Emancipatie

auteur: mw. J. van BEUSEKOM

Een dubbel vrouwbeeld

Doorheen de tijd heeft een dubbel vrouwbeeld steeds weer 'het negatieve' beklemtoond. Enerzijds is er de vrouw als bron van goedheid en vruchtbaarheid die tot uiting komt in de Maria-cultus en de maagd. Anderzijds kenmerkt de patriarchale geschiedenis zich door een vrouwenangst. Verleidsters zoals Pandora en Eva worden verantwoordelijk gesteld voor het leed onder de mensen. De vroeg christelijke auteurs vertonen anti-feministische trekken: ze was geschapen uit een rib van Adam en dus minderwaardig, ze was een bron van raadsel en geheim (menstruatie).

Thomas van AQUINO (1225-1274) bewees die minderwaardigheid met de argumenten:

• Alleen een man speelt een positieve rol bij de voortplanting
• De vrouw is hierbij slechts een recipiënt
• Man beschikt over een geslacht, de vrouw niet

In 1330 volgt een synthese van 102 gebreken, misdrijven en ondeugden in 'De Planctu Ecclesiae'. Het werk is op verzoek van paus Johannes XXII geschreven door de Spaanse dominicaan Alvaro PELAYO.

PELAYO stelt:

• Eva is de moeder van de zonde. Van dan af werd de vrouw een instrument van de duivel.
• De vrouw verleidt de man met leugenachtige lokmiddelen en listen. Ze schildert haar gezicht, danst erotisch en heeft betrekkingen tijdens de menstruatie.
• Sommige vrouwen zijn goddeloze waarzegsters en toveren, verhinderen de voortplanting, doden kinderen en storten maagden in het verderf.
• Vrouwen werken ongeloof in de hand door zich over te geven aan de vleselijke passie.
• Haar kenmerken zijn: dwaas- en onwetendheid, schreeuwerig en babbelziek, onstandvastig, twistziek en opvliegend.
• Het boek waarschuwt de echtgenoot voor de onheil van het huwelijk.
• Vrouwen sturen als onzuivere wezens het kerkelijk leven in de war en meiden hebben een slechte reputatie.

Nieuwe machtsrelaties

Gedurende de late middeleeuwen namen vrouwen in godsdienstige en politieke situaties het woord: het aantal gecanoniseerde vrouwen was nooit hoger dan van 1200 tot 1500. Gehuwde vrouwen konden geen openbaar ambt bekleden en waren rechts-onbekwaam zonder bijstand van de echtgenoot, maar maken zich hier kennelijk geen zorgen over. Kortom, tot de 15de eeuw zijn de relaties tussen man en vrouw gelijker dan erna. De hernieuwde belangstelling voor de oudheid, kennis en wetenschap die zich in de Renaissance ontwikkelt, wijzigt de machtsrelaties.[1]

De wetenschap verdrijft vrouwen uit de medische stand. De kerk aanvaardt de mannelijke geneeskunde voor hogere standen en niet langer de vrouwelijke geneeskunde als onderdeel van een boerencultuur. De kerk hield toezicht op de beginnende universitaire medische wetenschap. Universitaire artsen waren uitsluitend man en mochten geen praktijk uitoefenen zonder een priester. Patiënten die weigerden te biechten kregen geen behandeling.

Op jacht naar Heksen

De samenwerking tussen kerk, staat en artsen kwam tot volle bloei tijdens de heksenprocessen. De arts oordeelde volgens de Heksenhamer of bepaalde vrouwen heksen waren en of hekserij de aandoening veroorzaakte. De kerk stelde 'onprofessionele genezing' gelijk aan ketterij: "als een vrouw het waagt om te genezen zonder gestudeerd te hebben, is zij een heks en moet zij sterven."

De heksenjacht in de zestiende en de zeventiende eeuw verschafte de arts een excuus voor een falende praktijk: wat zij niet konden genezen was hekserij. Een minderheid van de slachtoffers van de heksenjacht waren mannen. De mannelijke arts versus de vrouwelijke heks onderscheidde het 'vrouwelijk' bijgeloof en de 'mannelijke' wetenschap. Het proces plaatste de mannelijke arts moreel en intellectueel boven de vrouwelijke genezer.

Victoriaans Europa

Tijdens de negentiende eeuw geeft het Victoriaans Europa een zeer duidelijke plaats aan de vrouw. Zoals zoveel andere reizigers naar de Verenigde Staten stelt Alexis de TOCQUEVILLE in 1832 vast dat vrouwen er belangrijk zijn, zowel in hun oordeel als in hun klachten. Als vroege chroniqueur van de vrouwenemancipatie tonen zijn beschrijvingen hoe men in Europa dacht over de vrouw. De Tocqueville laat hij zich verbazend uit over de bewegingsvrijheid van de vrouw in de V.S. en het feit dat ze ervaren reizigers zijn. In Louisiana kennen ze zelfs het recht op briefgeheim en ze steken mannen met hun kunstkritieken naar de kroon. Echtparen beslissen er samen en mannen hebben er zelden een maîtresse. [2]

Twintigste eeuw

In de twintigste eeuw worden drie golven van emancipatie onderscheiden: de eerste feministische golf, de tweede feministische golf en de derde feministische golf. Bij vrouwenemancipatie wordt gezegd dat 'mannen moeten mee-emanciperen'. [3][4] Hiermee wordt meestal bedoeld dat zij moeten meehelpen aan de emancipatie van vrouwen.

Thematisch

In het huishouden

Begin 2007 maakte de Franse arbeids-econome Hélène COUPRIE de resultaten van een onderzoek bekend waaruit bleek dat wanneer Britse vrouwen in het huwelijk treden of gaan samenwonen hun huishoudelijke bezigheden met vijftig procent toenemen, terwijl die van de mannelijke wederhelft met negenentwintig procent afnemen. De mannen gaven als reden aan dat zij menen dat vrouwen liever de controle over de huishouding willen, vrouwen gaven als reden dat zij geïrriteerd zijn over dat mannen de rommel niet opruimen. [5][6]

In 2005 was de wekelijkse urenbelasting zorg en werk van vrouwen en mannen vanaf 25 jaar bijna gelijk: voor vrouwen 48 uur per week en voor mannen 49 uur. [7] Vrouwen besteden echter veel meer uren aan onbetaald werk zoals het huishouden, de zorg voor de kinderen en andere, terwijl mannen meer tijd aan betaald werk spenderen. Bij jonge ouders met kinderen onder de vijf jaar is dat verschil het extreemst: vrouwen besteden 47 uur per week aan onbetaalde arbeid en 14 uur aan betaalde. Bij mannen is dat 23 en 39 uur.

In het onderwijs

Rond 1977 moesten scholen voor specifieke mannen-opleidingen ook voor meisjes/vrouwen toegankelijk geworden.

In de politiek

• Eén op de tien Vlaamse burgemeesters is een vrouw.
• Eén op de drie Vlaamse gemeenteraadsleden is een vrouw. [8]

Op de werkvloer

• Vrouwen in kaderfuncties verdienen maandelijks gemiddeld 1000 euro minder dan mannen in deze functie.[9]
• 70% van de vrouwen tussen 25 en 49 jaar werkt voltijds, tegenover 94% van de mannen. Eens er kind(eren) zijn werkt 58% van de vrouwen en 93,5% van de mannen voltijds.[9]
• Eén op zes vrouwen met een universitair diploma voeren taken uit onder haar niveau. Bij mannen is dit één op tien.

ZIE OOK

• Emancipatie
• Feminisme
• Feministische filosofie
• Internationale Vrouwendag
• Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van discriminatie van vrouwen
• Lijst van feministische literatuur

Externe links

• De eerste feministische golf, RoSa-factsheet.
• De tweede feministische golf, RoSa-factsheet.
• http://www.rosadoc.be/site/onderwijs/tijdslijn.htm
• http://www.rosadoc.be/joomla/index.php/publicaties/publicaties/fact...
• http://socialisme.nu/blog/theoretisch/een-wereldgeschiedenis-van-he...
• http://historiek.net/overig/vrouwen-tot-1956-handelingsonbekwaam-5995

Bronnen, noten en/of referenties

• ↑ OPITZ C. Het dagelijkse leven van de vrouw in de late Middeleeuwen (1250-1500). In: DUBY G. & PERROT M. Geschiedenis van de vrouw. Middeleeuwen, Agon, Amsterdam, 1991, p. 317-319.
• ↑ KNIBIEHLER Y. Lichaam en hart, de vrouw als burger, openbaar en privé. In: DUBY G. & PERROT M. Geschiedenis van de vrouw. De Negentiende Eeuw, Agon, Amsterdam, 1993, p. 288; PERROT M. Buiten de cirkel. In: DUBY G. & PERROT M. Geschiedenis van de vrouw. De Negentiende Eeuw, Agon, Amsterdam, 1993, p. 387.
• ↑ Programma Geuzenveld: zij aan zij, schouders eronder. Artikel op website PvdA Amsterdam, 14 januari 2006
• ↑ Plasterk-prijs voor 'emancipatie' man. Artikel in De Volkskrant, 16 augustus 2008
• ↑ (en) Single women 'do less housework', BBC News, 23 feb 2007
• ↑ Trouwen of samenwonen maakt vrouwen tot huisslaaf, Het Laatste Nieuws, 23 februari 2007
• ↑ Emancipatie-monitor 2006, Nederlandse Sociaal en Cultureel Planbureau & Centraal Bureau voor de Statistiek. Hoe zit dat met de combinatie-belasting van mannen en vrouwen? op http://www.papa.nl.nu
• ↑ Wat zijn de verschillen tussen vrouwen en mannen? Belgische Federale Overheidsdiensten, 21 februari 2012
• ↑ a b Loonkloof bestaat: 1.000 euro meer voor man in zelfde job. Het Laatste Nieuws, 7 maart 2012

Categorieën

• Feminisme
• Recht
• Emancipatie

—©-2012-jul-31-tekst-JvB—vorm-jMu—