Follow
Een baljuw was een ambtenaar die tijdens het ancien régime de vorst vertegenwoordigde in landelijke gebieden en in sommige gevallen in steden. De benaming werd hoofdzakelijk in Noord-Frankrijk, Vlaanderen, Henegouwen, Holland en Zeeland gebruikt. Het rechtsgebied van de baljuw werd het baljuwschap genoemd.
- * In andere gewesten voerden soortgelijke functionarissen de titel van
- drossaard (hertogdom Brabant en Graafschap Loon)
- in Franstalige manuscripten bailli genoemd en drost
- amtmann (Heilige Roomse Rijk),
- amman (Brussel),
- meier (Brabant, onder andere Leuven, Asse)
- schout (Brabantse steden, onder andere Antwerpen, 's-Hertogenbosch, Turnhout).
Op alle gebieden waren zij de vertegenwoordigers van de graaf en de verdedigers van zijn rechten. In de eerste plaats waren zij gerechtelijke en politieambtenaren, belast met de ordehandhaving en de misdaadbestrijding in hun ambtsgebied. Als vervolgingsambtenaren spoorden zij de misdrijven op en traden voor de rechtbanken op als openbare aanklagers. Zij waren zelf geen rechters, maar waakten over de objectiviteit van de rechtbanken, inden voor rekening van de graaf de gerechtelijke boeten en zorgden voor de correcte uitvoering van de vonnissen. Overigens was een baljuw geenszins verplicht vervolging in te stellen: hij kon met de beschuldigde een compromis sluiten, waarbij deze door het betalen van een zeker bedrag buiten vervolging werd gesteld. Dat gaf weleens aanleiding tot misbruiken.
Hoewel dezelfde functie blijkbaar geografisch steeds voor hetzelfde anders heet, zien we ook toevoegingen aan de namen van personen die een combi daarvan waren: baljuw en schout, maar ook schout en drost ! Het blijft daarmee ingewikkeld ! In hoofdzaak waren zij allemaal in dienst van de vorst(de graaf) en vertegenwoordigden in diens gebieden zijn belangen, met name rechtsvervolging en rechtshandhaving(toezien op de rechters), maar ook het innen van gelden, waaronder boetes voor de vorst.
Na de instelling van de gemeenten onder Napoleon in Nederland in 1811 wordt de naam 'maire' ingevoerd voor burgemeester, die in 1814 wordt gewijzigd in burgemeester, *in 1817 weer in schout en in 1825 definitief (per Koninklijk Besluit) naar burgemeester.
Het is echter niet alleen de naam van de funktie die gewijzigd werd, maar ook het takenpakket en daarmee de zwaardte van de funktie !
Andere zienswijzen zijn welkom in dit projekt ! De meeste hebben allemaal wel het idee dat het iets met bestuur en rechtsvervolging te maken heeft, maar weinigen zijn echt goed op de hoogte wat de funkties in het Ancieme Regime voorstelden en betekenden !
++++
Nog 'Te verwerken' : Typisch voor het ancien régime was dat de openbare mandaten en gerechtelijke functies, zoals het schoutambt, het meierschap en het drostambt, voor een beperkte tijd verpacht werden. Dit kon in principe zeer efficiënt zijn, maar door kortetermijnvisie en winstbejag leidde het veelal tot misbruiken, favoritisme of ambtelijke willekeur. Tijdens het ancien régime kende bijvoorbeeld het hertogdom Brabant een meisenier, wat een rechtsterm was waarmee een bevoorrechte boerenstand aangeduid werd, te vergelijken met de poorters van een stad. Hun erfelijke voorrechten omvatten onder meer de vrijstelling van de dode hand en het recht van alleen gevonnist te mogen worden voor de eigen schepenbank, waar het aangeklaagde misdrijf ook moge gebeurd zijn.
++++
Nog te verwerken. Een schepenbank was tijdens de middeleeuwen en het ancien régime de voorloper van de huidige schepencolleges in België en het college van burgemeester en wethouders in Nederland. De taken van de schepenbank gingen echter verder dan de huidige taken van burgemeester en wethouders of schepenen. https://nl.wikipedia.org/wiki/Schepenbank