Helena Julia Dzierżyńska

Ożenił się Edmund Rufin z Heleną z Januszewskich, córką profesora petersburskiego Instytutu Kolejowego (ślub brali w kościele mejszagolskim). Ojciec Heleny, Ignacy Januszewski miał tytuł generalski, a w związku z tym – wysokie uposażenie. Tak tedy Edmund Rufin podbił serce panny – i pięknej, i młodej (była o dziesięć lat od niego młodsza), i z zamożnej rodziny. Dwóch braci Heleny było inżynierami-transportowcami.

Januszewscy od szeregu pokoleń byli dziedzicami Jody, rodzinnego majątku. Szesnaście włók na dobrej glebie (wspaniały czarnoziem), dwór z parkiem, stawy, sad, liczna służba, goście... Nie byle jakie koligacje rodzinne. Najstarsza siostra Heleny była żoną znanego księgarza wileńskiego Feliksa Zawadzkiego. Druga z sióstr – żoną hrabiego Stanisława Pilara von Pilchau, właściciela majątku Mickuny.

Helena i Edmund Rufin Dzierżyńscy przeżyli z sobą tylko 15 lat. „W ciągu tego okresu regularnie, co półtora roku na świat przychodziły ich dzieci. Przez pierwsze lata małżeństwa powtarzał się następujący cykl zdarzeń. W ostatnim okresie ciąży pani Edmundowa opuszczała zakurzony Taganrog i jechała do swej matki do Jody, tam rodziła kolejnego potomka i chrzciła poprzednio już urodzone dziecko. Po parumiesięcznym odkarmieniu, nowo narodzonego pozostawiała pod opieką swej matki, a sama wracała do Taganrogu i ponownie zachodziła w ciążę. W rezultacie Joda dla większości dzieci Edmunda stanowiła drugi dom”.

Po śmierci Edmunda całe wychowanie dzieci spoczywało na barkach 32-letniej podówczas wdowy. Nie wyszła po raz drugi za mąż. Bez reszty poświęciła się wychowaniu swych dzieci, ich kształceniu. Po śmierci męża nie było to łatwe, z uwagi na skromność posiadanych odtąd środków. Helena Dzierżyńska sama szyła ubiory dla swych dzieci. Nie stać jej było na guwernantkę, toteż sama przygotowywała je do gimnazjum. Edukacją młodszego rodzeństwa zajmowała się też najstarsza córka, podówczas już gimnazjalistka – Aldona. Matka – w pierwszej kolejności uczyła dzieci języka polskiego (którego nauczanie było zakazane), następnie rosyjskiego. Natomiast siostrze Aldonie przypadła rola nauczycielki języka francuskiego.

Wiosną 1887 Helena Dzierżyńska opuściła dzierżynowski dworek, aby czuwać nad synami (Stanisławem, Kazimierzem i Feliksem), oddanymi do gimnazjum w Wilnie. W 1895 Helena Dzierżyńska poważnie zachorowała. Przewieziono ją do Warszawy, do kliniki znanego neurologa, prof. Rafała Radziłłowicza. Niestety... Helena Dzierżyńska zmarła 15 stycznia 1896 w wieku 46 lat. Pochowano ją na Cmentarzu Bernardyńskim w Wilnie. Na skromnym pomniku wyryto napis: „Pokój Jej duszy – najlepszej z Matek”.