Prince of Volyn Lubart

Liubartas / Liubart / Lubko, babtized Demetrijus / Dimitri Gediminovich. Duke of Volhynia, Prince of Lutsk and King of Galicia- Volhynia

Liubartas Demetrijus (dar Liubko, Lubardus, krikšto vardas Dmitrijus, 1300 m. – 1383 m. rugpjūčio 4 d.) – Lucko (1323–1324, 1340–1383), Liubarsko (1323–1340) ir Voluinės (1340–1383) kunigaikštis.

LDK kunigaikščio Gedimino jauniausias sūnus. Motina – antroji Gedimino žmona Olga, Smolensko kunigaikščio Vsiavolodo duktė.

Vienas iš trijų išlikusių Lucko pilies bokštų yra pavadintas Liubarto vardu.

Gyvenimas

1320 m. ar apie 1323 m. vedė Haličo-Volynės kunigaikščio Andrejaus Jurijevičiaus dukterį ir ėmė valdyti Lucką rytų Volynėje[1]. Andrejui Jurijevičiui mirus gavo rytų Voluinę kaip palikimą ir ten persikėlė 1325 m.

1340 m. mirė Haličo-Volynės kunigaikštis Jurijus Boleslavas Traidenis. Kadangi Liubarto žmona buvo paskutinė iš Haličo karalių giminės, Liubartas pretendavo į visą Haličą ir Voluinę. Lenkijos karalius Kazimieras III sukėlė grėsmę Liubarto valdymui iš pradžių užimdamas Pšemyslio žemę, o vėliau ir Lvovą. Tarp Liubarto ir Kazimiero III prasidėjo ilgametė kova dėl Galicijos (Halyčo) karaliaus vardo, šios kovos metu Liubartas užėmė Vladimirą, Kremenecą, Belzą, bet dėl išdavystės pateko į Kazimiero nelaisvę, iš kurios jį išlaisvino brolis Kęstutis.

Liubartas užsitikrino Maskvos kunigaikščio Simeono paramą ir ėmė drąsiau veikti prieš Lenkiją. 1349 m. Kazimieras užėmė Voluinę, bet vos tik jam paleidus kareivius į namus, Liubartas ir Kęstutis pasiuntė savo karius į Cholmo, Belzo ir Voluinės žemes, greitai jas užėmė, o po to paėmė ir Lvovą.

1350 m. tapęs našliu Liubartas vedė antrąkart – Maskvos kunigaikščio Simeono giminaitę, Rostovo kunigaikščio Konstantino dukterį Olgą-Agafiją. Jis turėjo tris sūnus: Fiodorą, Simeoną ir Lazarą. Fiodoras paveldėjo Volynę ir valdė iki savo mirties 1431 m.

LITERATŪRA

Iš laisvosios interneto enciklopedijos Vikipedija. Prieigą per internetą, žiūrėtą 2015-01-24 <http://lt.wikipedia.org/wiki/Liubartas>.

Lubart Dymitr, Liubartas Demetrijus, Lubko (ur. ok. 1312/15, zm. przed 1386[1]) – książę litewski z dynastii Giedyminowiczów, jeden z najmłodszych synów wielkiego księcia litewskiego Giedymina i jego żony Jewny. Książę połocki do 1342, książę włodzimierski i łucki 1342–1384, książę halicko-wołyński 1340–1349, 1350–1366, 1371–1383, książę halicki 1340–1349.

Jego matką była Jewna (zm. 1344) i po niej został księciem połockim[potrzebny przypis]. Na chrzcie w obrządku prawosławnym otrzymał imię Dymitr.

Według Jana Długosza w 1336 pustoszył Mazowsze[2]. Gdy 7 kwietnia 1340 bojarzy otruli księcia halicko-wołyńskiego Bolesława Jerzego ІІ Trojdenowicza[3], Lubart, według Stefana Marii Kuczyńskiego, opanował Wołyń jako mąż córki księcia włodzimierskiego Andrzeja II Juriewicza[2] (zdaniem Henryka Paszkiewicza, córki ostatniego księcia włodzimierskiego, prawdopodobnie Andrzeja[3]), według innych danych rościł pretensje do zwolnionego tronu księstwa, bowiem ze względu na (hipotetyczne)[potrzebny przypis] małżeństwo z córką księcia włodzimierskiego Andrzeja II, uważał siebie za jedynego spadkobiercę wymarłej linii książąt halickich. Ponadto siostra Lubarta Eufemia była żoną Bolesława Jerzego II. Do zbrojnego sporu o księstwo halicko-wołyńskie zapewne by nie doszło, gdyby nie śmierć (26 maja 1339) siostry Lubarta – polskiej królowej Aldony Anny, żony króla Kazimierza III Wielkiego, która była głównym łącznikiem pomiędzy Polską a Litwą. Na zaostrzenie konfliktu wpłynęła również śmierć ojca Lubarta Giedymina w 1341, utrzymującego poprawne stosunki z Polską.

Osobny artykuł: Wojna o księstwo halicko-włodzimierskie (1340–1392).

Po śmierci Giedymina, państwo litewskie uległo podziałowi między jego synów: Monwida, Kiejstuta, Olgierda, Narymunta, Koriata, Jawnutę i Lubarta. Mimo że Giedymin wyznaczył Jawnutę jako władcę Wilna i swego następcę, Lubart z pozostałymi braćmi wspierał Olgierda w walce o władzę w Wilnie.

Lubart założył między 1341 a 1382 na Wołyniu miasto o swoim imieniu Lubar nad rzeką Słuczą, i miał tu warowny zamek.

W 1350 Lubart w czasie najazdu zniszczył Lwów i inne pobliskie miejscowości jakie napotkał w drodze z Wołynia. Gdy w czasie wyprawy króla Kazimierza został podpisany rozejm (najstarszy spisany i zachowany układ polsko-litewski), mający obowiązywać do 24 czerwca 1355, w którym podzielono m.in. Ruś Halicko-Włodzimierską, tak, że Polska otrzymała ziemię halicką, przemyską i sanocką, a Litwa: włodzimierską, łucką, bełską, chełmską i brzeską i Krzemieniec, należący do księcia Jerzego Narymuntowicza, (nazwanego „kondominium polsko-litewskim”), to układ ten nie utrzymał się długo, został zerwany przez ks. Lubarta. W kolejnym układzie pokojowym, z jesieni 1366, Lubart otrzymał tylko cześć księstwa: ziemię łucką i część ziemi włodzimierskiej, a do Polski przyłączono ziemię chełmską i bełską (obie oddając w lenno Jerzemu Narymuntowiczowi), pozostałą część ziemi włodzimierskiej otrzymał w lenno Aleksander Koriatowicz. Po śmierci Ludwika Węgierskiego w 1382, Lubart nie przystąpił już do walki, lecz odzyskał ziemię pokojowo, wykupując od starostów węgierskich Olesko, Horodło, Łopatyn, Krzemieniec, Peremil i Siestratyn.

Lubart Dymitr zmarł przed 1386.

Osoba pierwszej żony księcia Lubarta nie jest pewna. We wcześniejszej literaturze przyjmowano, że była to córka księcia halicko-wołyńskiego Bolesława II Jerzego i jego drugiej żony, inni historycy uważali, że była to córka księcia włodzimierskiego Andrzeja Halickiego, współcześnie wysuwany jest pogląd, że była nią córką kniazia Daniela Ostrogskiego[4]

Drugą żoną księcia Lubarta była Olga, córka Konstantego Wasylowica, księcia rostowskiego, siostrzenica księcia moskiewskiego Siemiona Dumnego. Z tego małżeństwa miał trzech synów: Fiodora (Fedora, czyli Teodora[5]), Łazarza i Siemiona (Semena[5]).

W 1386 syn Lubarta, książę włodzimierski i łucki Fedor Lubartowicz złożył hołd Władysławowi Jagielle i Jadwidze. Król polski rozpoczął ograniczanie jego władzy: spod władzy Fedora wyłączono część księstwa, zarządzaną przez Fedora Daniłowicza (Ostrogskiego) i zmieniono w bezpośrednie lenno Polski. W 1387 odebrano Fedorowi Lubartowiczowi ziemię łucką na rzecz Witolda.

Zobacz też

Wojna o księstwo halicko-włodzimierskie (1340–1392)
Order Wielkiego Księcia Giedymina
Jagiellonowie
Giedyminowicze

Przypisy

Tęgowski, s. 305.

Stefan M. Kuczyński: Lubart Dymitr, s. 576.

Henryk Paszkiewicz: Bolesław (†1340). W: Polski Słownik Biograficzny. T. 2: Beyzym Jan – Brownsford Marja. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1936, s. 270–271.

Tęgowski, s. 235-237.

Kuczyński, s. 576. 

Bibliografia

Stefan M. Kuczyński: Lubart Dymitr. [W:] Polski Słownik Biograficzny. Т. XVII. Zeszyt 4. Wrocław — Warszawa — Kraków — Gdańsk : Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1972, s. 576-577.
Jan Tęgowski: Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów. Poznań – Wrocław, 1999.

Князь Волынский, от Рюрика XV колено