolf. Choć odzyskał Kurlandię, podpisał rozejm ze Szwecją i od tego momentu zaczął się jego konflikt z królem Zygmuntem III Wazą. Przywódca antykrólewskiej opozycji na Litwie za panowania Zygmunta Wazy, pomijany przy rozdawaniu wakansów.

Poseł powiatu wiłkomierskiego na sejm warszawski 1626 roku. Poseł województwa nowogródzkiego na sejm toruński 1626 roku (nie przybył). Był elektorem Władysława IV Wazy z województwa wileńskiego w 1632 roku.

Wyróżnił się w wojnie smoleńskiej 1632–1634 z Rosją. Przez kilka miesięcy na czele słabej Armii Wielkiego Księstwa Litewskiego operował wokół oblężonego Smoleńska, kilkakrotnie wprowadzając do twierdzy posiłki i zaopatrzenie. Śmiałymi działaniami dał czas na nadejście głównej armii polskiej króla Władysława IV. Po nadejściu odsieczy brał udział w osaczeniu rosyjskiej armii i doprowadzeniu jej do kapitulacji. Następnie przeprowadził śmiały rajd jazdy w głąb terytorium Rosji. Nagrodzony buławą wielką litewską zbliżył się do dworu. Z zastrzeżeniami popierał wojenne plany Władysława IV.

Gorliwy różnowierca, przeciwnik duchowieństwa katolickiego i Zygmunta III Wazy, na elekcję po jego śmierci przyprowadził kilka tysięcy zbrojnych żołnierzy i zamówił pomoc elektora brandenburskiego dla zabezpieczenia losu swych współwyznawców.