Follow
Het St. Stevensgilde
Het Leidse bierbrouwersgilde werd in 1461 opgericht door o.a.:
- 'Jacob Pieter Cops'
- 'Claes Claesen Jacobse'
- 'Willem van Tetrode'
- 'Claes Jansz'
- 'RutgerJansz'
St.Steven was de heilige die de brouwers zich in het bijzonder als patroon kozen. Het gilde heette in de wandeling St. Stevensgilde of -broederschap en het hofje dat brouwer Willem van Tetrode in 1487 op de huidige Haarlemmerstraat stichtte kreeg de naam St. Stevenshofje. Het gilde werd bestuurd door vier homans. Om de continuïteit te bewaren werd uit de oude bestuursleden een "out homan" herkozen, de anderen werden "nieuwe homans" genoemd. De homans gaven leiding aan het gilde en ontvingen de renten van het gilde.
De brouwers waren als beroepsgroep in het algemeen vermogend. In 1498 waren bij de 32 rijkste Leidenaren drie brouwers. In de 16e eeuw brachten veel brouwers het tot schepen of burgemeester.
De brouwers zochten breed, stromend water op. De bedrijven concentreerden zich in een aantal bonnen (wijken), met name aan de oostzijde van de stad. Rond 1500 waren Maredorp Rijnzijde en Burchstreng de bonnen met de meeste brouwerijen.
Binnen de brouwwereld was er een aanzienlijk verschil tussen de kleine brouwers die zelf full-time bezig waren, gesteund door wat personeel, en de vermogende beroepsgenoten die zich ook met andere zaken bezighielden en dan de brouwerij aan hun meesterknecht overlieten. De sociaal-economische en politieke positie van mensen als Dirc Ottensz en Gerijt Beukelsz Butewech was dan ook niet uitsluitend aan het beroep brouwer verbonden. Deze groep voelde zich, bezig in de brouwerij of actief in het gilde, volledig brouwer - maar op andere momenten geheel drapenier of steenbakker
Bonnen:
- 'Burchstreng'
- 'Gansoord'
- 'Gasthuis'
- 'Hogewoerd'
- 'Maredorp/Landzijde'
- 'Maredorp/Rijnzijde'
- 'Overmare/Landzijde'
- 'Overmare/Rijnzijde'
- 'St. Nicolaasgracht'
- 'Wolhuis'
- 'Zevenhuizen'
Brouwers:
Bon Burchstreng:
'Aernt Jansrz' Weduwnaar, voerde met zijn kinderen een huishouding. Al in 1470 kocht Aemt Jansz die brouwer huizen, waaronder een brouwerij met inventaris, in Maredorp.
'Florìjs van Bosch' Zoon van brouwer Dirc van Bosch uit de bon Hogewoerd. Schepen. Een rijk man, zoals ook blijkt uit zijn testament van mei 1513. Toen gehuwd met Alijdt Hugendr; hun enige kind, Comelis, was waarschijnlijk net overleden.Floris stierf 31 mei 1521, zijn vrouw 5 november 1546, zij werden begraven in de Pieterskerk.
'Gerijt Heije' Afkomstig uit Gouda; werd in 1484 Leids poorter. Dochter Magaretha huwde Nicolaas van Zijl. In 1509 homan van het gilde. Overleden na 1521.
'Jan Reyer (Dircsz)' In 1509 homan gilde. Zoon van Reyer Dircxz, waarschijnlijk drapenier, overleden na 1510. Eerste huwelijk (kort voor 1500) met Elsgen Symonsdr, die vóór einde 1517 overleed; 6 kinderen.Tweede huwelijk (1518) met Geertruyt Jansdr; 2 kinderen. Jan Reyersz overleed in 1553. Zijn nageslacht zou de familienaam Heemskerk gaan voeren.Jongste zoon Willem behoorde in 1584 tot de 18 rijkste Leidenaren.Jan en na hem zijn zonen Symon, Dirck en Willem, waren vele malen schepen en burgemeester; Jan in de periode 1516-1537.
'Martijn Pietersz Hoewel niet geheel zeker, waarschijnlijk een brouwer. Er waren nog twee Martijn Pietersz, de toevoeging brouwer kan een onderscheid door beroepsaanduiding zijn. Bovendien liet hij aan het Catharinagasthuis in plaats van de gebruikelijke som geld 3 vaten bier na, wat brouwers vaker deden. Martijn Pietersz was schepen. Hij overleed februari-november 1509. Zijn vrouw stierf vóór juli 1499; twee dochters.
'Kerstant/Cornelis Ghijsbrechtsz' Hij woonde elders, maar gebruikte de brouwerij van de familie Bijman in dit bon.” Comelis was gehuwd geweest met Katrijn (overleden 23 maart 1492), dochter van Pieter Bijman.
Bon Gansoord:
'Willem Willemsz' In 1509 homan gilde. Zoon van brouwer Willem Claisz en Hillegond Willemsdr (overleden resp. 17 november 1491 en 2 oktober 1492). Rond 1490 verwierf hij het Leidse poortrecht, maar legde dat in 1493 al weer neer. Eerste huwelijk met Comelie Dammas Symonsdr (overleden 21 april 1505), zij kregen 9 kinderen. Tweede huwelijk met Pietertgen Adriaensdr (overleden uiterlijk 1527). Willem gebruikte het familiebedrijf “op Gansorde”. Zoon Quirijn Willemsz begon een eigen brouwerij die in 1512 werd uitgebreid. Willem was schepen.
'Jan Willemsz' brouwer Vermogen 300 pond. Niet bijzonder gefortuneerd en geen stedelijke topfuncties, wel “klein” werk als de schutterij. Overleden in 1510/1511.
'Heijnrick Dircxz' brouwer Vermogen 75 pond. Mogelijk de vader van brouwer Claes Hemijksz die 1508 in Leiden werkte, die weer de vader van Claes Henrijksz kan zijn die in 1512 in Gansoord woonde.
Bon Gasthuis:
'Huge Willemsz'Huis met brouwerij op de oude Vismarkt, tussen de Maarsmans- en Mandemakerssteeg. Getrouwd met Marytgen; 6 kinderen. Huge overleed in 1505, waarna Marytgen het bedrijf leidde tot zoon Jacob Hugenr het overnam. Huge liet een forse erfenis na, onder andere huizen en land. In 1522 was Jacob homan van het gilde.Hij huwde Aechte Gerritsdr Smaling, zij kregen kinderen. Aechte overleed vóór juli 1549. Jacob woonde + 1560 op het Rapenburg (nu no. 7).74
Bon Hogewoerd:
'Dirc van Bosch'. Als brouwer in 1477 genoemd. Actief in de textiel.Schepen en burgemeester. Overleden in 1505.
'Gerijt Aerntsz' Leefde nog in 1514.
'Willem Stoep Symonsz' In 1518 Schepen.
Anno 1674: 'Jacob Remeusz'
Bon Maredorp/Landzijde:
'Jan Claisz' Vrouw Adriane stierf op 3 september 1504, hijzelf, op hoge leeftijd, op 27 maart 1510.Schepen en behoorde in 1492 tot de 4 man die uit de vroedschap werden gekozen om 2 dagen per week de burgemeesters op het stadhuis bij te staan.Jans' dochter Katrijn was gehuwd met Willem van Lodensteijn, die in het renteboek van het gilde wordt genoemd. Waarschijnlijk voerde Willem het bedrijf voor zijn bejaarde schoonvader, en kwam zo in het gilde terecht. Katrijn overleed op 19 juni 1504; twee dochters.Willem overleed waarschijnlijk tussen 1506 en 1515.
Bon Maredorp/Rijnzijde:
'Willem Symonrz' Brouwerij aan de Oude Rijn, Echtgenote overleed in 1509.
'Jacob Danelsz van Tetrode' Zoon van brouwer Danel van Tetrode (aan de pest overleden in 1494). 134 Zijn moeder Katrijn (vermogen van 6000 pond) woonde elders in de stad.Jacob stierf op 10 januari 1519 (begraven in de Pancras); zijn vrouw Agatha Jansdr op 25 mei 1518.Brouwerij overgenomen door zoon Danel Jacobsz, die trouwde met Haesgen Dircksdr.Geen kinderen, zodat met Danel een eind kwam aan deze tak van de brouwersfamilie Van Tetrode. Danel overleed in 1535.
' Quirajn Dircsz' Vader van brouwer Willem Quirijnsr, die trouwde met Genefeva Pietersdr (overleden in 1518); drie dochters. Quirijn was toen nog in leven.
'Jan Aerntsz van Tetrode' Ca. 1477 al actief. Woonde naast de "doetbaan" aan de Vest(sloot).1Gehuwd met Machteld Heijnricksdr. Jan Aemtsz overleed, op hoge leeftijd, op 20 januari 1527; hij werd in de Pancras begraven.
'Jan de Wilde' Al brouwer rond 1477. In 1506 daksubsidie voor pand bij Jan Vossensteeg, mogelijk zijn brouwerij.Zijn echtgenote stierf in 1499, Jan zelf in 1507; zij hadden kinderen.
'Allert Meesz' Brouwerij aan de Oude Rijn, in 1514 subsidie voor aanbrengen leien."' Overleed vóór februari 1522.Testament (uit 1526) van weduwe Sophie beschreef behoorlijk vermogen. Vier kinderen; één van de twee zonen, Quirin Allertsr, volgde op in de brouwerij. Allert Meesz had in 1498 een bescheiden vermogen en drong niet door tot de hogere bestuurlijke functies, wel was hij bonmeester. Quirijn Allertsz (1500-1559) was vele malen schepen Hij trouwde met Lijsbet Jan Comelisdr.
'Jacob van Noorde'. Rond 1480 al in dit bon werkzaam als brouwer.Jacob overleed in 1502, zijn vrouw Claesgen Claes Victorsdr op 2 september 1509. In 1507 vertrok een Aelbaem van Noorde brouwer uit de stad, mogelijk een zoon van Jacob die in 1502 de brouwerij had overgenomen.
Bon Overmare/Landzijde:
'Kerstijn (Christijn)van Tetrode' Kerstijn (Christijn) Arendtsdochter Bruine was de weduwe van brouwer Willem van Tetrode, die mogelijk overleed op 4 december 1487, kort na stichten St. Stevens-hofje op de huidige Haarlemmerstraat, naast hun huis. Geen kinderen; de brouwerij zal door iemand anders gebruikt zijn. Kerstijn overleed tussen februari en november 1508.
'Willem Gerijt Heerenz.' Overleden 1512/13.80
Anno 1674: 'Niclaes Piteyn'
Bon Overmare/Rijnzijde:
'Dirc Aerntsz van Tetrode' Al brouwer in 1477. Waarschijnlijk overleden hij, zijn vrouw Neeltgen en drie kinderen in 1517/18.
'Dirc van Delff'. Ook al actief in 1477. Voerde samen met zijn dochter een huis-houding. Overleden februari-november 1504.Claer, zijn dochter, hielp het Leidse Weeshuis aan een eigen brouwerij.
'Jan Adriaensz brouwer'. Kocht vóór juni 1502 woonhuis met brouwerij van zwager Hobbe Pietersz, in Maredo 'p, naast heer Willem van Petten. Moeder Hadewij stierf in 1499 als begijn. Adnaen leefde nog in 1520.
Anno 1674: 'Jan Boudewijnsz. van Leeuwen'
Bon St.Nicolaasgracht:
'Dirck Ottensz' Dirc Ottensz (1476.1544), behoorde tot de prominente Leidenaren van zijn tijd. Ook actief in de lakenindustrie. Vader Otte Heymicsz overleed op 28 september 1486, moeder Ymme op 6 oktober 1505. Dirc was in 1511 homan van het gilde. Hij trouwde met Comelie Pietersdr, hun twee kinderen, Gilles Dirck Ottensz (?-1559) en Adriaen Dirck Ottensz (?-1571) werden ook brouwer. Dirc en zonen vervulden stedelijke bestuursfuncties. Dirc was in de jaren 1517-1542 vele malen schepen of burgemeester. Hij verhuisde vóór medio 1511 naar de Hogewoerd/Gangetje, waar hij een huis met brouwerij betrok.
Anno 1674: 'Gideon Pyaet'
Bon Wolhuis:
'Volpert Roelofsz' In 1509 homan van het gilde. Schepen en burgemeester. Actief in de textiel.Volpert overleed in 1527/28, mogelijk zette vrouw of dochter Mary Wolpart het bedrijf voort.
Bon zevenhuizen:
'Dirc van Leeuwen'