Jacobus Johannes Craan

http://gallusmagnus.nl/index.php/Craan,_Familie

Jacobus Johannes Craan is vermoedelijk een Indische Nederlander, tegenwoordig Euraziaat genoemd. Als kind van een Nederlandse predikant en waarschijnlijk een Ambonese vrouw heeft hij gemengd bloed. Hij zal zelf ook trouwen met een Indisch-Nederlandse. In 1753 huwt hij met de 15-jarige Johanna Henriëtte Breekpot (ca. 1738), geboren in Japara, een district op het eiland Java. Zij is de dochter van Cornelis Breekpot en Margaretha Sophia Ongewassen. Deze laatste achternaam betekent in die tijd 'onvolgroeid'; zonder bad was je ‘ongewasschen’. Er zijn indicaties dat Margaretha Sophia deels van Japara-afkomst is. Japara is een gebied aan Java's Noord-Oostkust, Oostelijk van Batavia. Wellicht is haar moeder een onechtelijk kind van Eldert Ongewassen, binnenregent van het Chinese hospitaal te Batavia en een inlandse vrouw. Cornelis Breekpot, vader van Jacobus' vrouw en geboren in Middelburg rond 1710, kwam al op ca. 19-jarige leeftijd met het schip de Duynbeek voor de VOC, Kamer van Zeeland, naar Indië. Na achtereenvolgens garnizoensboekhouder geweest te zijn in Semarang (1735), resident in Djapara (1735—1740) en Tegal (1742), koopman van de VOC in Batavia (1748), keerde hij terug naar Nederland. In 1753 voer hij weer naar Indië met het schip De Snoek. Op het hoogtepunt van zijn carriere is hij commandeur van Malabar, ofwel de Peperkust in het zuidwesten van India. Uit zijn testament blijkt dat Cornelis Breekpot behalve twee wettige dochters ook drie natuurlijke kinderen had bij de vrijgelaten slavinnen Radeen en Rachel, te weten Pieter, Pamela en Anna, die gedrieen de achternaam Stopkeerb meekrijgen, de omkering van Breekpots. Van vier kinderen van Jacobus Johannes Craan is e.e.a. bekend; Catharina Margaretha (1754-1792). Zij huwt in 1773 met Willem Vincent Helvetius van Riemsdijk en blijft wonen in Batavia. Ze wordt maar 38 jaar oud. Cornelis Hendrik Craan (1768 -1798) Jacobus Johannes (geb. 1771 - 1827), belastingontvanger en kort (1813-1814) burgemeester van Heumen. Willem Benjamin (1776 - 1848). Het is bekend dat Jacobus Johannes kinderen verwekt bij andere (Indische) vrouwen in zijn huishouden, alleen weten we niet welke. Bij een zoon kan de gegeven achternaam een indicatie zijn; een jongen krijgt vaak een andere (verzonnen) naam mee als het 'niet zuiver' is verwekt, bijvoorbeeld de omgekeerde achternaam 'Kjidsmeir' bij de vele onechtelijke kinderen van de Van Riemsdijken. Maar dat geldt niet altijd. Bij een meisje maakt het niet uit omdat die toch haar naam verliest bij het trouwen. De kans dat Catharina Margaretha meer Indisch bloed heeft dan haar broers is dus groter. Zoals de foto in de marge laat zien heeft haar kleindochter duidelijk Indische trekken, ook omdat in de huishoudens van de Van Riemsdijken na Jacobus Johannes de praktijk van het 'buitenechtelijk verwekken' voortduurt.

Portret van Jeremias van Riemsdijk (1712), gouverneur-generaal van de VOC, wiens bestuursperiode wordt gekenmerkt door verspilling, praalzucht, nepotisme en corruptie. Zijn zoon Willem Vincent Helvetius van Riemsdijk trouwt met Catharina Margaretha, dochter van Jacobus Johannes Craan. Catharina Margaretha huwt in 1773 met Willem Vincent Helvetius van Riemsdijk, zoon van Jeremias van Riemsdijk (1712), gouverneur-generaal van de VOC, die vijf keer getrouwd was met vooraanstaande Euraziatische vrouwen, en wiens bestuursperiode wordt gekenmerkt door verspilling, praalzucht, nepotisme en corruptie. Willem Vincent Helvetius van Riemsdijk is landheer van de Tjampea landen te Buitenzorg (Bogor). In het Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek van 1927 wordt niet lichtzinnig geoordeeld over Catharina's echtgenoot Willem Vincent Helvetius van Riemsdijk en zijn vader. Hoe ver toen in Indië het nepotisme was doorgedrongen, blijkt wel uit de carrière van v. Riemsdijks zoon, Willem Vincent Helvetius, een uiterst dom en onontwikkeld man, die op zijn 9de jaar reeds assistent, op zijn 19de eerste administrateur van Onrust was, waar hij 200000 rijksd. verdiende, en het tot Raad van Indië bracht.

Verslag van de teraardebestelling van mevr. Craan (Johannan Breekpot) op het hollandsch kerkhof (archief Gouverneur-generaal, Batavia). Jacobus en Johanna overlijden beiden in 1780 in Batavia kort na elkaar; zij op 3 oktober, hij op 17 oktober. Johanna Breekpot wordt begraven op het Hollandse Kerkhof in Batavia, in de grafkelder van de familie Breekpot, die vader Cornelis Breekpot heeft laten bouwen. Johanna's laatste resten leggen de weg af van haar tuinhuis aan de weg Molenvliet naar de grafkelder op het Hollandse Kerkhof. Deze begraafplaats, Tanah Abang of Weltevreden, is niet meer en wat overblijft staat in het Taman Prasasti Museum. Van kindsoldaat tot hoge Indische bestuurder

Fort Rotterdam de hoofdzetel van het Neerlands bestuur in Makassar, waar Jacobus Johannes Craan een tijd hoofdadministrateur was. Jacobus Johannes Craan begint als jongetje onderaan de ladder en treedt met zijn 13e in 1741 in het leger als soldaat aan de pen in Amboyna (Ambon). Hij trotseert discriminatie maar lift uiteindelijk mee met een nieuwe trend in het Bataafse politieke leven van de achttiende eeuw; hij bekleedt posten die normaal voorbehouden zijn aan mannen die geboren of opgevoed zijn in Europa. Jacobus Johannes Craan maakt carrière binnen het apparaat van de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) en klimt op tot hoofdbestuurder van Makassar, een belangrijke VOC-post in het zuidwesten van Sulawesi (het vroegere Celebes). In 1772 wordt hij buitengewoon lid van de Raad van Indië(raad-extraordinair), het hoogste bestuursorgaan direct onder de gouverneur-generaal van Indië, en verhuist naar Batavia. Ook verwerft hij in 1775 de lucratieve positie van directeur van de Amfioensociëteit, het bedrijf dat het monopolie heeft op de handel in opium. Van de aandelen die hij verkrijgt hebben zijn zonen nog veel profijt. De bekroning van zijn carrière is zijn aanstelling in 1780 tot gewoon lid van de Raad van Indië (raad-ordinair). Hij zal dit zelf echter niet meer meemaken. De 'missive 'van de bewindhebbers inhoudende zijn benoeming, valt op zijn deur(kokos)mat als hij al overleden is. Opmerkelijk dat er bijna 5 maanden zit tussen zijn benoeming (25 mei) en zijn overlijden (10 oktober); koloniale snailmail? De carrière van Johannes Johannes Craan, onder welker uitstekendste ambtenaren uit de laatste helft der 18de eeuw hij eens zou gerangschikt worden, wordt beschreven in het Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek (NNBW). Zijn vele ambten illustreren het complexe bureaucratische apparaat van het koloniale bestuur, dat in handen was gegeven van de particuliere handelsonderneming VOC.

Een schematische weergave van hoe de VOC georganiseerd was. 'Patria' (vaderland) is oranje, rest is overzee. Om het zoeken te besparen; Johannes Johannes Craan klimt op van linksonder tot het middelste groene blokje; de Hoge Indische Regering. Het plaatje staat interactief op een uitgebreide VOC-site. 1746 Gezworen klerk ter Algemeene Secretarie 1748 Onderkoopman 1749 Dagregisterhouder 1752 Koopman en eerste klerk 1758 Opperkoopman 1761 Lid der commissie tot samenstelling der Bataviasche statuten. Aan hem was het te danken, dat deze traag werkende commissie met haar taak gereed kwam in 1764. 1764 Secunde en hoofdadministrateur op Makassar welke aanstelling op zijn verzoek werd ingetrokken. Daardoor bleef hij voorloopig ambteloos. 1766 Heemraad 1767 Oud-boekhouder-generaal titulairen met het daartoe staande honneur uit aanmerking van zijne langjarige diensten en het genoegen dat denzelven gegeeven heeft in het colligeeren der statuaire wetten 1771 Raad-extraordinair van Indië 1775 Commissaris politicus, Eerste buitenregent der hospitalen en directeur der Amfioen Societeit. 1777 Commissaris Bataafse Bovenlanden, bekleed tot zijn dood. Hij maakt zich in 1778 verdienstig door een instructie tot het aanplanten en bereiden der indigo, welker lezing duidelijk maakt hoeveel moeiten aan de bereiding van indigo verbonden waren. 1780 Raad-ordinair van Indië. Hij sterft voordat de benoeming hem bereikt. Landgoed Groeneveld

Huize Groeneveld in 1930 Jacobus Johannes Craan koopt in 1763 een villa in Batavia met uitgebreide percelen grond er omheen dat Groeneveld heet. Het twee verdiepingen tellende gebouw was een mix van Europese en Indonesische stijl. Deuren van kamers waren versierd met houtsnijwerk van teakhout met plantenmotieven; boven de hoofdingang prijkte een kraanvogel, symbool van de familie Craan. Huize Groeneveld overleeft de koloniale en moderne tijd maar gaat in mei 1985 in vlammen op als gevolg van een explosie in de keuken. De geschiedenis van dit landgoed en hun bewoners Craan en van Riemsdijk wordt beschreven op de pagina Landgoed Groeneveld. Het opulente koloniale leven Voordat het verging werd huize Groeneveld beschouwd als een van de mooiste koloniale woningen in Jakarta. De bezitting en het leven in die tijd wordt beschreven in de Jakarta Post. Het gehele artikel staat op de pagina Landgoed Groeneveld. Hier een fragment:

In het fraaie houtsnijwerk rond de hoofdingang van het landhuis Tandjong Oost (Groeneveld) in Batavia prijkte een kraanvogel, het wapen van de familie Craan. Het landhuis werd bewoond door Jacobus Johannes Craan en later zijn dochter Catharina Margaretha en de families van Riemsdijk. Huize Groeneveld is in 1985 uitgebrand (foto ca. 1930) (..) The building's most interesting part was its central window, which was described by van den Wall in 1932 as most amazing with its rich ornaments. There was also an ornamental silver shield with the carving of a crane (bird) inside, which was the symbol of the Craan family who once owned the estate. Van den Wall: From the windows in the upper room people could enjoy the beautiful panorama of the Ciliwung River flowing through the area and the wide streets with big tamarind trees on its sides. There were also ponds with flowers in the middle surrounded by green fields, In the course of time, rooms were added at the rear end of the mansion for female children to stay after their marriage. Within the complex were also cannons, which were fired to honour governor-generals passing through on their way to Bogor (Buitenzorg). Life in the hinterlands was made lively with events like sail boat racing when all of landlords would gather. The estate's ownership changed many times after the death of van den Velde in 1759, not long after the building's construction. The property was first sold to Adriaan Jubbels. After Jubbels death in 1763, the mansion was bought by Jacobus Johannes Craan. Craan, the first secretary of the Batavian Society of Arts and Sciences, improved the building and added the carvings to the doors. (..) Zoons verplicht naar Nederland De drie zonen van Jacobus Johannes Craan worden naar Nederland gestuurd voor scholing. Dit heeft hij testamentair vastgelegd. Ook mogen zijn zoons niet vóór hun meerderjarigheid naar hun geboorteland terugkeren. Dit 'voorrecht' is niet voorbehouden aan zijn legitieme dochters; het wordt niet nodig geacht voor hun sociale ontwikkeling. Het is niet bekend wanneer de drie jongens naar Nederland zijn gestuurd; ze zijn bij het overlijden van hun vader hooguit 12 jaar. Wel is bekend dat ze nooit meer terug zullen keren naar Oost-Indië, terwijl hun zus Catharina Margaretha er een hecht bestaan zal opbouwen. Fotogalerij Jacobus Johannes Craan

Plaatje 1 van 3 van de VOC-carrièretijger Jacobus Johannes Craan; de 13-jarige soldaat in Amboyna (1741).

Plaatje 2 van 3 van de carrièretijger Jacobus Johannes Craan; als 27-jarige is hij opperkoopman (1752).

Plaatje 3 van 3 van de carrièretijger Jacobus Johannes Craan; de 49-jarige heeft vier functies, waaronder buitengewoon lid van de Raad van Indië, het hoogste bestuursorgaan direct onder de gouverneur-generaal van Indië, en directeur van de in opium handelende Amfioensociëteit, een lucratieve positie. (1774)

Steen van de voormalige grafkelder waar Johanna Breekpot, vrouw van Jacobus Johannes Craan was bijgezet. Het opschrift, vrij vertaald; Hier onder rust de oud-Commandeur van Malabar Cornelis Breekpot en zijn familie (foto ca. 1930).