Jos Gemmeke- Verzetsheldin

Brunita Josepha Gemmeke

Brunita Josepha (Jos) Gemmeke (ook bekend als Josje Mulder en Jos Mulder-Gemmeke) (Amsterdam, 3 juni 1922 – Den Haag, 20 december 2010) was een Nederlandse verzetsstrijdster tijdens de Tweede Wereldoorlog. Gemmeke was naast Koningin Wilhelmina de enige vrouw die geëerd was met de Militaire Willems-Orde.

Illegale pers

Gemmeke begon tijdens de Tweede Wereldoorlog in Den Haag haar verzetswerk met het verspreiden van de illegale krant Je Maintiendrai, Jos Mulder en Cock van Paaschen hadden deze samen opgericht. De krant werd in het Vredespaleis gedrukt. Later werkte ze als agente en verbindingsofficier, waarbij zij meerdere malen het transport van radiozenders en andere materialen die vanuit Engeland werden verstuurd, naar verzetsgroepen in Nederland verzorgde.

In de nacht van 31 maart 1944 werden Tobias Biallosterski en Jan Steman in Brabant gedropt. Na het verstoppen van hun parachute, helmen, kleding en zender in een aardappelveldje vervolgden zij hun weg. Hun missie heette Draught, zij moesten de illegale pers helpen. Het Englandspiel was net afgelopen en verbindingen tussen Engeland en het verzet waren slecht. Jos Mulder wist niets van hun komst totdat Tobs Biallosterski haar op 2 april belde. Tobs had veel geld voor haar en een boodschap van de koningin. Toen hij met Van Paaschen zijn zender ging opgraven, bleek deze verdwenen te zijn. In het Vredespaleis meldde hij dit aan Gemmeke, waarna hij besloot terug te keren naar Engeland. Jan Steman heette voortaan Pieter Dekker, en zou met Gemmeke radioboodschappen coderen.

Hoewel de zender van Tobs verloren was hadden ze wel hun kristallen gevonden. Herman Leus, ook in Brabant gedropt, was zijn kristallen kwijtgeraakt, maar samen zouden zij kunnen zenden. Gemmeke moest de zender gaan ophalen.

Fietstocht

Op 23 oktober 1944 begaf zij zich per fiets door de vijandelijke linies naar Brussel om microfilms, die verstopt zaten in haar zilveren poederdoos en haar schoudervulling, naar het hoofdkwartier van Prins Bernhard te vervoeren, bestemd voor het Bureau Bijzondere Opdrachten, de Nederlandse spionagedienst in Londen. Hiervoor moest zij de rivieren oversteken. Eerst fietste zij naar Rotterdam en Gorinchem, waar ze de pont zou nemen. Deze bleek door Duitsers bewaakt te worden. In de Ursulakliniek in Wassenaar had een bevriende dokter haar geleerd hoe zij een zenuwtrek in haar gezicht moest nadoen, hetgeen bij de pont goed van pas kwam. Ze had een Ausweis om naar Den Bosch te gaan voor familiebezoek, die een bewaker ongeldig had bevonden, maar toen liet zij een andere bewaker geloven dat zij een zenuwinzinking nabij was. Hij wilde haar wel doorlaten maar dan moest ze met de Hauptmann spreken. Bij het doorzoeken van haar koffer vond deze een paar brieven en arresteerde haar. De wacht werd afgelost en de volgende Hauptmann las de brieven, vond er niets verdachts in, waarschuwde haar voor haar onbezonnenheid en liet haar weer vrij.
Ze fietste verder richting Heusden. Er reden veel Duitsers over de dijk in beide richtingen en er werd zes keer door Engelse jagers op hen geschoten. Onderweg kwam ze veel Duitse militairen tegen die zich met hun gewonden van het front terugtrokken. Bij Heusden moest ze de brug over. Ze werd door Duitsers aangehouden en zei dat ze naar haar vriendje ging. Net op dat moment kwamen er vier jagers over die hen beschoten. De Duitsers verscholen zich, zij maakte van het moment gebruik om de brug over te steken. Voor deze actie kreeg zij in 1950 de Militaire Willems-Orde. Vanuit Brussel vertrok zij naar Engeland, omdat dat de enige manier was om zo snel mogelijk naar Nederland te kunnen terugkeren.

Gedropt

In Londen werd zij door het Special Operations Executive opgeleid tot geheim agent, waarna ze op 10 maart 1945 in een ijskoude stormachtige nacht vanuit een Stirling bommenwerper per parachute bij Nieuwkoop werd gedropt. Bij de landing kwam ze in een sloot terecht. Ze werd door verzetsmensen gered, maar kreeg een infectie. Ze werd beter met behulp van de penicilline die ze naar Nederland had gebracht, maar haar rug werd permanent beschadigd. De droppingsploeg stond onder leiding van Jaap Roggeband. In die groep zat ook Bep Tijsterman-de Kuijer, die de parachute meenam en er in 1946 een verlovingsjurk van maakte.

Vermeldingen

• Verzetsherdenkingskruis