Gerrit Willemsz

Marriage
ao 1691 Den 9 Dito (April) sijn in den huijwelijken staedt aen Stellenbosch vereenigt, Gerrit Willemz Leeuwaerden jonghman, met Maghtelt Cornelisse van de Caep de Goede Hoop jonge Dogter.

https://www.eggsa.org/sarecords/index.php/church-registers/cape-tow...

Gerrit Willemse a. 1690 v. Leeuwaarden, Friesland, Noord- Nederland, kalkbrander en veeboer x Kaapstad 9.4.1691 Machteld (Maria) CORNELISSE(N) * Kaapstad c. 1671 d.v. Willem Cornelis(sen) en Maria v. Bengale xx c. 1716 Johanna (Anna) VAN WYK d.v. Willem van Wyk en Catharina Hillebrandt

b1 Luytje * c. 1693 x 1.9.1715 Pieter KEMP a. 1708 v. Brugge, Vlaandere † c. 1720 xx Stellenbosch 16.9.1724 Jan Dirk JANSEN

b2 Rentien ≈ 15.1.1691 / 25.1.1694

b3 Arien ≈ 20.1.1696

b4 Anna ≈ 22.8.1700 x Harmen FRANKE v. Leiden xx 14.4.1720 Robbert BRAND (voorheen x Cornelia Slabbert) v. Christiana, Oslo, NoorweeÅN xxx c. 1722 Hendrik (Heinrich) DE GRYS a. vanaf Hannover, Duitsland 3.5.1739, sersant xxxx Kaapstad 3.5.1739 Joachim Ernst Ludwig WEPENER a. v. Anklam, Duitsland, wildjagter, burger Kaapstad, pagter v. wynen brandewynlisensie Rondebosch, eienaar v. “Molenvliet”, dist. Stellenbosch † 3.1.1775

b5 Maria ≈ 22.8.1700 en Elias Goosen ≈ 25.9.1701 s.v. Jean Baptiste Goosen en Elisabeth Viant

b6 Andries ≈ Stellenbosch 12.8.1703

b7 Willem ≈ Stellenbosch 16.1.1707, waarskynlik jonk †

b8 Willem ≈ Stellenbosch 10.11.1709

b9 Mattheus ≈ Stellenbosch 14.6.1711, woon Kaapstad, Stellenbosch en Swellendam x Stellenbosch 13.2.1735 Johanna VAN WIELLIGH ≈ Stellenbosch 3.5.1716 d.v. Nicolaus von Wielligh en Elisabeth van Wyk

b10 Geertruy ≈ Stellenbosch 25.11/12.1712 x Jacobus DE JAGER

Tweede huwelik

b11 Gerrit ≈ Stellenbosch 2.5.1717

b12 Susanna ≈ c. 1719 x Kaapstad 1.10.1741 Johann Dietrich BURG * c. 1710 a. c. 1735 v. Wetterfeld, soldaat, boukneg, burger c. 1747 † 15.10.1806
-

http://www.stamouers.com/

Gerrit WILLEMS het in 1690 na die Kaap gekom in die tyd toe Simon van der Stel goewerneur was. Dit is 3-jaar na die aankoms van die Franse Huggenote in 1688. In 1685 het die direkteure van die Hollandse Oos-Indiese Kompanjie, aan wie die Kaap toe behoort het, besluit om hulle landbou produksie in die Kaap te privatiseer en aan die vryburgers oor te laat. Ingevolge hierdie besluit het hulle 'n gratis skeepsreis en 'n stuk grond aan Europeërs toegeken wat na die Kaap wou immigreer. Dit het die 260 Europeërs, wat Jan van Riebeeck in die Kaap agter gelaat het en die 156 Huggenote wat in 1688 aangekom het, se getalle vinnig laat vermeerder. Op daardie stadium was die Huggenote en die Duitsers aan die Kaap meer as die Hollanders, desnieteenstaande het goewerneur Simon van der Stel Hollands as die amptelike taal behou. Hierdie Kapenaars het hulle vir die eerste keer as Afrikaners begin beskou en hulself onderskei van die Europeërs wat in diens van die Hollands Oos-Indiese-Kompanjie was.

Gerrit Willems was heel waarskynlik een van hierdie vroeë landbouers wat ingevolge die gratis skeepsreis en stuk grond na Suid-Afrika gekom het. (Grond wat hulle toegeken het was spesifiek in die Stellenbosch omgewing.) Hierdie Vryburgers óf Afrikaners óf Boere, soos hulle hulle reeds in Hollands self genoem het, was gou ontevrede met die streng beheermaatreëls van die Kaapse Regering m.b.t. hulle landbouproduksie en aktiwiteite. Reeds hier het die Afrikaners se stryd om vryheid en selfbeskikking begin. Gou het hulle, ondanks alle wette om hulle te verhinder, begin om ooswaarts te trek en in regeringskringe as trekboere bekend gestaan. Teen 1750 was daar reeds ongeveer 1000 van hierdie trekboere in die distrikte Swellendam, Graaff-Reinet en Uitenhage. Van hierdie trekboere in die distrikte Swellendam en Graaff-Reinet skryf die Kaapse Regering aan die einde van die 1700's die volgende:

'Die boere in die grens distrikte het a.g.v. die afgesonderdheid vanaf die Kaap en die eentonige lewe van veeboere, asook die gebrek aan interaksie met beskaafde individue, afvallig begin raak van die Kaapse Regering. Hulle het hulleself nie ondergeskik aan die wette van die Kaapse Regering beskou nie en was oorgelaat aan hulle eie inisiatief. Hulle het aangepas deur dinge in hulle eie hande te neem. Hulle het hulle eie paaie en skole gebou en hulle self beskerm teen aanvalle van die inboorlinge wanneer die regering nie aan hulle probleme aandag kon gee nie.'

Ons stamvader was ene GERRIT WILLEMS, van Leeuwarden, in Friesland, Noord-Nederland. Sy beroep word aangegee as Kalkbrander en Veeboer. As jong man in sy 20tiger jare, verlaat hy sy familie in Nederland en vertrek met 'n skip na die suidpunt van Afrika. In 1690 arriveer hy aan die Kaap en trou op 09 April 1691, in Kaapstad, met Maria CORNELISSE (sy word Maria van Bengale genoem in die lys van vryburgers van 1695). (Volgens inligting was Maria van Bengale 'n slavin van Jan van Riebeeck.) Haar ouers word gegee in (M Upham, "Claas van Malabar" in N Claassen, & GH Claassen, Die Claas(s)en afstammelinge in Suid-Afrika, Centurion, Outeurs, 2001) as Cornelis Claasen en Catharina van Malabar. Look also under Niewoudt for Maria.

Gerrit Willems gaan in 1716 'n tweede huwelik aan met Johanna (genoem Anna) van WYK, sy was gedoop: 13 Junie 1688, dogter van Willem van Wyk en Catharina Hildebrandt.

GERRIT WILLEMS IN STELLENBOSCH:

Die eerste Vryswartes van Stellenbosch 1670-1720, deur Prof. J.L. Hattingh

CJ 5 Oorspronklike regsrolle en notule, fol. 57. ,Landdros Stellenbosch contra Isaac Pieters. 23 September 1713

'n Ander vryswart, ISAAC PIETERSZ, was in 1713 aangekla van "diverse quaataardigheeden en . . . het steelen van wijn". Dit is eintlik eersgenoemde klag wat in die geval ons aandag verg.

Tydens die hofsaak is daar ook heelwat gesinspeel op Isaac Pietersz se opvoeding en karaktertrekke. So is daar genoem dat hy as kind, "sijnde een swart jongh", deur die vrou van die burger Matthjis Diedriks aangeneem, opgepas en opgevoed is. Vir nege jaar sou sy probeer om hom goeie deugde aan te leer, maar hy het hulle huishouding verlaat om te "vagebondeeren". Toe reeds was hy, volgens Diedriks, ongehoorsaam en kon hy "met reg 'n deugniet" genoem word.

Vir 'n tydlank het Isaac Pietersz sy intrek by GERRIT WILLEMSZ van Leeuwarden geneem. Die laaste vier jaar daarvan, het laasgenoemde getuig, het Isaac Pietersz hom in sy eie huis "aangesteld als meester en voogt, 't geen . . . hem ondragelijk geweest te zijn". Op 'n keer het Pietersz hom selfs aan die hare uit sy eie huis gesleep en toe sy vrou oorgeneem, met wie hy in elk geval "seer groote familiaritijt" gehad het. Uit hierdie verhouding is toe "twee onegte Bruijne kinderen" gebore. As gevolg van hierdie uitsmytery moes Gerrit Willemsz van Leeuwaarden sedertdien rondswerf om sy lewensonderhoud by ander koloniste te gaan soek.

Ook Andries Voormeester, 'n man van hoë ouderdom, het verklaar hoe Isaac Pietersz hom eenkeer gegryp en in die vuur gegooi het, net omdat hy nie wyn aan hom wou gee nie. ... Dit was eers nadat hy wyn by die landbouer Richardus Adolphus probeer steel het, dat hulle hom onder die bed van die vrou van Gerrit Willemsz van Leeuwaarden gevind het."

In die daaropvolgende ondervraging deur landdros Nicolaas van der Heuvel het Pietersz te kenne gegee dat hy reeds 29 jaar oud was en dat hy as kind vrygestel is by die afsterwe van Leendert van Gijselen. … Willemsz se vrou, by wie Isaac twee "bruin" kinders gehad het, was dus nie ook swart nie.

KINDERS:

Uit Gerrit se eerste huwelik met Maria Cornelisse word 10 kinders gebore en almal in Stellenbosch gedoop.

KINDERS UIT HUWELIK:

b1 Rentien (doop 25 Januarie 1694)

b2 Arien (doop 20 Januarie 1696, te Stellenbosch)

b3 Antje (Anna in die Afrikaanse Geskiedenis boeke!), doop 22 Augustus 1700, te Stellenbosch - tweeling Inskrywing, X 17 Jul 1718 Harmen Franke, XX 4 Mei 1720 Robbert Robberts Brand, XXX 3 Mei 1739 Ernest Wepener

b4 Maria doop 22 Augustus 1700, te Stellenbosch - tweeling, X Elias Goosen

b5 Andries, doop 12 Augustus 1703, te Stellenbosch

b6 Willem doop 16 Januarie 1707, jonk oorlede

b7 Willem, doop 10 November 1709, te Stellenbosch

b8 Mattheus (of Matthus), doop 14 Junie 1711, te Stellenbosch, X 13 Feb 1735 Johanna van Wielligh

b9 Geertruy, doop 25 November 1712, te Stellenbosch, X Jacobus de Jager

b10 Luitje, X 01 Sep 1715 met Pieter Kemp, XX Jan Dirk Jansen

Op 14 Junie 1711, doop hulle hul seun MATTHEUS WILLEMSE. (Mattheus het sy oorsprong in Hebreeus beteken 'geskenk van God')

Mattheus Willemse trou op 13 Februarie 1735, met JOHANNA VAN WIELLIGH, gedoop 03 Mei 1716, dogter van Nicolaus von Wielligh en Elisabeth van Wyk. Nicolaus von Wielligh is afkomstig van Hamburg in Duitsland, het as soldaat na Suid-Afrika gekom en later 'n burger geword. Sy dogter Johanna was die vyfde kind van nege.

Mattheus was 24- en Johanna 19-jaar oud toe hulle in 1735 in Stellenbosch getroud is. Hulle moes nog in die Kaapstad/Stellenbosch omgewing gewoon het, want in daardie stadium was dit die enigste twee dorpe wat bestaan het. Uit hierdie huwelik word 14 kinders gebore, waaronder 6 seuns, waaruit die grootste Willemse-nageslag in Suid-Afrika van vandag gebore word.

KINDERS UIT HUWELIK MET JOHANNA VAN WYK

b11 Susanna X 01 Okt 1741 met Johann Dietrich Burg

Aangehaal uit "Slaves and Free Blacks at the Cape 1658-1700" (A.J. Böeseken) (bl. 20)

Another case which came before the Council of Justice was that in which the slave Mary from Bengal was involved. She belonged to Jan van Riebeeck and, like many of the other slaves, she lived in the Fort. All the members of the settlement at the Cape lived in the Fort with the exception of the chief gardener and his slaves. Van Riebeeck must have noticed that Willem Cornelis, a constable whose room was near the magazine where the gunpowder was stored, was often seen in the company of Mary, for on Sunday night, the 22nd of August 1660 van Riebeeck, and three witnesses, surprised Mary and Willem Cornelis in each other's arms between 10 and 11 at night. The next day the witnesses, the surveyor Pieter Potter, the sergeant, Jan Danckaert, and a mason, Francois de Coninck, testified before the members of the Council that they had found Mary and Willem Cornelis in bed together and that van Riebeeck had sent the slave back to her room and had taken Willem Cornelis into custody and was now lodging this complaint against him. As Cornelis had broken the rules of the artikelbrief and transgressed the Statutes of India, the fiscal demanded a fine of 100 reals and imposed a sentence of 50 years "ad opus publicum". This sentence was commuted to a fine of 50 reals and dismissal from his post as constable.

Charlie Els maak die volgende opmerkings met betrekking tot hierdie laaste paragraaf:

Is die Maria van Bengale met wie Willem Cornelis die verhouding gehad het in 1660, ooit dieselfde persoon as die

Maria met wie stamvader Gerrit Willemse later getroud was? Ek het dit dat Gerrit se vrou Maria (Magteld) Cornelisse van Bengale gedoop was op 23 Oktober 1678. Sy kon skaars 18 jaar voor haar doop 'n verhouding met 'n man gehad het. Iets lyk fout hier.

Bronne:

A.J. Boëseken, Slaves and Free Blacks at the Cape

J.L. Hattingh, Die eerste Vryswartes van Stellenbosch 1670-1720,

M Upham, "Claas van Malabar" in N Claassen, & GH Claassen, Die Claas(s)en afstammelinge in Suid-Afrika, Centurion, Outeurs, 2001.

Navorsing te danke aan:

Sylke Willemse sylke2oz@bigpond.com

Bydrae te danke aan:

AM van Rensburg

Charlie Els

Ons stamvader was ene GERRIT WILLEMS, van Leeuwarden, in Friesland, Noord-Nederland. Sy beroep word aangegee as Kalkbrander en Veeboer. As jong man in sy 20tiger jare, verlaat hy sy familie in Nederland en vertrek met 'n skip na die suidpunt van Afrika. In 1690 arriveer hy aan die Kaap en trou op 09 April 1691, in Kaapstad, met Maria CORNELISSE (sy word Maria van Bengale genoem in die lys van vryburgers van 1695). (Volgens inligting was Maria van Bengale 'n slavin van Jan van Riebeeck.) Haar ouers word gegee in (M Upham, "Claas van Malabar" in N Claassen, & GH Claassen, Die Claas(s)en afstammelinge in Suid-Afrika, Centurion, Outeurs, 2001) as Cornelis Claasen en Catharina van Malabar. Look also under Niewoudt for Maria.

http://www.e-family.co.za/ffy/g7/p7296.htm

Die eerste Vryswartes van Stellenbosch 1670-1720, deur Prof. J.L. Hattingh

CJ 5 Oorspronklike regsrolle en notule, fol. 57. ,Landdros Stellenbosch contra Isaac Pieters. 23 September 1713

'n Ander vryswart, ISAAC PIETERSZ, was in 1713 aangekla van "diverse quaataardigheeden en . . . het steelen van wijn". Dit is eintlik eersgenoemde klag wat in die geval ons aandag verg.

Tydens die hofsaak is daar ook heelwat gesinspeel op Isaac Pietersz se opvoeding en karaktertrekke. So is daar genoem dat hy as kind, "sijnde een swart jongh", deur die vrou van die burger Matthjis Diedriks aangeneem, opgepas en opgevoed is. Vir nege jaar sou sy probeer om hom goeie deugde aan te leer, maar hy het hulle huishouding verlaat om te "vagebondeeren". Toe reeds was hy, volgens Diedriks, ongehoorsaam en kon hy "met reg 'n deugniet" genoem word.

Vir 'n tydlank het Isaac Pietersz sy intrek by GERRIT WILLEMSZ van Leeuwarden geneem. Die laaste vier jaar daarvan, het laasgenoemde getuig, het Isaac Pietersz hom in sy eie huis "aangesteld als meester en voogt, 't geen . . . hem ondragelijk geweest te zijn". Op 'n keer het Pietersz hom selfs aan die hare uit sy eie huis gesleep en toe sy vrou oorgeneem, met wie hy in elk geval "seer groote familiaritijt" gehad het. Uit hierdie verhouding is toe "twee onegte Bruijne kinderen" gebore. As gevolg van hierdie uitsmytery moes Gerrit Willemsz van Leeuwaarden sedertdien rondswerf om sy lewensonderhoud by ander koloniste te gaan soek.

Ook Andries Voormeester, 'n man van hoë ouderdom, het verklaar hoe Isaac Pietersz hom eenkeer gegryp en in die vuur gegooi het, net omdat hy nie wyn aan hom wou gee nie. ... Dit was eers nadat hy wyn by die landbouer Richardus Adolphus probeer steel het, dat hulle hom onder die bed van die vrou van Gerrit Willemsz van Leeuwaarden gevind het."

In die daaropvolgende ondervraging deur landdros Nicolaas van der Heuvel het Pietersz te kenne gegee dat hy reeds 29 jaar oud was en dat hy as kind vrygestel is by die afsterwe van Leendert van Gijselen. ... Willemsz se vrou, by wie Isaac twee "bruin" kinders gehad het, was dus nie ook swart nie.

Rough Translation by Sharon Doubell Mar 2017:

The first Free Blacks OF Stellenbosch 1670-1720, Prof. JL Hattingh

CJ 5 Original legal roles and minutes, fol. 57., Magistrate Bosch against Isaac Pieters. 23 September 1713

"Another free black, ISAAC Pietersz, was charged in 1713 with" various bad behaviours and... stealing of wine " It is actually the former complaint in the case that requires our attention.

During the trial there is a lot hinted at about Isaac Pietersz's education and characteristics. It was stated that, as a child, "sijnde a black Jongh", he was adopted by the wife of the burgher, Matthjis Diedriks, & fed and educated. For nine years she would try to teach him good virtues, but he left their household to become a vagabond. Even then, he was, according Diedriks, disobedient and "truly a scoundrel".

For a time, Isaac Pietersz took up residence at Gerrit Willemsz of Leeuwarden. The last four years it has been witnessed that the latter, Isaac Pietersz appointed himself as as master in Gerrit's own house and in the employ of noone. To be with him had become unbearable.[presumably, Gerrit had said]. On one occassion, Pietersz even drew Gerrit up by the hair & threw him out of his own house and then took his wife, with whom he [Gerrit?] had in any case a large family. From this relationship two illegitimate brown children were born. As a result of this eviction Gerrit Willemsz of Leeuwaarden has since had to wander around to look for subsistence from other colonists."

Also Andries Voormeester, a man of advanced age, stated how Isaac Pietersz once grabbed him and threw him into the fire, just because he did not want to give him wine. ... It was only after he tried to steal wine at the farmer, Richardus Adolphus, that they found him under the bed of the wife of Gerrit Willemsz of Leeuwaarden. "

In the subsequent interrogation given by magistrate Nicholas van der Heuvel Pietersz told him that he was already 29 years old and he had been released from slavery as a child at the death of Leendert van Gijselen. ( ... so Willemsz's wife, with whom Isaac had two "brown" had children, was not black).

http://www.stamouers.com/stamouers/surnames-v-z/626-willemse-gerrit

• Reference: GenealogieOnline Family Tree Index - SmartCopy: Sep 30 2020, 16:41:37 UTC