Ali Gholi Mirza Etezadi, Etezad ol-Saltaneh

H.I.H. Shahzada ‘Ali Quli Mirza, I’tizad us-Sultana (cre. 1856). b. 7th December 1822 (s/o Gul Pirhan Khanum), educ. privately. Governor of Malayar, Tuisarkan and Borujud, Mbr Council of State, Minister to the Queen Mother, Chief Examiner and Inspector of Dar al-Funan Coll 1852-1858, Dir Dar al-Funan Coll 1858-1860, Minister for Sciences 1859-1880, Culture 1866-1873, Public Instruction 1872-1873, Mines and Public Instruction 1876-1878, and Justice 1878-1880, Special Envoy to Emperor Napoleon III 1873, Governor of Malayer and Tuyserkan, and of Boroujerd 1873-1874, Presdt Council of Benevolent Reforms 1874-1875. Author “Al-Mutanabbi’in”. Rcvd: the Decoration of the Imperial Portrait, and the Order of the Lion and Sun 1st class, the Imperial Order of Nobility (Nishan-i-Majidieh) of Turkey 1st class, Knt 1st class of the Order of St Stanislas of Russia (1873), GC of the Order of Leopold of Belgium (1873), GO of the Order of the Legion of Honour of France (1873), etc. m. (first) Fakhri Khanum [Kuchuk], daughter of Muhammad Hasan Khan Afshar, of Qazvin. m. (second) Mah Sultan Khanum, a dancer and musician in the service of the Queen Mother. m. (third) Houri Khanum [Sigheh-e Tajrish]. He d. at Tehran, 14th December 1880, having had issue, one son and three daughters.

علیقلی میرزا اعتضاد السلطنه (۱۱۹۸-۱۲۵۹ خورشیدی) پسر پنجاه و چهارم فتحعلیشاه و عموی محمدشاه بود.

او از ابتدای جوانی وارد خدمات دولتی شد. وی مجذوب ایده‌های دوره روشنگری اروپا بود و در اشاعه آنها در ایران کوشش فراوان کرد. در دوران درخشان دارالفنون اعتضادالسلطنه رییس مدرسه بود و در ماندگاری و دوام مدرسه نقش کلیدی داشت. همزمان با ریاست مدرسه در سال ۱۸۵۵ وزارت علوم را تاسیس نمود و ۲۲ سال به عنوان اولین وزیر علوم ایران فعالیت کرد.

علاوه بر مسوولیت‌های او به عنوان رییس دارالفنون و وزیر علوم، در بازه‌های زمانی مختلف وی عهده‌دار مسئولیت‌های دیگری چون خدمت در وزارت صنایع و بازرگانی، معدن، تلگراف، چاپخانه دولتی و فرمانداری ملایر و تویسرکان نیز بوده است.

اعتضادالسلطنه کتاب‌های متعددی در زمینه‌های مختلف از تاریخ تا نجوم تالیف نمود، مهمترین تالیف علمی او برداشتی از تئوری‌های نیوتون به زبان فارسی است. او کتابخانه و سالن مطالعه‌ای برای مدرسه سپهدار تاسیس نمود و کتابخانه شخصی خود را در سال ۱۲۴۲ به دارالفنون اهدا نمود. او همچنین مسوول احداث اولین خط تلگراف بین تهران تا زنجان و زنجان تا تبریز بود.

اعتضاد السلطنه عضو گروه ایرانی-فرانسوی‌ای بود که کتاب گفتار در روش، دکارت را به فارسی ترجمه کرد، این کتاب در سال ۱۲۴۱ با پشتیبانی وزارت علوم چاپ شد. مترجمین علاوه بر مقدمه، بخشی نیز به کتاب افزودند که تئوری‌های علمی مهم اروپایی به خصوص قوانین نیوتون را به صورت خلاصه شرح می‌داد. او همچنین ناظر روزنامه ملتی، روزنامه ایالتی ایران و روزنامه علمی دولتی ایران بود