Follow
Revolution in the Low Countries
Revolución de los Países Bajos, Révolution des Pays Bas
.
Deze pagina omkadert een reeks Geni-projecten die de protagonisten van enkele historische momenten in kaart brengen – meer specifiek tussen 1565-1588. Het gaat hier om de opstand van de Lage Landen tegen de Spaanse heerschappij, de uitsplitsing tussen noord en zuid, en het ontstaan van de republiek in het noorden. Deze gebeurtenissen betekenen het begin van het einde van de Antwerpse gouden eeuw, en de aanvang van de Hollandse. Het markeert ook een massale migratie-stroom van zuid naar noord – met talrijke gevolgen op economisch, politiek en godsdienstig niveau, evenals de daarop aansluitende machtsverdelingen in Europa en de wereld. Deze pagina kan verder evolueren met andere projecten die specifiek binnen dit tijdperk en geografisch gebied vallen.
This page offers a framework for a number Geni-projects that highlight the protagonists of a series of historical events between 1565-1588. It concerns the revolt of the Low Countries against Spanish rule, the split between North and South in this region, and the birth of the republic in the North. These events mark the beginning of the end of the Antwerp golden age, and the start of the Dutch golden age. It also marks massive migration from South to North – with significant consequences on economic, political and religious levels, as well as on the subsequent balance of power in Europe and the world. This page can further evolve with other projects that fall within this timeframe and geography.
Gerelateerde projecten (related projects)
- Verbond der Edelen (1565-1567) - Compromise of Nobles
- Watergeuzen (1566-1573) - Sea Beggars
- Raad van Beroerten (1567-1576) - Council of Troubles
- Pacificatie van Gent (1576) - Pacification of Ghent
- Unie van Brussel (1577) - Union of Brussels
- Traité d'Arras (1579) - Treaty of Arras
- Unie van Utrecht (1579) - Union of Utrecht
- Plakkaat van Verlatinghe (1581) - Act of Abjuration
- Overgave van Antwerpen (1585) - Rendition of Antwerp
- Geboorte van de Republiek (1588) - Birth of the Dutch Republic
Historische context (historical context)
An English translation follows at the bottom of this page
De Lage Landen vielen binnen de politieke sfeer van Spanje. Onder de Spaanse Koning Filips II (vanaf 1556), wordt de politieke aanwezigheid van Spanje steeds sterker, en verliezen de steden en de heersende adel steeds meer hun privileges. Nieuwe belastingen werden ingevoerd om de Spaanse militaire operaties te financieren. Parallel daaraan winnen het calvinisme en andere 'afwijkende' overtuigingen steeds meer terrein - niet in het minst dankzij de influx van handelaren en kunstenaren in de welstellende Lage Landen. We zien op dat moment een verscherping van de inquisitie tegen de ketterij, wat door Filips II zowel als godsdienstig en als politiek instrument gehanteerd werd. Het ongenoegen in de Lage Landen nam zeer snel toe. Zowel katholieke als protestantse edelen besloten daarom hun bekommernissen en verzuchtingen aan de Spaanse koning aan te bieden, onder de vorm van 'smeekschriften'. Honderden edelen sloten zich aan bij een Verbond dat zowat de hele Lage Landen uitstrekte. Hoewel Spanje beloofde de verzoeken te overwegen, evolueerde de toestand slechts zeer weinig. De onrust bleef, en met name de beeldenstorm in diverse steden zou de positie van Spanje nog verharden. Het Verbond der Edelen slaagde niet het opzet. Sommige edelen draaiden bij in een poging tot verzoening. Anderen vluchtten naar andere landen. Sommigen trokken de zee op ('watergeuzen'). De basis was gelegd voor een reeks gebeurtenissen die aanleiding zou geven tot de splitsing tussen noord en zuid, het ontstaan van de republiek in het noorden, de 80-jarige oorlog, en het definitieve vertrek van Spanje uit de Lage Landen.
In dit project belichten we de edelen die het Verbond der Edelen ondertekenden.
Na het mislukken van de opzet van het Verbond der Edelen, nam de Spaanse repressie in de Lage Landen toe. Terwijl talkrijke edelen verbannen of terechtgesteld werden, draaiden sommigen (met name in het Zuiden) bij. Anderen, vooral in het noorden, trokken in de 'clandestiniteit. Die kozen de zee, en werden 'watergeuzen'. Dikwijls ging het om verarmde adel of edelen waarvan de bezittingen aangeslagen waren; hun eerste activiteiten op zee leken veeleer op piraterij. Edoch, het kreeg ook een politiek/militair karakter dat sterk door Willem van Nassau, de leider van de revolte, bevorderd werd. De watergeuzen vestigden een hegemonie op de Noordzee - wat de basis vormde voor de latere Hollandse macht op alle wereldzeeën. Toen de watergeuzen in 1572 de vrije toegang tot de Engelse havens werd ontzegd, slaagden ze erin Den Briel in te nemen, en kort nadien Vlissingen. Dit zorgde voor een kettingreactie, waarbij steeds meer steden zich tegen Spanje gingen revolteren, en waardoor het militaire conflict op land een permanent karakter kreeg.
In dit Geni projecten brengen we de belangrijkste en bekende watergeuzen in kaart.
De mislukte opzet van het Verbond der Edelen leidde tot de verscherping van de inquisitie tegen de protestanten, maar ook tegen allen die bij het Verbond betrokken waren - ook katholieke edelen. De Raad van Beroerten werd ingesteld om onderzoek te doen naar de troebelen waarvoor het Verbond verantwoordelijk werd gesteld, onder meer de Beeldenstorm in talrijke steden. De harde repressie ingesteld door de Raad van Beroerten leidde tot veroordelingen, straffen, verbeurdverklaringen, verbanningen, terechtstellingen.
In dit project bekijken we de mensen die in de Raad van Beroerten zetelden, inclusief hun onderzoekscommissarissen in de gewesten en andere betrokkenen bij de uitvoering van de werkzaamheden van de Raad.
In de voorgaande periode had Spanje steeds grotere moeite om de Lage Landen te controleren. In het noorden boekten de watergeuzen belangrijke successen, en in het zuiden bleef de opstand aanwezig, niet in het minst omwille van de harde repressie door de Raad van Beroerten. Gebrek aan geld bracht ook teweeg dat Spanje de soldaten amper kon betalen, waardoor die laatsten aan het muiten gingen en hun geld gingen halen bij de bevolking (Spaanse Furie). Dit zette de provinciën ertoe aan de Staten Generaal bijeen te roepen zonder toestemming van Spanje. In Gent ontwikkelden ze een belangrijke staatkundige verklaring die de eenheid van de provinciën ten overstaan van Spanje beklemtoonde. Het beoogde ook een vreedzame oplossing van de conflicten, zonder de voogdij van Spanje te ontkennen. De tekst vormt te basis voor toekomstige politieke en maatschappelijke ontwikkelingen inzake democratie, godsdienstige verdraagzaamheid, politieke integratie...
In dit project tonen we wie bij de opstelling en beslissing tot de Pacificatie van Gent betrokken waren.
De opzet van de Unie van Brussel was om de Pacificatie van Gent door Spanje te doen erkennen en aanvaarden - en om er meteen ook voor te zorgen dat Spaanse en andere buitenlandse troepen weg zouden blijven uit de gewesten. Meteen beloofden de Lage Landen hun trouw aan Spanje evenals de bevestigen van het katholieke geloof. Met name dit laatste was enigszins een struikelblok voor de noordelijke provinciën, omdat daarmee de gedachte van religieuze verdraagzaamhei (vervat in de Pacificatie) ontkracht werd. Daarom werd in de loop van hetzelfde jaar het verdrag bijgewerkt waarin tolerantie wél erkend werd - zodat all provinciën zich bij de Unie konden aansluiten. Nochtans zien we hier een duidelijke tweespalt tussen het zuiden (dat streefde naar verzoening met Spanje én katholiek wou blijven) en het noorden waar er weinig vertrouwen was in Spaanse voogdij, en waar het calvinisme steeds sterker werd.
In dit project worden de ondertekenaars van de Unie van Brussel belicht.
In de gebieden van Artois, Cambrai en Lille (en enkele andere geïsoleerde plekken in het zuiden) heerste sterke ontevredenheid met de groeiende protestantse invloed binnen de Unie van Brussel. Onder sterke impuls van de clerus, en de handige diplomatie van Alessandro Farnese, werd een wig bewerkstelligd tussen deze gebieden en de rest van de Unie. Een locale unie kwam tot stand - de Unie van Atrecht. Hoewel aan Spanje verzocht werd zo goed als mogelijk troepen te weren uit deze unie, werd de voogdij van Spanje ten volle erkend, en werden alle geloofsovertuigingen behalve het catholicisme verboden. De lokale machtshebbers kregen hun oude privileges terug. Hiermee verkreeg Spanje een bondgenoot van waar het herstel van de Spaanse aanwezigheid in de Lage Landen mogelijk zou worden. De Unie van Atrecht lokte onmiddellijk reactie op in het noorden, met de Unie van Utrecht. Niettemin maakte het Spanje mogelijk om progressief diverse curciale steden in het zuiden in te nemen.
Omwille van de herstelde aanwezigheid van Spanje in het zuiden, dankzij de Unie van Atrecht, besloten de overige provinciën van de Unie van Brussel tot een nauwere politieke vereniging om een meer centraal bestuur te bewerkstelligen dat als blok een standpunt kon innemen tegenover Spanje. Op dat punt werd Spanje nog niet verworpen als 'voogd' van de Lage Landen, doch werd wél een zeker niveau van soevereiniteit beklemtoond. De macht werd gelegd bij de Staten Generaal, die sinds de Pacificatie van Gent vergaderde zonder toestemming van Spanje. Meerdere zuidelijke provinciën moesten nadien de facto de Unie verlaten, toen Spanje militair ingreep en een sterke bezettingsmacht opbouwde. De scheiding tussen noord en zuid in de Lage Landen werd daarmee stilaan een feit.
In dit project belichten we wie de provinciën vertegenwoordigden en de Unie van Utrecht ondertekenden.
Terwijl de Pacificatie van Gent, behalve een hechtere politieke integratie in de Lage Landen ook een ultieme verzoeningspoging met Spanje betrachtte, bleek de verzuchting naar soevereiniteit van de Lage Landen te sterk, niet in het minst omwille van de vernieuwde ambities van Spanje na het sluiten van het Verdrag van Atrecht in 1577. Het Plakkaat van Verlatinghe betekent de eerste onafhankelijkheidsverklaring van de Lage Landen - een tekst waarop latere verklaringen in andere landen zich zullen inspireren. De Lage Landen verklaren dat zij de koning van Spanje niet meer erkennen. Hierop volgt een periode waar gezocht werd naar een nieuwe koning. Diverse pogingen naar Frankrijk en Engeland toe bleken vruchteloos, en leidde in 1588 tot een beslissing van de Staten Generaal om verder te gaan zonder vorst - waarmee de republiek een feit werd.
Dit project illustreert wie bij de redactie van het Plakkaat van Verlatinghe betrokken was, evenals de samenstelling van de Staten Generaal ten tijde van de uitvaardiging.
Het onmiddellijke gevolg van de Unie van Utrecht en nadien het Plakkaat van Verlatinghe was dat Spanje alles ondernam om dit streven naar onafhankelijkheid van de Lage Landen ongedaan te maken. Dankzij nieuwe middelen en uiterst bekwame militairen slaagde Spanje erin de zuidelijk provinciën en steden opnieuw te onderwerpen. De val van Antwerpen, en de overgave van de stad aan Spanje, vormde een mijlpaal, waarbij een duidelijke splitsing kwam tussen noord en zuid. Het zuiden bleef onder Spaanse heerschappij. Dit betekende meteen het begin van het einde van de Antwerpse gouden eeuw. Terwijl de weergekeerde rust zorgde voor enige heropleving van handel en cultuur, vertrok het merendeel van de bevolking naar het vrije noorden - en dat betekende met name een uittocht van handelaren, kapitaal, geleerden, kunstenaren... Antwerpen telde voordien 100.000 inwoners, doch viel enkele jaren later terug op 40.000! Dat betekende meteen de ontkieming van de gouden eeuw in het noorden.
In dit project belichten we de ondertekenaren van de overgave van Antwerpen.
De onafhankelijkheid van het noorden begint eigenlijk met de eerste successen van de watergeuzen op land, de onafhankelijke opstelling van de Staten Generaal, de Unie van Utrecht, en het Plakkaat van Verlatinghe. Echter, het noorden bleef op zoek naar een nieuwe vorst. Toen dit niet lukte, besloten de Staten Generaal om zonder vorst verder te leven, en de macht te leggen bij de provinciën, vertegenwoordigd in de Staten Generaal, met de Raad van State als een soort uitvoerend orgaan - een beslissing geïnspireerd door de zgn. 'deductie van Vrancken'. De uitvoerende macht lag tevens bij de stadhouders - die ook met name zorgden voor de steeds groeiende militaire macht, te land en op zee. In 1588 vormen de 'Verenigde Provinciën' de enige republiek ter wereld - en zou ook een republiek blijven tot 1795.
In dit project belichten we de stadhouders, raad van state en leden van Staten Generaal die in dat jaar 1588 fungeerden. Het was een historisch moment van staatkundige omwenteling.